Fizostygmina

Fizostygmina

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) (3aS,8aR)-1,2,3,3a,8,8a-heksahydro-1,3a,8-trimetylopirolo[2,3-b]-indol-5-ilometylokarbamid Inne nazwy i oznaczenia farm. physostigmini salicylas, eserini salicylas, physostigmini sulfas, eserini sulfas
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C15H21N3O2
Masa molowa	275,35 g/mol
Wygląd	kryształy w kształcie słupków[1]
Identyfikacja
Numer CAS	57-47-6 57-64-7 (salicylan) 64-47-1 (siarczan)
PubChem	5983
DrugBank	DB00981
SMILES CC12CCN(C1N(C3=C2C=C(C=C3)OC(=O)NC)C)C
InChI InChI=1S/C15H21N3O2/c1-15-7-8-17(3)13(15)18(4)12-6-5-10(9-11(12)15)20-14(19)16-2/h5-6,9,13H,7-8H2,1-4H3,(H,16,19)/t13-,15+/m1/s1 InChIKey PIJVFDBKTWXHHD-HIFRSBDPSA-N
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie słabo rozpuszczalna[1][3] 1 g/75 ml ≈ 13,3 g/l (20 °C, salicylan)[3] 1 g/16 ml = 62,5 g/l (80 °C, salicylan)[3] 1 g/4 ml = 250 g/l (siarczan)[3] w innych rozpuszczalnikach w postaci czystej: rozpuszczalna w etanolu, benzenie, eterze dietylowym, chloroformie[1], metanolu[2] i olejach[3]; salicylan: 1 g/16 ml w etanolu, 1 g/5 ml we wrzącym etanolu, 1 g/6 ml w chloroformie i 1 g/250 ml w eterze[3]; siarczan: bardzo dobrze acetonie[4], 1 g/0,4 ml w etanolu i 1 g/1200 ml w eterze[3]; siarczyn: bardzo dobrze w wodzie i etanolu[3] Temperatura topnienia 105,5 °C[1] 86–87 °C (odmiana niestabilna)[3] 185–187 °C (salicylan)[3] 140–141 °C (siarczan)[3][4] 100 °C (siarczan, po wysuszeniu)[3] logP 1,33[2] Kwasowość (pKa) pKa1 = 6,12 pKa2 = 12,24[5]
Budowa Układ krystalograficzny układ rombowy[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2016-08-12] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[6] Niebezpieczeństwo Zwroty H H300, H330 Zwroty P P260, P284, P301+P310+P330, P304+P340+P310, P403+P233[2] Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[6] Silnie toksyczny (T+) Zwroty R R26/28 Zwroty S S1/2, S25, S45 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[7] 0 4 0   Numer RTECS TJ2100000 Dawka śmiertelna LD50 4,5 mg/kg (mysz, doustnie)[3]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	S01EB05, V03AB19
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka Działanie kurczące źrenice Okres półtrwania 15–40 min Metabolizm osoczowy Wydalanie minimalnie z moczem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania dożylnie, domięśniowo, podskórnie
Multimedia w Wikimedia Commons

Fizostygmina, eseryna – organiczny związek chemiczny, alkaloid indolowy będący inhibitorem acetylocholinoesterazy. Pozyskiwana jest z Physostigma venenosum^[3].

Właściwości

Po krystalizacji z eteru dietylowego lub benzenu przyjmuje postać słupków o układzie rombowym albo zgrupowań kryształów w kształcie listków. Topi się w 105–106 °C, ale ma też mniej stabilną odmianę o temperaturze topnienia 86–87 °C^[3]. Jest słabo rozpuszczalna w wodzie, lepiej w etanolu, benzenie, eterze dietylowym, chloroformie^[1], metanolu^[2] i olejach^[3].

Występuje również w postaci szeregu soli. Salicylan fizostygminy tworzy kryształy w kształcie igieł o temperaturze topnienia 185–187 °C. Dobrze rozpuszcza się w chloroformie i gorącym etanolu, nieco słabiej w gorącej wodzie, a słabo – w wodzie i eterze dietylowym. W postaci siarczanu występuje jako higroskopijne łuski o temperaturze topnienia wynoszącej 140 °C (po wysuszeniu 100 °C) i o dobrej rozpuszczalności w wodzie i etanolu oraz bardzo słabej w eterze dietylowym. Fizostygmina występuje również w postaci siarczynu tworząc biały proszek, bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie i etanolu^[3].

Działanie

Jako inhibitor acetylocholinoesterazy powoduje pośrednie zwiększenie pobudzenia zakończeń parasympatycznych przez wzrost stężenia acetylocholiny w przestrzeniach presynaptycznych; poraża zwoje autonomiczne układu nerwowego. Obraz farmakologiczny działania podobny do pilokarpiny – jednak fizostygmina odznacza się większą toksycznością i mniejszym indeksem terapeutycznym. Powoduje spadek ciśnienia śródgałkowego, nasila perystaltykę jelit i wywołuje skurcz mięśni gładkich niektórych narządów (od pęcherza po oskrzela)^{[potrzebny przypis]}.

Zastosowanie

Fizostygmina stosowana jest obecnie w lecznictwie rzadko jako odtrutka na atropinę (i odwrotnie – atropina stanowi odtrutkę na fizostygminę)^{[potrzebny przypis]} oraz w okulistyce, jako lek (z wyboru) zwężający źrenice w jaskrze (krople i maści do oczu w zakresie stężeń 0,1–0,5%)^[8].

Przypisy

Bibliografia

Ta sekcja od 2016-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński: Leksykon leków. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1991.brak strony w książce
• A. Chwalibogowska-Podlewska, J.K. Podlewski: Leki współczesnej terapii. Wyd. 12. 1996.brak strony w książce
• Piotr Kubikowski: Poradnik terapeutyczny. Wyd. 2. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1969.brak strony w książce
• Piotr Kubikowski: Poradnik terapeutyczny. Wyd. 3. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1975.brak strony w książce