Siarczan magnezu

Nazewnictwo

Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
konst.	siarczan magnezu
addyt.	tetraoksydosiarczan(2−) magnezu
Inne nazwy i oznaczenia
półsyst.	siarczan magnezu
Stocka	siarczan(VI) magnezu
inne	sól gorzka, sól angielska, sól z Epsom

Ogólne informacje

Wzór sumaryczny

MgSO
4

Masa molowa

120,415 g/mol

Wygląd

biały, bezwonny, krystaliczny proszek^[1]

Minerały

epsomit, kizeryt

Identyfikacja

Numer CAS

7487-88-9

PubChem

24083

DrugBank

DB00653

SMILES
[Mg+2].[O-]S([O-])(=O)=O

InChI
InChI=1S/Mg.H2O4S/c;1-5(2,3)4/h;(H2,1,2,3,4)/q+2;/p-2
InChIKey
CSNNHWWHGAXBCP-UHFFFAOYSA-L

Właściwości

Gęstość
2,66 g/cm³ (20 °C, bezwodny)^[1]; ciało stałe 1,68 g/cm³ (20 °C, sześciowodny)^[1]; ciało stałe

Rozpuszczalność w wodzie
300 g/l (20 °C)^[1]

Temperatura rozkładu	1124 °C^[1]

Niebezpieczeństwa

Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2018-06-29]

Globalnie zharmonizowany system
klasyfikacji i oznakowania chemikaliów

Substancja nie jest klasyfikowana jako
niebezpieczna według kryteriów GHS
(na podstawie podanej karty charakterystyki).

NFPA 704

Na podstawie
podanego źródła^[2]

Podobne związki

Inne aniony

wodorotlenek magnezu

Inne kationy

siarczan wapnia

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Klasyfikacja medyczna

ATC

V04CC02

Multimedia w Wikimedia Commons

Siarczan magnezu, pot. sól gorzka, MgSO
4 – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu siarkowego i magnezu.

Otrzymywanie

Siarczan magnezu otrzymuje się przez oczyszczenie jego minerałów – kizerytu (MgSO
4·H
2O; głównym jego zanieczyszczeniem jest NaCl) lub langbeinitu (K
2SO
4·2MgSO
4), przez izolację z naturalnych wód o wysokiej jego zawartości, a także poprzez traktowanie MgO (uzyskiwanego z wody morskiej) lub magnezytu (MgCO
3) kwasem siarkowym^[3]:

MgO + H
2SO
4 → MgSO
4 + H
2O

MgCO
3 + H
2SO
4 → MgSO
4 + H
2O + CO
2↑

Sól bezwodną otrzymuje się przez ogrzewanie wyższych hydratów w temp. 70 °C, co prowadzi do powstania monohydratu MgSO
4·H
2O, który następnie odwadnia się całkowicie w temp. 500 °C (pierwszy etap pomija się, jeśli substratem jest kizeryt, czyli monohydrat)^[3].

Właściwości

Bezwodny siarczan magnezu to biała, dobrze rozpuszczalna w wodzie (33,5 g w 100 g H₂O) substancja drobnokrystaliczna. W stanie bezwodnym wykazuje silne właściwości higroskopijne. Tworzy kilka hydratów, najważniejsze spośród nich to heptahydrat MgSO
4·7H
2O (minerał epsomit, sól gorzka, sól angielska) oraz monohydrat MgSO
4·H
2O, występujący w przyrodzie jako minerał kizeryt. W temperaturze pokojowej trwały jest heptahydrat. Po ogrzaniu do ok. 150 °C przechodzi on w MgSO
4·H
2O, który odwadnia się całkowicie powyżej 200 °C. Po dodaniu do wody wywołuje ścieśnienie jej struktury, prowadzące do spadku objętości (graniczna cząstkowa objętość molowa siarczanu magnezu wynosi –1,4 cm³/mol, tzn. dodanie jednego mola do dużej objętości wody powoduje spadek objętości o 1,4 cm³)^[4].

Zastosowanie

bezwodny jest środkiem suszącym stosowanym laboratoryjnie i przemysłowo
w lecznictwie między innymi jako środek przeczyszczający oraz środek tokolityczny
w weterynarii
składnik płynu Oliwkowa
do obciążania bawełny
w farbiarstwie
do wyrobu wód mineralnych
w rolnictwie roztwór siarczanu magnezu wykorzystuje się do dolistnego nawożenia magnezem przez oprysk.

Nazwy sól angielska oraz epsomit pochodzą stąd, że związek ten był początkowo produkowany poprzez odparowywanie wody mineralnej ze źródeł bijących niedaleko miejscowości Epsom w środkowej Anglii i sprzedawany jako lek przeczyszczający w całej Europie. W USA i Wielkiej Brytanii sól ta jest wciąż nazywana solą z Epsom (Epsom salt).

Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne

Podanie dożylne roztworu siarczanu magnezu w zaawansowanych zabiegach resuscytacyjnych u dorosłych jest wskazane przy^[5]:

migotaniu komór opornym na defibrylację, przy podejrzeniu hipomagnezemii
tachyarytmiach komorowych przy podejrzeniu hipomagnezemii
wielokształtnym częstoskurczu komorowym
zatruciu digoksyną

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Magnesium sulfate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 2330 [dostęp 2018-08-29] (niem. • ang.).
↑ Siarczan magnezu (nr 203726) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2018-06-29]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ^a ^b Margarete Seeger, Walter Otto, Wilhelm Flick, Friedrich Bickelhaupt, Otto S. Akkerman: Magnesium Compounds. W: Ullmann’s Encyclopedia of Chemical Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH Verlag, 2005, s. 27–32. DOI: 10.1002/14356007.. ISBN 978-3-527-30673-2.
↑ Peter William Atkins: Chemia fizyczna. PWN, 2001, s. 156. ISBN 83-01-13502-6.
↑ Wytyczne Polskiej Rady Resuscytacji 2005.

Bibliografia

Adam Bielański: Chemia ogólna i nieorganiczna. Wyd. I. Warszawa: PWN, 1970.
Witold Mizerski: Tablice chemiczne. Wyd. III. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2003. ISBN 83-7350-031-6.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Substancja lecznicza w klasyfikacji anatomiczno-terapeutyczno-chemicznej (ATC)

A06: Leki przeczyszczające

A06AA – Leki zmiękczające masy kałowe	parafina ciekła dokuzynian sodu
A06AB – Kontaktowe leki przeczyszczające	oksyfenizatyna bisakodyl dantron fenoloftaleina olej rycynowy sennozydy ziele kruszyny pikosiarczan sodu bisoksatyna
A06AC – Leki zwiększające objętość mas kałowych	nasiona babki płesznika etuloza ziele zatwaru len metyloceluloza pszenica polikarbofil (w postaci soli wapnia)
A06AD – Leki przeczyszczające działające osmotycznie	węglan magnezu tlenek magnezu nadtlenek magnezu siarczan magnezu laktuloza laktitol siarczan sodu pentaerytrytyl makrogol mannitol fosforan sodu sorbitol cytrynian magnezu winian sodu
A06AG – Wlewki doodbytnicze	fosforan sodu bisakodyl dantron glicerol olej sorbitol dokuzynian sodu laurylosiarczan sodu
A06AH – Antagonisty opioidowe o wybiórczym działaniu obwodowym	metylnaltrekson alwimopan naloksegol nalokson naldemedina
A06AX – Inne leki przeczyszczające	glicerol lubiproston linaklotyd prukalopryd tegaserod plekanatyd tenapanor elobiksybat

A12: Preparaty uzupełniające niedobór składników mineralnych

A12A – Związki wapnia

A12AA – Związki wapnia	fosforan wapnia glubionian wapnia glukonian wapnia węglan wapnia mleczan wapnia laktoglukonian wapnia chlorek wapnia glicerylofosforan wapnia kompleks lizyny z cytrynianem wapnia glukoheptonian wapnia pangamanian wapnia bezwodny octan wapnia cytrynian wapnia połączenia różnych soli wapnia lewulinian wapnia

A12B – Związki potasu

A12BA – Związki potasu	chlorek potasu cytrynian potasu wodorowinian potasu wodorowęglan potasu glukonian potasu połączenia różnych soli potasu

A12C – Inne preparaty uzupełniające niedobór
składników mineralnych

A12CA – Związki sodu	chlorek sodu siarczan sodu
A12CB – Związki cynku	siarczan cynku glukonian cynku kompleks białkowy cynku
A12CC – Związki magnezu	chlorek magnezu siarczan magnezu glukonian magnezu cytrynian magnezu asparaginian magnezu mleczan magnezu lewulinian magnezu pidolan magnezu orotan magnezu tlenek magnezu połączenia różnych soli magnezu
A12CD – Związki fluoru	fluorek sodu fluorofosforan sodu połączenia różnych soli fluoru
A12CE – Związki selenu	selenian sodu selenek sodu

B05: Preparaty krwiozastępcze i roztwory do wlewów

B05A – Krew i preparaty krwiopochodne

B05AA – Preparaty krwiozastępcze i frakcje białkowe osocza	albuminy inne frakcje białkowe osocza fluorokarbonowe substytuty krwi dekstran żelatyna hydroksyetyloskrobia krosfumaryl hemoglobiny rafimer hemoglobiny glutamer hemoglobiny
B05AX – Inne preparaty krwiopochodne	erytrocyty trombocyty osocze krwi komórki macierzyste z krwi pępowinowej

B05B – Roztwory do wlewów dożylnych

B05BA – Roztwory do żywienia pozajelitowego	aminokwasy emulsje tłuszczowe węglowodany hydrolizaty białkowe
B05BB – Roztwory wpływające na równowagę elektrolitową	elektrolity elektrolity w połączeniu z węglowodanami trometamol
B05BC – Roztwory wywołujące diurezę osmotyczną	mannitol karbamid

B05C – Roztwory do płukania

B05CA – Środki przeciwinfekcyjne	cetylpirydynium chloroheksydyna nitrofural sulfametizol taurolidyna kwas migdałowy noksytiolina mleczan etakrydyny neomycyna
B05CB – Roztwory soli	chlorek sodu cytrynian sodu cytrynian magnezu wodorowęglan sodu
B05CX – Inne roztwory do płukania	glukoza sorbitol glicyna mannitol

B05X – Dożylne roztwory uzupełniające

B05XA – Roztwory elektrolitowe	chlorek potasu wodorowęglan sodu chlorek sodu chlorek amonu siarczan magnezu fosforan potasu chlorek wapnia octan sodu fosforan sodu fosforan magnezu chlorek magnezu chlorek cynku kwas solny glicerofosforan sodu mleczan potasu roztwory kardioplegiczne octan potasu siarczan cynku glukonian wapnia selenian sodu połączenia elektrolitów elektrolity w połączeniach z innymi lekami
B05XB – Aminokwasy	chlorowodorek argininy glutaminian alaniny lizyna
B05XX – Inne uzupełniające roztwory dożylne	trometamol

D11: Inne leki dermatologiczne

D11A – Inne preparaty dermatologiczne

D11AA – Preparaty przeciwpotne	bromek glikopironiowy
D11AC – Szampony lecznicze	cetrymid preparaty kadmu preparaty selenu jodopowidon preparaty siarki ksenysalat
D11AE – Androgeny do stosowania zewnętrznego	metandienon
D11AH – Środki przeciw zapaleniu skóry, z wyłączeniem kortykosteroidów	takrolimus pimekrolimus kwas kromoglikanowy alitretynoina dupilumab krysaborol tralokinumab abrocytynib ruksolitynib lebrykizumab delgocytynib nemolizumab
D11AX – Różne	minoksydyl kwas gamolenowy glukonian wapnia bursztynian litu siarczan magnezu mechinol tyratrikol oksaceprol finasteryd hydrochinon pirytonian cynku monobenzon eflornityna diklofenak brymonidyna iwermektyna aminobenzoesan sodu kwas deoksycholowy nadtlenek wodoru kolagen kofeina oksymetazolina

V04: Środki diagnostyczne

V04C – Inne preparaty
diagnostyczne

V04CA – Testy stosowane w cukrzycy	tolbutamid glukoza
V04CB – Testy do badania wchłaniania tłuszczów	koncentraty witaminy A
V04CC – Testy drożności dróg żółciowych	sorbitol siarczan magnezu synkalid ceruletyd
V04CD – Testy czynnościowe przysadki	metyrapon sermorelina kortykorelina somatorelina macymorelina
V04CE – Testy czynnościowe wątroby	galaktoza sulfobromoftaleina metacetyna (¹³C)
V04CF – Preparaty stosowane w diagnostyce gruźlicy	tuberkulina
V04CG – Testy wydzielania żołądkowego	żywice jonowymienne betazol fosforan histaminy pentagastryna chlorek metylotioniny kofeina z benzoesanem sodu
V04CH – Testy czynności nerek	inulina i inne polifruktozany indygokarmin fenolosulfonoftaleina alzaktyd kwas aminohipurowy
V04CJ – Testy czynności tarczycy	tyreotropina protyrelina
V04CK – Testy czynności trzustki	sekretyna pankreozymina bentyromid
V04CM – Testy stosowane w zaburzeniach płodności	gonadorelina
V04CX – Inne preparaty diagnostyczne	zieleń indocyjaninowa kwas foliowy matacholina mannitol mocznik (¹³C) heksaminolewulinian edrofonium tlenek węgla błękit patentowy V pafolacjanina chlorek litu