Tymbark

Ten artykuł dotyczy miejscowości. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Tymbark

wieś

Państwo

Polska

Województwo

małopolskie

Powiat

limanowski

Gmina

Tymbark

Wysokość

427 m n.p.m.

Liczba ludności (2004)

2700

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

34-650^[2]

Tablice rejestracyjne

KLI

SIMC

0467531

Położenie na mapie gminy Tymbark

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa małopolskiego

Położenie na mapie powiatu limanowskiego

49°43′46″N 20°19′31″E/49,729444 20,325278^[1]

Multimedia w Wikimedia Commons

Informacje w Wikipodróżach

Strona internetowa

Tymbark – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Tymbark.

Tymbark uzyskał lokację miejską w 1353 roku, zdegradowany w 1896 roku^[3]. Tymbark był miastem królewskim położonym w końcu XVI wieku w tenucie tymbarskiej w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego^[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie

Znajduje się niespełna 66 km na południowy wschód od Krakowa drogą przez Myślenice i Mszanę Dolną, oraz w odległości 10 km na zachód od Limanowej, oraz przy linii kolejowej Nowy Sącz – Chabówka i przy drodze krajowej nr 28 pomiędzy Limanową a Mszaną Dolną. Tymbark położony jest w centralnej części Beskidu Wyspowego. Zabudowania i pola Tymbarku znajdują się w dolinie rzeki Łososina i dolnej części uchodzącej do niej Słopniczanki, oraz na zboczach wzniesień: Paproć, Zęzów i Łopień^[5].

Części wsi

Integralne części wsi Tymbark^[6]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0467548	Góry	część wsi
0467554	Kopana Droga	część wsi
0467560	Miasto	część wsi
0467583	Pasterniki	część wsi
0467643	Podlas	przysiółek
0467590	Podwisiołki	część wsi
0467608	Trawniki	część wsi
0467614	Węglarka	część wsi
0467620	Zawodzie	część wsi
0467637	Zęzów	część wsi

Pochodzenie nazwy

W roku 1353 na terenie dzisiejszego Tymbarku powstała parafia, erygowana przez króla Kazimierza Wielkiego, który następnie w roku 1357 lokował tu dla kolonistów niemieckich miasto Tannenberg. Pierwotna nazwa miasta (niem. „jodłowa góra”), jak i jego mieszkańcy ulegli następnie procesowi polonizacji.

Historia

Miasto królewskie zostało założone przez Kazimierza III Wielkiego na prawie magdeburskim w 1353 roku^[8]. Zasadźcą był Hanco Dives, syn Jana Bogacza^[9]. Prawa miejskie Tymbark stracił w roku 1934.

W XIX w. kościele parafialnym w Tymbarku znajduje się zabytkowa sygnaturka „Katarzyna” z roku 1349, dzwon „Urban” z roku 1536, kamienna chrzcielnica z roku 1541 oraz XVII w. obraz świętej Anny Samotrzeć.

17 lipca 1929 prezydent Ignacy Mościcki odwiedził Tymbark^[10].

W roku 1936 założono z inicjatywy nauczyciela Górskiej Szkoły Rolniczej w Łososinie Górnej, inż. Józefa Marka, Podhalańską Spółdzielnię Owocarsko-Warzywną, która dziś stanowi zakład przetwórstwa owocowego należący do Spółki Akcyjnej Tymbark.

Zabytki

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[11].

Ratusz (urząd gminy);
zespół dworsko-pałacowy obejmujący dwór, oranżerię i park;
cmentarz z I wojny światowej nr 365;
kaplica grobowa rodziny Myszkowskich.

Inne zabytki

Kapliczka na Górach;
kamienna kapliczka z figurą św. Floriana;
liczne zabytkowe kapliczki i figurki;
kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Sport

Klub Sportowy Harnaś Tymbark – piłkarski klub sportowy założony 24 października 1949 roku przy Podhalańskiej Spółdzielni Owocarskiej; obecnie w klasie A. barwy żółto - zielone^[12].

Zobacz też

Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich
Tymbark (przedsiębiorstwo), producent soków.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 142090
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1311 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 78–79.
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 95.
↑ Geoportal. [dostęp 2012-01-10].
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ GUS. Rejestr TERYT.
↑ Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333–1370 : chronologia i rozmieszczenie, w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 1 po s. 617.
↑ „Hanco Dives, mieszcznin sądecki, syn Jana Bogacza, w roku 1340 jest nazwany „locator villarum super Fluvium dictum Biała” i on lokuje w tym roku Grybów czy Tymbark.”, [w:] Rocznik krakowski, 1913, tomy 15-16 str. 82.
↑ W rocznicę wydarzenia: Tymbark i Jodłownik na prezydenckim szlaku. Wizyta i spotkanie mieszkańców z prof. Ignacem Mościckim w 1929 r. – Tymbark.in [online], 18 lipca 2020 [dostęp 2024-01-07] (pol.).
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-05] .
↑ Witaj na oficjalnej stronie KS Harnaś Tymbark - KS Harnaś Tymbark [online], kstymbark.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).

Linki zewnętrzne

Gmina Tymbark
Tymbark, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 705 .

Rynek w Tymbarku. Panorama 360°

Gmina Tymbark

Siedziba gminy: Tymbark

Wsie	Piekiełko Podłopień Tymbark Zamieście Zawadka
Integralne części wsi	Bogaczówka Brodkówka Bubulówka (Podłopień) Bubulówka (Zawadka) Do Wydry Doraź Duchniki Dudówka Dwór Dyrlówka Folwark Gizówka Góry (Piekiełko) Góry (Tymbark) Góry Rysie Jackówka Jakubówka Jasna Kapicówka Kapralówka Kąciki Kopana Droga (Piekiełko) Kopana Droga (Tymbark) Kordeczkówka Kowalówka Kucówka (Piekiełko) Kucówka (Podłopień) Kurkówka Kwaśniakówka Malarze Malarzówka Miasto Młynisko Olejarnia Pasterniki Pasykówka Piętoniówka Podgóra Podlas (Podłopień) Podlas (Tymbark) Podleszcze Podwisiołki Przylaski Putkówka Puty Rojaki Rola (Piekiełko) Rola (Podłopień) Skrzatki Smagłówka Sobczaki Sołtystwo Sowińskie Sowy Tajdusie Trawniki Trybucówka Węglarka Zagórze Zagroda Zapałówka (Podłopień) Zapałówka (Zawadka) Zawodzie Zęzów

Wsie

Piekiełko
Podłopień
Tymbark
Zamieście
Zawadka

Integralne
części wsi

Bogaczówka
Brodkówka
Bubulówka (Podłopień)
Bubulówka (Zawadka)
Do Wydry
Doraź
Duchniki
Dudówka
Dwór
Dyrlówka
Folwark
Gizówka
Góry (Piekiełko)
Góry (Tymbark)
Góry Rysie
Jackówka
Jakubówka
Jasna
Kapicówka
Kapralówka
Kąciki
Kopana Droga (Piekiełko)
Kopana Droga (Tymbark)
Kordeczkówka
Kowalówka
Kucówka (Piekiełko)
Kucówka (Podłopień)
Kurkówka
Kwaśniakówka
Malarze
Malarzówka
Miasto
Młynisko
Olejarnia
Pasterniki
Pasykówka
Piętoniówka
Podgóra
Podlas (Podłopień)
Podlas (Tymbark)
Podleszcze
Podwisiołki
Przylaski
Putkówka
Puty
Rojaki
Rola (Piekiełko)
Rola (Podłopień)
Skrzatki
Smagłówka
Sobczaki
Sołtystwo
Sowińskie
Sowy
Tajdusie
Trawniki
Trybucówka
Węglarka
Zagórze
Zagroda
Zapałówka (Podłopień)
Zapałówka (Zawadka)
Zawodzie
Zęzów

Powiat limanowski (1920–39 i 1945–75)

Siedziba powiatu – Limanowa

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–39) woj. krakowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Limanowa (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Limanowa (→) Tymbark
Gminy miejskie (1920–39→ i 1945–75)	Limanowa Mszana Dolna (od 1952)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39→, 1945–54 i 1973–75)	Dobra Jodłownik Kamienica Laskowa (od 1973) Limanowa Łososina Górna (od 1973) Łukowica Mszana Dolna (od 1973) Mszana Dolna I (do 1939 i 1945–52) Mszana Dolna II (do 1939 i 1945–54) Niedźwiedź Skrzydlna (do 1954) Słopnice (1952–54) Tymbark Ujanowice (do 1954)
Gromady (1954–72)	Dobra (1954–72) Jasna Podłopień (1954–60) Jodłownik (1954–72) Jurków (1954–72) Kamienica (1954–72) Kamionka Mała (1954–57) Kasina Wielka (1954–61) Kasinka Mała (1954–61) Konina (1954–61) Laskowa (1954–72) Lasocice (1954–72) Limanowa (1954–72) Lubomierz (1954–61) Łętowe (1954–60) Łostówka (1954–60) Łukowica (1954–72) Męcina (1954–72) Młynne (1954–60) Mordarka (1954–60) Mszana Dolna (1961–72) Mszana Górna (1954–72) Niedźwiedź (1954–72) Olszówka (1954–61) Pisarzowa (1954–61) Poręba Wielka (1954–59) Przyszowa (1954–72) Raba Niżna (1954–68) Roztoka (1954–61) Rupniów (1954–60) Rybie Nowe (Nowe Rybie) (1954–72) Sadek (1954–61) Siekierczyna (1954–61) Skrzydlna (1954–72) Słopnice (1954–72) Stara Wieś (1954–72) Stronie (1954–56) Szczawa (1954–61) Szczyrzyc (1954–72) Świdnik (1956–59) Tymbark (1954–72) Ujanowice (1954–72) Wilkowisko (1954–61) Wysokie (1954–61) Zbludza (1954–61) Żmiąca (1954–59)

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.

Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):