Oleszyce

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Oleszyce (ujednoznacznienie).

Oleszyce

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Ratusz

Herb

Państwo

Polska

Województwo

podkarpackie

Powiat

lubaczowski

Gmina

Oleszyce

Prawa miejskie

1576–1896, 1989^[1]^[2]

Burmistrz

Michał Jabłoński

Powierzchnia

5,08^[3] km²

Populacja (2020)
• liczba ludności
• gęstość

2951^[4]
598,6 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 16

Kod pocztowy

37-630

Tablice rejestracyjne

RLU

Położenie na mapie gminy Oleszyce

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa podkarpackiego

Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego

50°10′01″N 23°01′51″E/50,166944 23,030833

TERC (TERYT)

1809064

SIMC

0972507^[5]

Urząd miejski

Rynek 1
37-630 Oleszyce

Multimedia w Wikimedia Commons

Strona internetowa

Oleszyce – miasto w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, położone na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, nad rzeczką Przerwą, dopływem Lubaczówki^[5]^[6].

Oleszyce leżą w historycznej ziemi bełskiej^[7]. Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1576 roku położone było w XVI wieku w województwie bełskim^[8].

Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Oleszyce. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. przemyskiego. W Oleszycach działa zespół piłkarski i siatkarski „Czarni Oleszyce”.

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny^[9].

Dane ogólne

Według danych z 1 stycznia 2018 Oleszyce liczyły 3041 mieszkańców^[10].

Lokalny ośrodek handlowo-usługowy. Przez miasto przebiega linia kolejowa Lubaczów – Jarosław z przystankiem kolejowym Oleszyce i droga wojewódzka nr 865 Narol – Jarosław.

Historia

W XV w. Oleszyce były własnością Kormanickich, która od imienia swego protoplasty przyjęła nazwisko Ramsz. W latach 1436–1437 właścicielem był Stanisław Ramsz, ze swoim bratem Nasiągniewem lub Nassagniewem, a w latach około 1450–1462 Ramsz i jego żona Jadwiga z Leliwitów. Kolejnym właścicielem był Jan Ramsz wraz ze swoją matką Heleną z Felsztyna. Od 30 sierpnia 1570 Oleszyce należały do Hieronima (Jarosza) Sieniawskiego, w tym czasie Oleszyce nazwane są Hieronimowem. Oleszyce rozwijały się w oparciu o rzemiosło i handel, odbywały się w nim targi i jarmarki. Prawa miejskie nadane osadzie w 1576 roku^[11], przez ich właściciela Hieronima Sieniawskiego herbu Leliwa zostały potwierdzone 26 lutego 1578 w Warszawie, przez króla Stefana Batorego. Po śmierci Hieronima Sieniawskiego właścicielką została jego wdowa Jadwiga z Tarłów, a po niej ich syn Adam Hieronim Sieniawski (1576–1619). Potem Oleszyce przypadły córce Adama Mikołaja Sieniawskiego i Elżbiety Heleny Sieniawskiej z Lubomirskich Marii Zofii Sieniawskiej (1698–1771), żonie Stanisława Denhoffa, a potem Aleksandra Augusta Czartoryskiego (1697–1782), wojewody ruskiego. Z ręka wnuczki ks. Aleksandra – Zofii Czartoryskiej (1779–1837), dobra oleszyckie dostaje jej mąż Stanisław Kostka Zamoyski (1775–1856), a potem dziedziczką była jego córka Gryzelda Celestyna Zamoyska (1805–1883), która poślubiła Tytusa Działyńskiego.

Kościół parafialny
Miejsko-gminny ośrodek kultury
Cerkiew św. Onufrego

Po powstaniu listopadowym w 1831 r., w majątku żony (Gryzeldy Zamoyskich) w Oleszycach, mieszkał tu jeden z dowódców Tytus Działyński – ojciec Anny Potockiej i tu urodził się jej syn 29 kwietnia 1867 r. Jan Nepomucen Potocki herbu Pilawa.

W maju 1863 w pałacu urządzono lazaret dla kilkunastu rannych w bitwie pod Kobylanką. Pielęgnowaniem rannych zajmowała się księżna Jadwiga Sapieżyna^[12].

W 1884 przez Oleszyce przeprowadzono linię kolejową. W 1901 miasto zniszczył wielki pożar, co poskutkowało utratą praw miejskich w 1915 r.^[1]

W II Rzeczypospolitej miejscowość w powiecie lubaczowskim województwa lwowskiego^[13].

W 1939 r. 21 Dywizja Piechoty Górskiej stoczyła bój pod Oleszycami. Na mocy Traktatu o granicach i przyjaźni III Rzeszy z ZSRR Oleszyce znalazły się pod okupacją sowiecką. 22 czerwca 1941 roku straż graniczna NKWD spaliła więźniów przetrzymywanych w zamku^[14].

W latach 1941–1943 Niemcy i wspierająca ich Ukraińska Policja Pomocnicza zgładzili tutaj ok. 1500 Żydów. Z kolei w latach 1943–1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w mieście kilkunastu Polaków, w tym kilku żołnierzy WP broniących stacji kolejowej^[13].

Oleszyce odzyskały prawa miejskie w 1989 roku.

W 1953 r. w Oleszycach został założony klub piłkarski Czarni Oleszyce. W sezonie 2022/2023 gra w klasie A, w grupie Lubaczów^[15].

Demografia

Według danych z grudnia 2014 roku miasto miało 3236 mieszkańców^[16].

Piramida wieku mieszkańców Oleszyc w 2014 roku^[10].

Zabytki

Pozostałości zespołu pałacowego Sieniawskich – resztki parku, obwałowania, ślady pałacu. Pierwotnie był tu dwór obronny Ramszów, wybudowany najprawdopodobniej ok. 1480 r., wspominany w dokumentach z XVI w. jako zameczek, rozbudowany przez Sieniawskich w XVII i XVIII w. Następnie w tym miejscu stanął w 1743 r. pałac Czartoryskich, zniszczony podczas I Wojny Światowej. Odbudowany przez Sapiehów, został całkowicie zniszczony w pożarze w pierwszym dniu wojny niemiecko-radzieckiej w 1941 r.^[17]
Czworoboczny ratusz z dziedzińcem i dwiema bramami, z 2. poł. XVII w., później rozbudowany.
Kościół parafialny pw. Narodzenia NMP, pierwotnie renesansowy z XVI w., po późniejszych przebudowach – neoromański.
Murowana cerkiew greckokatolicka pw. św. Onufrego z 1809 roku, od 1947 r. nieużytkowana.
W okolicy miasta trzynaście schronów z tzw. Linii Mołotowa.

Miasta partnerskie

Lwów^[18]
Güssing

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Oleszycach
Oleszyce (przystanek kolejowy)
gmina Oleszyce (1934–1954)

Przypisy

↑ ^a ^b OLESZYCE – Serwis Internetowy Miasta i Gminy Oleszyc. oleszyce.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-26)]..
↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 17 listopada 1988 r. w sprawie utworzenia miasta Oleszyce w województwie przemyskim. M.P. z 1988 r. nr 32, poz. 286
↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
↑ Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności na dzień 31.12.2020 str. 7 [dostęp 2022-01-14]
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Maurycy Horn: Stan i potrzeby badań nad stosunkami żydowsko-ukraińskimi w dawnej Rzeczypospolitej i podstawa źródłowa do tego zagadnienia w: „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce”, r. 2000 nr 4 (196), grudzień 2000, red. nacz. Jan Doktór. Żydowski Instytut Historyczny – Instytut Naukowo-Badawczy, Warszawa 2000, s. 464.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 173.
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ ^a ^b Oleszyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Oleszyce – Serwis Internetowy Miasta i Gminy Oleszyc. oleszyce.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-26)]..
↑ Czas, t. 120, Kraków 1863, s. 2 .
↑ ^a ^b SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 493-494, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
↑ Aleksander Szumański, Z ludobójstwem w tle.
↑ Portal 90minyt.pl
↑ GUS. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r.
↑ AdamA. Wagner AdamA., Murowane budowle obronne w Polsce X-XVIII w., Warszawa: Bellona, 2019 .
↑ Miasta partnerskie. Miasto i gmina Oleszyce. [dostęp 2012-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-21)].

Linki zewnętrzne

Oleszyce (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 477 .
Oficjalna strona miasta Oleszyc
Artykuł ze zdjęciem Oleszyc z 1941 roku na portalu kresy.pl

Miasta województwa podkarpackiego

Miasta na prawach powiatu	Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg
Miasta powiatowe	Brzozów Dębica Jarosław Jasło Kolbuszowa Krosno Lesko Leżajsk Lubaczów Łańcut Mielec Nisko Przemyśl Przeworsk Ropczyce Rzeszów Sanok Stalowa Wola Strzyżów Tarnobrzeg Ustrzyki Dolne
Miasta gminne	Baranów Sandomierski Bircza Błażowa Boguchwała Brzostek Cieszanów Dubiecko Dukla Dynów Głogów Małopolski Iwonicz-Zdrój Jawornik Polski Jedlicze Kańczuga Kołaczyce Narol Nowa Dęba Nowa Sarzyna Oleszyce Pilzno Pruchnik Przecław Radomyśl Wielki Radymno Rudnik nad Sanem Rymanów Sędziszów Małopolski Sieniawa Sokołów Małopolski Tyczyn Ulanów Zagórz Zaklików

Gmina Oleszyce

Siedziba gminy: Oleszyce

Miasto	Oleszyce
Wsie	Borchów Futory Lipina Nowa Grobla Stare Oleszyce Stare Sioło Uszkowce Zabiała Zalesie
Osady	Lubomierz Sucha Wola
Części wsi	Dubiki Maślanki Mielniki Ruda
Przysiółki wsi	Hamernia Jalina

Powiat lubaczowski

Miasta	Cieszanów Lubaczów Narol Oleszyce
Gminy miejskie	Lubaczów
Gminy miejsko-wiejskie	Cieszanów Narol Oleszyce
Gminy wiejskie	Horyniec-Zdrój Lubaczów Stary Dzików Wielkie Oczy

Powiat lubaczowski (1923–1975) (► II RP)

Siedziba powiatu – Lubaczów

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1923–39) woj. rzeszowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (← 1923–34 →)	Cieszanów (od 1934) Lubaczów
Miasteczka (← 1923–34)	Cieszanów (→) Lipsko Narol Oleszyce Płazów
Gminy miejskie (← 1923–39 i 1944–75)	Cieszanów Lubaczów
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39, 1944–54 i 1973–75)	Cieszanów Dąbków (1949–54) Dzików Stary (Stary Dzików) Horyniec Lipsko (do 1954) Lisie Jamy* (do 1954) Lubaczów (do 1948 i od 1973) Narol (od 1973) Narol Miasto (do 1954) Oleszyce (do 1954) Oleszyce (od 1973) Oleszyce Stare (1944–54) Płazów (do 1954) Wielkie Oczy (←* od 1944**)
Gromady (1954–72)	Basznia Dolna (1960–72) Bihale (1954–59) Brusno Nowe (1954–59) Cewków (1954–68) Chotylub (1954–59) Dachnów (1954–72) Dąbków (1954–72) Dzików Stary (1954–72) Horyniec (1954–72) Kobylnica Wołoska (1954 → (i~~1961~~)) Krowica Hołodowska (1954–72) Lisie Jamy (1954–72) Lubaczów (1954–60) Lubliniec Nowy (1954–72) Łukawica (1954–72) Łukawiec (1954–68) Młodów (1960–61) Narol (1954–72) Niemstów (1954–59) Oleszyce (1954–72) Oleszyce Stare (1954–61) Płazów (1954–72) Podlesie (1954–60) Ruda Różaniecka (1954–72) Werchrata (1954–72) Wielkie Oczy (1954–72)
Legenda	* do 1939 w powiecie jaworowskim ** częściowo do ZSRR w 1944

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.

Kontrola autorytatywna (miasto):