Franciszek Macharski

Ten artykuł dotyczy duchownego. Zobacz też: Franciszek Aleksander Macharski – kupiec i filantrop.

Franciszek Macharski

Kardynał prezbiter
Franciszek Macharski (2010)
Jesu, in Te confido Jezu, ufam Tobie
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	20 maja 1927 Kraków
Data i miejsce śmierci	2 sierpnia 2016 Kraków
Miejsce pochówku	bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie
Arcybiskup metropolita krakowski
Okres sprawowania	1979–2005
Zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski
Okres sprawowania	1979–1994
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	2 kwietnia 1950
Nominacja biskupia	29 grudnia 1978
Sakra biskupia	6 stycznia 1979
Kreacja kardynalska	30 czerwca 1979 Jan Paweł II
Kościół tytularny	bazylika św. Jana w Łacińskiej Bramie
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Franciszek Antoni Macharski^[1] (ur. 20 maja 1927 w Krakowie, zm. 2 sierpnia 2016 tamże) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor nauk teologicznych, rektor Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej w latach 1970–1978, arcybiskup metropolita krakowski w latach 1979–2005, kardynał prezbiter od 1979, zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994, od 2005 arcybiskup senior archidiecezji krakowskiej.

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Urodził się 20 maja 1927 w Krakowie^[2]. Był spokrewniony z kardynałem Albinem Dunajewskim^[3]. W 1939 został przyjęty do Państwowego Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie. W czasie okupacji pobierał nauki w Szkole Handlowej oraz na tajnych kompletach gimnazjalnych^[4]. Ponadto od 1943 do 1945 pracował fizycznie w Generalnej Dyrekcji Monopoli^[5]. Maturę zdał po zakończeniu II wojny światowej^[4].

W latach 1945–1950 studiował w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej^[2][6]. Święceń prezbiteratu udzielił mu 2 kwietnia 1950 w bazylice św. Franciszka z Asyżu w Krakowie kardynał Adam Stefan Sapieha, arcybiskup metropolita krakowski^[7]. Odbył studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1951 uzyskał magisterium^[4].

W związku z odmową współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa na początku lat 50. nie wydano mu paszportu. Na dalsze studia do szwajcarskiego Fryburga wyjechał w 1956^[8]. Ukończył je w 1961 ze stopniem doktora teologii pastoralnej na podstawie dysertacji Duszpasterstwo we współczesnym Kościele^[8][4].

Od młodości był związany z dominikanami, został tercjarzem dominikańskim, przyjmując imię Jacek^[9].

Prezbiter

W latach 1950–1956 pracował jako wikariusz w parafii Świętych Szymona i Judy Tadeusza w Kozach koło Bielska-Białej^[2][10]. W archidiecezji krakowskiej w 1964 był członkiem Komisji ds. Prasy i Publikacji Katolickiej, następnie w latach 1965–1974 członkiem Komisji Liturgicznej, od 1971 do 1973 członkiem Rady Kapłańskiej, a w 1974 członkiem Komitetu Roku Świętego. W latach 1972–1979 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Synodu Archidiecezji Krakowskiej ds. Pastoralno-Socjologicznych^[11]. W latach 1977–1978 piastował godność kanonika Krakowskiej Kapituły Metropolitarnej^[11][4].

W latach 1961–1962 pełnił funkcję ojca duchownego w krakowskim seminarium duchownym^[12]. Od 1962 do 1978 był wykładowcą teologii pastoralnej i homiletyki na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie oraz w seminariach krakowskim i częstochowskim, które miało swoją siedzibę w Krakowie^[12][2]. W latach 1965–1970 zajmował stanowisko adiunkta teologii pastoralnej w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie^[11]. W latach 1970–1978 sprawował urząd rektora krakowskiego seminarium^[12]. Czynnie przeciwstawiał się komunistycznej władzy, organizując przemarsze kleryków w centrum miasta^[1]. W latach 1963–1965 pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiego Towarzystwa Teologicznego z siedzibą w Krakowie^[13].

W Episkopacie Polski w latach 1966–1978 był sekretarzem Komisji ds. Apostolstwa Świeckich. Ponadto w latach 1970–1978 należał do Komisji ds. Seminariów Duchownych, a w latach 1976–1978 Komisji Iustitia et Pax. W 1975 został członkiem Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego. W 1971 był audytorem na Synodzie Biskupów w Rzymie^[11].

Biskup

30 grudnia 1978 papież Jan Paweł II prekonizował go swoim następcą na urzędzie arcybiskupa metropolity krakowskiego^[10][14]. Święcenia biskupie otrzymał 6 stycznia 1979 w bazylice św. Piotra w Rzymie. Udzielił mu ich Jan Paweł II z towarzyszeniem biskupów pomocniczych krakowskich: Juliana Groblickiego i Stanisława Smoleńskiego^[10]. W trakcie ceremonii został mu nałożony paliusz metropolitalny^[15]. Ingres do katedry na Wawelu odbył 28 stycznia 1979. Jako dewizę biskupią przyjął słowa: „Jesu, in Te confido” (Jezu, ufam Tobie)^[2]. W 1981 po ustanowieniu Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie objął urząd wielkiego kanclerza uczelni^[16][17]. W 1981, po zamachu na papieża Jana Pawła II, poparł organizację Białego Marszu w Krakowie, wyrażającego solidarność z ciężko rannym papieżem^[8]. Wspierał „Solidarność”^[18], w czasie stanu wojennego w latach 1981–1983 w ramach Arcybiskupiego Komitetu Pomocy Więźniom i Internowanym zabiegał o prawa internowanych i ich rodzin^[8][17]. Po Sierpniu 1980 został współprzewodniczącym reaktywowanej Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu^[18].

W 2005, po śmierci Jana Pawła II, wraz z wiernymi czuwał pod papieskim oknem Pałacu Biskupiego w Krakowie. Przyczynił się do wybudowania bazyliki i rozbudowy sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach oraz powstania Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu. Reaktywował, a następnie rozbudował archidiecezjalną Caritas^[8]. W czasie posługi biskupiej powstawały domy samotnej matki, rodzinne domy dziecka, zakłady opiekuńczo-lecznicze, poradnie psychologiczne i schroniska dla bezdomnych^[18]. Wielokrotnie apelował do diecezjan o pomoc dla potrzebujących^[19]. Założył katolickie tygodniki: krakowską edycję „Gościa Niedzielnego” i „Źródło”, a także diecezjalne Radio Mariackie (następnie Radio Plus). Przyczynił się do transmitowania w każdy piątek mszy dla chorych na antenie Telewizji Kraków^[20].

W 2002, w związku z ukończeniem 75 lat, zgodnie z przepisami oddał się do dyspozycji papieża, jednakże Jan Paweł II zlecił mu dalsze sprawowanie urzędu arcybiskupa krakowskiego^[21]. 3 czerwca 2005 papież Benedykt XVI przyjął jego rezygnację^[22][23]. Do 27 sierpnia 2005 pełnił funkcję administratora archidiecezji^[10]. Po ustąpieniu z urzędu zamieszkał w klasztorze sióstr albertynek w Krakowie^[18].

W ramach prac Konferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994 był zastępcą przewodniczącego, w 1981 po śmierci prymasa Stefana Wyszyńskiego pełnił obowiązki przewodniczącego^[24]. Należał do Rady Stałej^[4]. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Nauki Katolickiej, Komisji ds. Apostolstwa Świeckich, Zespołu ds. Stypendiów Naukowych i Językowych^[4][25]. Uczestniczył w synodach biskupów polskich, które odbyły się w latach 1980, 1983, 1987 i 1991^[4].

Kreowany kardynałem prezbiterem został na konsystorzu 30 czerwca 1979^[7]. Jako kościół tytularny przydzielono mu bazylikę św. Jana w Łacińskiej Bramie^[6]. 8 lipca 1979 odbył kardynalski ingres do katedry na Wawelu^[11]. Należał do watykańskich kongregacji: ds. Biskupów, ds. Duchowieństwa, ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego oraz ds. Wychowania Katolickiego. Należał również do II sekcji Sekretariatu Stanu, Stałej Rady Kardynałów i Biskupów oraz Sekretariatu dla Niewierzących^[2].

Konsekrował 9 biskupów, a także asystował podczas sakr 19 biskupów^[26][27]. W kwietniu 2005 brał udział w konklawe, na którym wybrano na papieża Benedykta XVI^[28][29]. 20 maja 2007, w dniu ukończenia 80 lat, utracił prawo wyboru papieża w konklawe^[10].

Został członkiem Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK)^[30] i Związku Podhalan w Północnej Ameryce^[11]. Należał do grona założycieli Stowarzyszenia Siemacha^[31] i otrzymał tytuł honorowego członka tej organizacji^[32].

W 2006 objął funkcję kapelana stanowego Rycerzy Kolumba w Polsce^[33][34], a w 2009 kapelana Wielkiego Krzyża Kościelnego OSLJ Zakonu św. Łazarza^[35].

Zmarł 2 sierpnia 2016 w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie^[36], gdzie przebywał od czerwca po odniesieniu obrażeń spowodowanych upadkiem^[37]. Na kilka dni przed śmiercią (28 lipca) odwiedził go w szpitalu papież Franciszek, który w tym czasie uczestniczył w odbywających się w Polsce Światowych Dniach Młodzieży^[38]. 5 sierpnia 2016 został pochowany w katedrze na Wawelu, w krypcie biskupiej pod konfesją św. Stanisława^[39].

Odznaczenia, wyróżnienia, upamiętnienie

W 2014 prezydent RP Bronisław Komorowski nadał mu Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski^[40]. W 2000 otrzymał Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec^[41], a w 2007 Order Oficera Legii Honorowej^[25]. W 1993 przyznano mu tytuł baliwa Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Zakonu Kawalerów Maltańskich^[11].

Przyznano mu tytuł honorowego obywatela: Wieliczki (1995)^[42], Świątnik Górnych (1997)^[43], Mszany Dolnej (2000)^[44], gminy Mszana Dolna (2000), gminy Niedźwiedź (2000)^[45], Nowego Targu (2000)^[46], Wadowic (2001)^[47], Jordanowa (2002)^[48], gminy Zabierzów (2002)^[49], Chrzanowa (2004)^[50], Trzebini (2004)^[51], gminy Chełmek (2004)^[52], Libiąża (2004)^[53]. W 2005, jako pierwszy w historii^[54], został uhonorowany Odznaką „Honoris Gratia”, przyznawaną zarządzeniem prezydenta Krakowa^[55], zaś w 2015 Rada Miasta Krakowa odznaczyła go srebrnym medalem Cracoviae Merenti^[56]. Ponadto w 2011 otrzymał Złoty Medal Honorowy za Zasługi dla Województwa Małopolskiego^[57].

Nadano mu tytuł doktora honoris causa: Fu Jen Catholic University w Tajpej na Tajwanie (1989), Adamson University w Manili na Filipinach (1989), Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1992), Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (2000), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000) i Katolickiego Uniwersytetu im. Pétera Pázmánya w Budapeszcie na Węgrzech (2002)^[4]. Został członkiem honorowym Polskiej Akademii Umiejętności^[58].

Ponadto został wyróżniony Medalem św. Brata Alberta (1997)^[59], Orderem Uśmiechu (1998)^[4], tytułem Małopolanina Roku 2000 przyznanym przez Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski^[60], godnością Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej i Złotym Hipolitem (2005)^[11], nagrodą „Świadek Historii” przyznaną przez Instytut Pamięci Narodowej (2012)^[61], złotą odznaką Zasłużony dla NSZZ „Solidarność” (2015)^[56] i orderem Ecce Homo (2015)^[62].

W 2016 jego imieniem nazwano Środowiskowy Dom Samopomocy Fundacji im. Brata Alberta w Radwanowicach^[63], a w 2017 most w Krakowie na Wiśle w ciągu trasy S7^[64][65].

Poświęcone mu tablice pamiątkowe umieszczono w parafiach Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowym Targu^[66], św. Jana Kantego w Jaworznie-Niedzieliskach^[67][68] i w krużgankach klasztoru Augustianów w Krakowie^[69], a przy kościele Matki Bożej Pocieszenia w Krakowie ustawiono ławeczkę z jego figurą^[70].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Nota biograficzna Franciszka Macharskiego na stronie archidiecezji krakowskiej [dostęp 2018-08-29]
• Nota biograficzna Franciszka Macharskiego na stronie Stolicy Apostolskiej (ang.) [dostęp 2022-05-28]
• Franciszek Macharski w słowniku biograficznym kardynałów Salvadora Mirandy  [dostęp 2020-06-28] (ang.)
• Franciszek Macharski [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2010-11-22]  (ang.).