Macha Mongruad

Macha Mongruad („Rudowłosa”) – legendarna zwierzchnia królowa Irlandii i królowa Ulaidu z dynastii Milezjan (linia Ira, syna Mileda) w latach 340-333 p.n.e. Córka Aeda I Ruada oraz żona kuzyna Cimbaetha mac Finntan, zwierzchnich królów Irlandii.

Ojciec zawarł przymierze ze swymi kuzynami Dithorbą i Cimbaethem, dotyczące siedmioletniej rotacji władzy między nimi. Wszyscy razem rządzili w sumie trzy razy. Aed zmarł pod koniec trzeciego okresu, w wyniku utonięcia w wodospadzie, który został nazwany na jego cześć, Eas Ruaidh (Czerwony Wodospad) (Assaroe Falls, Ballyshannon w hrabstwie Donegal). Po jego śmierci władzę objął Dithorba, potem Cimaeth. Macha, za panowania tego króla, zażądała dla siebie władzy w miejsce zmarłego ojca. Ci nie zgodzili się na to, twierdząc, że nie przekażą władzy kobiecie. Z tego powodu doszło między nimi do bitwy, z której zwycięsko wyszła Macha pokonała. Wygoniła Dithorbę z jego synami, do Connachtu, gdzie zginął w Corann. Następnie wzięła ślub z Cimbaethem oraz przekazała mu zwierzchni tron. Synowie Dithorby zażądali dla siebie praw do tronu. Władczyni powiedziała im, że się nie poda do dymisji, bowiem zdobyła tron na polu walki. Doszło między nimi do bitwy. Macha po pokonaniu ich, wygoniła na odludzie w Connachcie. Następnie pod postacią trędowatej kobiety, postanowiła wyruszyć sama do Connachtu, by się z nimi rozprawić. Odkryła ich w Bairinn, gotujących dziką świnię. Mężczyźni pytali ją o wiadomości. Ona opowiedziała im, w zamian dostała jedzenie z ogniska. Jeden z nich powiedział: „Piękne są oczy wiedźmy: zamieszkajmy z nią wspólnie”. Potem wziął ją do lasu po drewno. Macha, wykorzystując okazję, związała go i zostawiła tam, po czym wróciła. Reszta mężczyzn pytała, gdzie ten, który poszedł z tobą? „On najadł się wstydu” – mówiła – „by wrócić do ciebie po współżyciu z trędowatą kobietą”. „To nie jest żaden wstyd” – odpowiedzieli – „bowiem będziemy wszyscy robić to samo”. Każdy z nich szedł z nią do lasu po drewno. Dzięki czemu Macha mogła związać każdego z nich pojedynczo. Potem przewiozła ich wszystkich w jednej więzi do Ulaidu. Ulaci proponowali jej, by kazała ich zabić. „Nie tak” – mówiła – „ponieważ byłoby to dla mnie splamieniem prawości suwerena; ale oni będą skazani na niewolnictwo oraz zbudują Fort wokół mnie, i to będzie głównym miastem Ulaidu na zawsze”. Wyznaczyła granice fortecy swą złotą broszką (Eó óir) ze swej szyi, albo przy jej szyi (Emuin, Eomuin). Z tego powodu stolica otrzymała nazwę Emain Macha (ob. Fort Navan, w pobliżu Armagh), od jej broszki () i szyi (muin). Także od jej imienia pochodzi dzisiejsza nazwa miasta i hrabstwa Armagh – Ard Macha czyli „Wysokie Miejsce Machy”. Cimbaeth, po siedmiu latach rządów, zmarł w Emain Macha na plagę. Macha razem z mężem, nie mając własnych dzieci, wychowała Ugaine’a Mora, wnuka arcykróla Duacha II Ladgracha, jako swego przybranego syna. Po siedmiu samodzielnych rządów nad Irlandią i Ulaidem, zginęła z ręki Rechtaida Rigderga, syna arcykróla Lugaida III Laigde. Ten zajął tylko wolny zwierzchni tron Irlandii, zaś tron Ulaidu został zachowany przez przedstawicieli linii Ira, syna Mileda w osobie Eochaida I Eolacha („Bystrego”).

Bibliografia

  • Annala Rioghachta Éireann. Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters, Vol. I, ed. with translation J. O’Donovan, Second Edition, Dublin 1856, s. 68-75.
  • Lebor Gabála Érenn. The Book of the Taking of Ireland, Part V, ed. and translation R. A. Stewart Macalister, Irish Texts Society, Dublin 1956, s. 262-267.
  • O'Curry E., Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History. Delivered at the Catholic University of Ireland, During Sessions of 1855 and 1856, Dublin 1878, s. 526-528 (Appendix No. XXXVIII).
  • Truhart P., Regents of Nations. Systematic Chronology of States and Their Political Representatives in Past and Present. A Biographical Reference Book, Part 1: Antiquity Worldwide, München 2000, s. 373-374, ISBN 3-598-21543-6 (Korekta datacji z powodu braku Fiachy IV na liście).
  • p
  • d
  • e
Mityczni
królowie
Irlandii
Dynastia Partholona
(1980-1710 p.n.e.)
  • Partholon
  • Slainge
  • Laiglinne
  • Rudraige
  • Potomkowie
Dynastia Nemedian
(1710-1300 p.n.e.)
  • Nemed
  • Stairn
  • Iarbonel Wróżbita
  • Annind
  • Fergus Czerwonoboki
  • Semul
  • Erglan
Dynastia Fomorian
(przed 1300 p.n.e.)
  • Gann
  • Sengann
  • Nieznani władcy
Dynastia Fir Bolgów
(1293-1213 p.n.e.)
Dynastia Tuatha Dé Danann
(1213-1016 p.n.e.)
Legendarni
królowie
Irlandii
Celtycka
dynastia Milezjan
(1016 p.n.e.-405 n.e.)
Okres heroiczny
Okres Antecotti
(Aitheach-Tuatha)
Półlegendarni
arcykrólowie
Irlandii
Okres osjanicki
Historyczni
arcykrólowie
Irlandii
Dynastia O’Neillów
  • Niall I Noígíallach (od Dziewięciu Zakładników) (379-405)
Okres św. Patryka
  • Nath ĺ mac Fiachrach (405-428/9; król Connachtu)
  • Lóegaire II mac Néill (428/29-458/63; król Connachtu)
  • Cairbre III mac Néill (463-?)
  • Ailill (Oilioll) IV Molt (?-482; król Connachtu)
  • Lugaid VII mac Lóegairi (483-507)
  • Muirchertach I mac Muiredaig (507-534; król Ailechu)
  • Túathal II Máelgarb mac Cormaic (534-544)
  • Diarmait I mac Cerbaill (544-565; król Meath)
Okres św. Kolumby
  • Fergus III mac Muirchertaig (565-566; król Ailechu)
  • Domnall I Ilchelgach (od Wielu Oszustw) (koregent 565-566)
  • Ainmuire mac Sétnai (566-569)
  • Báetán I mac Muirchertaig (569-572; król Ailechu)
  • Eochaid XIII mac Domnaill (koregent 569-572; król Ailechu)
  • Báetán II mac Ninnedo (572-586)
  • Áed II mac Ainmuirech (586-598)
Okres scholastyczny
  • Áed III Sláine (598-604)
  • Colmán Rímid (koregent 598-604; król Ailechu)
  • Áed IV Uaridnach (604-612; król Ailechu)
  • Máel Coba mac Áedo (612-615)
  • Suibne Menn mac Fiachna (615-628; król Ailechu)
  • Domnall II mac Áedo (628-642)
  • Conall II Cóel (642-654)
  • Cellach mac Máele Coba (koregent 642-658)
  • Diarmaid II Ruadnaig (658-665; król Bregi)
  • Blathmac mac Áedo Sláine (koregent 658-665; król Bregi)
  • Sechnassach (665-671; król Bregi)
  • Cenn Fáelad (671-675; król Bregi)
  • Finnachta II Fledach (Uroczysty) mac Dunchad (675-695; król Bregi)
  • Loignsech mac Óengusso (695-704)
  • Congal II Cennmagair mac Fergus (704-710)
  • Fergal mac Máele Dúin (710-722; król Ailechu)
  • Fogartach mac Néill (722-724; król Bregi) prawnuk Diarmaida II
  • Cináed mac Írgalaig (724-728; król Bregi)
  • Flaithbertach mac Loingsig (728-734; usunięty, zmarł 765)
  • Áed V Allán (Przystojny) (734-743; król Ailechu)
  • Domnall III Midi (743-763; król Meath)
  • Niall II Frossach (od Deszczów) (763-770; abdykował, zmarł 778; król Ailechu)
  • Donnchad I Midi (770-797; król Meath)
Okres skandynawski
  • Áed VI Oirdnide (Dostojny) (797-819; król Ailechu)
  • Conchobar II mac Donnchada (819-833; król Meath)
  • Niall III Caille (833-846; król Ailechu)
    • Fedlimid mac Crimthainn (rywal 838-841; król Munsteru)
  • Máel Sechnaill I mac Máele Ruanaid (846-862; król Meath)
  • Áed VII Findliath (Białowłosy) (862-879; król Ailechu)
  • Flann Sinna (Lis) (879-916; król Meath)
  • Niall IV Glúndub (Czarne Kolano) (916-919; król Ailechu)
  • Donnchad II Donn (Brązowy) (919-944; król Meath)
  • Congalach Cnogba mac Máel Mithig (944-956)
    • Ruaidri Ua Canannain (rywal 944-950)
  • Domnall IV ua Néill (956-980; król Ailechu)
Okres dalkasiański
(980-1022)
  • Máel Sechnaill II Mór mac Domnaill (980-1002; usunięty; król Meath)
  • Brian I Bóruma (od Trybutów) mac Cennetig (1002-1014; król Munsteru)
  • Máel Sechnaill II (2. panowanie 1014-1022)
  • Flaithbertach II (1022-1036; król Ailechu)
  • Donnchad III mac Briain (rywal 1022-1036; arcykról 1036-1066; usunięty, zmarł 1064; król Munsteru)
  • Diarmait III mac Mail na mBó (1063-1072; król Leinsteru)
  • Toirdelbach I Ua Briain mac Tadg (1072-1086; król Munsteru)
  • Muirchertach II Ua Briain (1086-1119; król Munsteru)
  • Domnall V Ua Lochlainn mac Ardgar Ua Lochlainn (rywal 1090-1119; arcykról 1119-1121; król Ailechu)
  • Toirdelbach II Ua Conchobair (rywal 1120-1121; arcykról 1121-1156; król Connachtu)
  • Muirchertach III Mac Lochlainn (rywal 1149-1156; arcykról 1156-1166; król Ailechu)
  • Ruaidri II Ua Conchobair (1166-1186; wasal angielski od 1175; usunięty, zmarł 1198; król Connachtu)
  • Conchobar III Máenmaige (1186-1189)
  • Cathal Crobderg (1189-1200; usunięty, zmarł 1224)
  • Brian II Ua Neill (1258-1260)
  • p
  • d
  • e
Legendarni królowie Ulaidu (Ulidii/Ulsteru)
Historyczni królowie Ulaidu