Pluskwica groniasta
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | jaskropodobne | ||
| Rząd | jaskrowce | ||
| Rodzina | jaskrowate | ||
| Rodzaj | pluskwica | ||
| Gatunek | Pluskwica groniasta | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Actaea racemosa L. Sp. Pl. 1: 504. 1753[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Pluskwica groniasta, p. sercolistna, świecznica groniasta (Cimicifuga racemosa Nutt.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae Juss.). Pochodzi z Ameryki Północnej[3]. Uprawiana w wielu krajach, również w Polsce, jako roślina ozdobna i zielarska. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek ten włączony został do rodzaju Actaea i jego nazwa naukowa to obecnie Actaea racemosa[3].
Morfologia i biologia
- Łodyga
- Prosta, ciemnozielona, obficie ulistniona, dorasta do 2 m wysokości. Pod ziemią roślina posiada kłącze. Liście klapowane, dłoniastowcinane. Kwiaty: drobne kremowobiałe, o zmiennej liczbie działek kielicha (od 3 do 8), silnie pachnące, tworzą dość gęste grono, nie rozwijają się jednocześnie – tworzą efekt „płonącej świecy”, skąd nazwa pospolita (świecznica). Kwitnie w sierpniu-wrześniu. Kwiatostany osiągają 50–60 cm długości. Bylina, hemikryptofit. Cała roślina po roztarciu wydziela nieprzyjemny zapach[4].
- Korzeń
- Kłącze jest ciemnobrunatne, twarde, niemal walcowate, nieco guzowate, o średnicy 1,5–2,5 cm i długości 2–15 cm. Wykazuje liczne, ściśle ułożone, proste lub zgięte odgałęzienia, każde kończące się w pozostałości pąka lub w kolistej miseczkowatej bliźnie. Przełam jest rogowaty, przekrój poprzeczny wykazuje obecność cienkiej kory otaczającej pierścień licznych, jasnych, wąskich, klinowatych wiązek naczyniowych, na przemian z ciemniejszymi promieniami rdzeniowymi i obecność dużego, centralnie położonego rdzenia. Korzenie są ciemnobrunatne, o średnicy 1–3 mm, niemal walcowate lub tępo czworokątne i podłużnie bruzdowane. Przełam ich jest gładki, a na przekroju poprzecznym widoczna jest szeroka kora i ciemnobrunatny rdzeń, w którym część środkowa składa się z 3–6 jaśniejszych klinowatych wiązek naczyniowych, łączących się w środku i rozdzielanych przez szerokie, niezdrewniałe promienie rdzeniowe[5].
Zastosowanie
Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski
- Kłącze pluskwicy groniastej (Cimicifugae rhizoma) – wysuszone, całe lub połamane kłącze i korzeń o zawartości minimum 1,0% glikozydów triterpenowych[5]. Korzeń pluskwicy zawiera glikozydy triterpenowe (m.in. akteinę, 27-deoksyakteinę), cimifuginę, polifenole np. kwas kofeinowy, pochodne kwasu ferulowego, alkaloidy itp.[6] Ponadto korzeń zawiera substancje estrogenne, żywice, kwas salicylowy i izoflawony[potrzebny przypis].
- Działanie (lecznicze i niepożądane)
- Preparaty z pluskwicy groniastej są tradycyjnie stosowane w łagodzeniu niepożądanych objawów menopauzy[7] jednak wstępne badania wskazują brak skuteczności w przypadku redukcji uderzeń gorąca, a w przypadku łagodzenia innych objawów wyniki są niejednoznaczne[8]. Indianki korzeniami tej rośliny leczyły zaburzenia menstruacji[4]. W Europie wykorzystywano tę roślinę w leczeniu stanów zapalnych i nerwobóli[9].
- Badania skuteczności działania oraz występowania objawów niepożądanych dla preparatów z pluskwicy groniastej są niejednoznaczne lub sprzeczne[10][11][7], być może dlatego, że w badaniach wykorzystywano preparaty handlowe, które mogły być zanieczyszczenia innymi gatunkami roślin[7][12]. Wysokie dawki preparatów pluskwicy groniastej dostępnych w Stanach Zjednoczonych mogą powodować typowe objawy zatrucia (np. nudności, zawroty głowy)[7].
- Dostępne handlowo preparaty z pluskwicy groniastej mogą zawierać substancje hepatotoksyczne, jednak nie jest wiadomo czy toksyny są zawarte w tej roślinie czy były skutkiem zanieczyszczenia produktów handlowych innymi gatunkami[10]. Wstępnie badania z użyciem czystych preparatów plustnicy groniastej nie wykazały jej toksyczności[13].
Roślina ozdobna
Może być uprawiana na rabatach lub w grupach w parku.
Uprawa
Może rosnąć w półcieniu, lub nawet w cieniu, wymaga żyznej, głębokiej i stale wilgotnej gleby[4]. Rozmnaża się zazwyczaj przez podział kłączy, które można sadzić do gleby jesienią lub wiosną. Ma grube pędy, tak, że pomimo dużej wysokości zazwyczaj nie wymaga stosowania podpór. W uprawie głównie dwie odmiany:
- ‘Armleuchter’ – odmiana kwitnąca we wrześniu i październiku, osiąga wysokość do 160 cm, kwiatostany rozgałęzione.
- ‘BS Blickfang’ (1975) – wyróżnia się czysto białymi kwiatami, rozkwita we wrześniu.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
- ↑ a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].
- ↑ a b c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
- ↑ Sarah E.S.E. Edwards Sarah E.S.E. i inni, Phytopharmacy: An Evidence-Based Guide to Herbal Medicinal Products, John Wiley & Sons, 17 lutego 2015, ISBN 978-1-118-54355-9 [dostęp 2017-02-10] (ang.).
- ↑ a b c d Black Cohosh | NCCIH [online], NCCIH [dostęp 2017-02-10] (ang.).
- ↑ Matthew J.M.J. Leach Matthew J.M.J., VivienneV. Moore VivienneV., Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms, „The Cochrane Database of Systematic Reviews” (9), 2012, CD007244, DOI: 10.1002/14651858.CD007244.pub2, ISSN 1469-493X, PMID: 22972105, PMCID: PMC6599854 [dostęp 2019-10-19] .
- ↑ PaulinaP. Hetwer PaulinaP., Pluskwica groniasta – na uciążliwe objawy menopauzy, „BonaVita” [dostęp 2017-05-25] (pol.).
- ↑ a b Office of Dietary Supplements – Black Cohosh [online], ods.od.nih.gov [dostęp 2019-10-16] (ang.).
- ↑ Black Cohosh Uses, Benefits & Side Effects – Drugs.com Herbal Database [online], Drugs.com [dostęp 2019-10-16] (ang.).
- ↑ RolfR. Teschke RolfR. i inni, Herb induced liver injury presumably caused by black cohosh: a survey of initially purported cases and herbal quality specifications, „Annals of Hepatology”, 10 (3), 2011, s. 249–259, ISSN 1665-2681, PMID: 21677326 [dostęp 2019-10-16] .
- ↑ BelalB. Naser BelalB. i inni, Suspected black cohosh hepatotoxicity: no evidence by meta-analysis of randomized controlled clinical trials for isopropanolic black cohosh extract, „Menopause (New York, N.Y.)”, 18 (4), 2011, s. 366–375, DOI: 10.1097/gme.0b013e3181fcb2a6, ISSN 1530-0374, PMID: 21228727 [dostęp 2019-10-19] .
- p
- d
- e
- p
- d
- e
G02: Inne leki ginekologiczne
| G02A – Leki nasilające skurcz macicy |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| G02B – Środki antykoncepcyjne do stosowania zewnętrznego |
| ||||||||
| G02C – Pozostałe leki |
|
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
