Niepokalanek pospolity

Niepokalanek pospolity

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	niepokalanek
Gatunek	niepokalanek pospolity
Nazwa systematyczna
Vitex agnus-castus L. Sp. Pl. 2. 638. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
brak danych
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Niepokalanek pospolity, niepokalanek zwyczajny, pieprz mnisi^[4] (Vitex agnus-castus L.) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Występuje dziko w północnej Afryce, zachodniej i środkowej Azji (Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan) oraz wschodniej i południowej Europie. Rozprzestrzenia się również gdzieniegdzie poza tymi obszarami^[5]. W Polsce dziko nie rośnie.

Morfologia

Owoce

Owoc niepokalanka jest owalny lub prawie kulisty, o średnicy do 5 mm. Pozostający na owocu kielich jest zielonawoszary, delikatnie owłosiony, zakończony 4–5 krótkimi ząbkami i obejmuje ⅔ do ¾ powierzchni owocu. Na przekroju poprzecznym widoczne są 4 komory, każda zawiera podłużne nasiono^[6].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski

Owoc niepokalanka zwyczajnego (Fructus Agni casti fructus) – całe, dojrzałe, wysuszone owoce. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 0,08% kastycyny^[6]. Owoc zawiera diterpeny typu labdanu (głównie rotundifuran), irydoidy glikozydowe, flawonoidy.^{[potrzebny przypis]}

Działanie

Składniki, głównie diterpeny, wykazują działanie dopaminergiczne przez wiązanie się z receptorami dopaminowymi, w wyniku którego zmniejsza się wydzielanie prolaktyny, będące często przyczyną zaburzeń miesiączkowania. Surowiec ma również działanie estrogenne, które wykorzystuje się w łagodzeniu dolegliwości związanych z przekwitaniem u kobiet^[7].

Przeciwwskazania

Stosowany w umiarkowanych ilościach jest dobrze tolerowany, efekty uboczne są nieliczne. Unikać go powinny osoby, stosujące leki dopaminowe, anty-psychotyczne, przeciw chorobie Parkinsona, kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną, hormonalną terapię zastępczą lub cierpiące na chorobę wrażliwą na hormony (np. rak piersi)^[8].

Przypisy