Komisariat Straży Celnej „Rutki”

Komisariat Straży Celnej „Rutki” – jednostka organizacyjna Straży Celnej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1921–1928.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[3]. Komisariat Straży Celnej „Rutki”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Suwałki”^[4]. 1 czerwca 1921 roku w Reczkach stacjonowało jeszcze dowództwo 3 kompanii celnej 2 batalionu celnego. Posiadała ona swoje placówki w miejscowościach: Lipówka, Korytki, Chanieńtowo, Rudki, Reszki, Popowo, Judzik, Podliszewo^[5]. Na przełomie roku 1921/1922 ochronę granicy państwowej w tym rejonie od pododdziałów 2 batalionu celnego przejęła Straż Celna^[5].

W latach 1927/1928 Inspektorat Straży Celnej „Suwałki” został rozwiązany i przekazał rejon ochranianej granicy państwowej pod jurysdykcję Korpusowi Ochrony Pogranicza^[4]. Komisariat Straży Celnej „Rutki” 1 grudnia 1927 wchodził w skład w skład Inspektoratu Straży Celnej „Grajewo”^[6]. W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[7]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku w jej miejsce powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[8]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Rajgród”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[9]. Na podstawie rozkazu Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 3 z 17 kwietnia 1928, w okresie reorganizacji, komisariat „Tworki” i komisariat „Rutki Stare” traktowano jako jeden komisariat^[10]. Na podstawie rozkazu Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 5 z 11 maja 1928, rozpoczęto organizację podkomisariatu „Janówka”. Z komisariatu „Rutki Stare” wyłączono placówki I linii „Korytki” i „Grabówka”, a placówkę II linii „Janówka” wraz z posterunkiem informacyjnym zorganizowano od podstaw^[11].

 Osobny artykuł: komisariat Straży Granicznej „Rajgród”.

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Celnej „Lipówka” ⇔ komisariat Straży Celnej „Tworki” − 1926

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy komisariatu

• komisarz Józef Bizio (był 1 XII 1927)^[12]

Obsada personalna w 1926^[13]:

• kierownik komisariatu – komisarz Józef Bizio
• pomocnik kierownika komisariatu – starszy przodownik Ignacy Gogoliński

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w 1926 roku^[4]:

• komenda – Rutki Stare
• placówka Straży Celnej „Judziki”
• placówka Straży Celnej „Popowo”
• placówka Straży Celnej „Kukowo”
• placówka Straży Celnej „Rutki Nowe”
• placówka Straży Celnej „Rutki Stare”
• placówka Straży Celnej „Grabów”

Organizacja komisariatu w 1927 roku^[12]:

• komenda – Rutki Stare
• placówka Straży Celnej „Raczki”
• placówka Straży Celnej „Jankielówka”
• placówka Straży Celnej „Korytki”
• placówka Straży Celnej „Chomontowo”
• placówka Straży Celnej „Grabowo”
• placówka Straży Celnej „Rutki Stare”
• placówka Straży Celnej „Rutki Nowe”
• placówka Straży Celnej „Kukowo”
• placówka Straży Celnej „Popowo”
• placówka Straży Celnej „Judziki”

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743. (pol.).
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927 .
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykaz imienny strażników Inspektoratu Straży Celnej „Grajewo” w latach 1927–1928 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.