Edward Witten

Edward Witten
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 sierpnia 1951
Baltimore

Zawód, zajęcie

fizyk, matematyk

Odznaczenia
Narodowy Medal Nauki (USA)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Edward Witten (ur. 26 sierpnia 1951 w Baltimore) – amerykański fizyk teoretyczny i matematyk, profesor Institute for Advanced Study (IAS) w Princeton[1]. Laureat prestiżowych nagród fizycznych, ustępujących statusem tylko Nagrodzie Nobla jak Medal Lorentza (2010) czy Nagroda Fizyki Fundamentalnej (2012), a także najwyższych wyróżnień matematycznych – w tym Medalu Fieldsa (1990); w 2021 roku Witten pozostaje jedynym fizykiem, który otrzymał tę nagrodę[2].

W 1986 i 2002 wygłosił wykłady plenarne na Międzynarodowym Kongresie Matematyków[3].

Witten zasłynął w teorii cząstek elementarnych i kwantowej grawitacji dzięki pracom nad teorią superstrun. W latach 90. zunifikował jej główne warianty – opisujące czasoprzestrzeń 10-wymiarową – oraz supergrawitację zawierającą jeszcze jeden, jedenasty wymiar. Zaproponował tak M-teorię[4]. Witten wprowadził również topologiczną kwantową teorię pola[potrzebny przypis] i miał wpływ na rozwój samej matematyki, przez badanie pokrewnych obszarów topologii i geometrii.

Członkostwa

Wyróżnienia

Zobacz też

  • planetoida (11349) Witten

Przypisy

  1. Witten Edward, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-29] .
  2. Christophe Galfard, Wszechświat w twojej dłoni, tłum. Sławomir Paruszewski, wyd. Otwarte, Kraków 2017, s. 234.
  3. ICM Plenary and Invited Speakers | International Mathematical Union (IMU) [online], www.mathunion.org [dostęp 2022-10-09] .
  4. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać The Second Revolution: Beyond Strings (Post 1995), whystringtheory.com [dostęp 2021-12-30].
  5. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Edward Witten (ang.), casinapioiv.va [dostęp 2021-10-20].
  6. Kyoto Prize. [dostęp 2017-06-24].
  7. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hamburg Prize for Theoretical Physics (ang.), joachim-herz-stiftung.de [dostęp 2023-07-07].

Linki zewnętrzne

publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Wywiady z Wittenem na YouTube (ang.) [dostęp 2023-05-01]:

  • Newton Medal winner (2010): Edward Witten, kanał Institute of Physics, 20 marca 2013;
  • Kanał Closer to Truth:
    • Why the ‘Unreasonable Effectiveness’ of Mathematics, 19 kwietnia 2020;
    • How is Mathematics Truth and Beauty?, 27 kwietnia 2020;
    • How Do Scientific Breakthroughs Happen?, 13 marca 2021;
    • What are Breakthroughs in Science?, 22 marca 2023.
  • p
  • d
  • e
Edward Witten – nagrody
  • p
  • d
  • e
Laureaci Nagrody i Medalu Diraca (ICTP)
XX wiek
XXI wiek
  • p
  • d
  • e
XX wiek
XXI wiek

  • p
  • d
  • e
XX wiek
XXI wiek
  • 2001: Władimir Arnold
  • 2002: Michael B. Green i John Henry Schwarz
  • 2003: Yvonne Choquet-Bruhat i James W. York
  • 2004: Gabriele Veneziano
  • 2005: Giorgio Parisi
  • 2006: Sergio Ferrara, Daniel Z. Freedman i Peter van Nieuwenhuizen
  • 2007: Juan Maldacena i Joseph Polchinski
  • 2008: Mitchell Jay Feigenbaum
  • 2009: Carlo Becchi, Alain Rouet, Raymond Stora i Igor Tiutin
  • 2010: Michael Aizenman
  • 2011: Herbert Spohn
  • 2012: Giovanni Jona-Lasinio
  • 2013: Michio Jimbo i Tetsuji Miwa
  • 2014: Gregory W. Moore
  • 2015: Pierre Ramond
  • 2016: Andrew Strominger i Cumrun Vafa
  • 2017: Carl M. Bender
  • 2018: Barry Simon
  • 2019: Bill Sutherland, Francesco Calogero i Michel Gaudin
  • 2020: Svetlana Jitomirskaya
  • 2021: Joel L. Lebowitz
  • 2022: Antti Kupiainen, Krzysztof Gawędzki
  • 2023: Nikita Nekrasov
  • p
  • d
  • e
XX wiek
XXI wiek
  • p
  • d
  • e
Laureaci National Medal of Science (lata 2000–2009)
2000
2001
2002
  • Leo L. Beranek
  • John I. Brauman
  • James E. Darnell
  • Richard Garwin
  • James Glimm
  • William Jason Morgan
  • Evelyn M. Witkin
  • Edward Witten
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
  • Jakir Aharonow
  • Stephen Benkovic
  • Esther M. Conwell
  • Marye Anne Fox
  • Susan Lindquist
  • Mortimer Mishkin
  • David Bryant Mumford
  • Stanley Prusiner
  • Warren M. Washington
  • Amnon Yariv

  • p
  • d
  • e
XX wiek
XXI wiek
  • p
  • d
  • e
XX wiek
XXI wiek
  • 2002: Frank Wilczek
  • 2006: Leo Kadanoff(inne języki)
  • 2010: Edward Witten
  • 2014: Michael Berry
  • 2018: Juan Maldacena
  • 2022: Daan Frenkel

Medal Lorentza

  • p
  • d
  • e
  • p
  • d
  • e
2012
Nagrody specjalne
  • Stephen Hawking
  • Zespół, który odkrył cząstkę o cechach bozonu Higgsa: Peter Jenni
  • Fabiola Gianotti
  • Michel Della Negra
  • Tejinder Singh Virdee
  • Guido Tonelli
  • Joe Incandela
  • Lyn Evans
2013
  • Aleksander Polakow
2014
  • Michael Green
  • John Schwarz
2015
2016
za fundamentalne odkrycia i badanie oscylacji neutrin, które ustanowiły nową granicę poza standardowym modelem fizyki cząstek elementarnych.
Nagroda specjalna
za obserwacje fal grawitacyjnych, otwierające nowe horyzonty w fizyce i astronomii.
2017
za rozwinięcie kwantowej teorii pola, teorii strun i kwantowej grawitacji
2018
  • Charles L. Bennett
  • Gary Hinshaw(inne języki)
  • Norman Jarosik(inne języki)
  • Lyman Page(inne języki)
  • David Spergel(inne języki)
  • WMAP Science Team
za szczegółową mapę wczesnego wszechświata, która znacznie poszerzyła wiedzę o ewolucji kosmosu i fluktuacjach, które zapoczątkowały tworzenie galaktyk
Nagroda Specjalna
2019
  • Charles Kane
  • Eugene Mele
Nagroda Specjalna
2020
Nagroda Specjalna
2021
  • Eric Adelberger
  • Jens H. Gundlach
  • Blayne Heckel
2022
  • Hidetoshi Katori
  • Jun Ye
2023
  • p
  • d
  • e
Laureaci Nagrody Kioto (nauki podstawowe)
Nauki biologiczne
Nauki matematyczne
Ziemia i wiedza o planetach,
astronomia i astrofizyka
Nauki przyrodnicze
Kognitywistyka
  • p
  • d
  • e
XX wiek
  • 1990: Gustav Nossal
  • 1991: Albrecht Fleckenstein
  • 1992: Raymond Lemieux
  • 1993: Ali Javan
  • 1994: Frank Sherwood Rowland
  • 1995: Herbert H. Jasper
  • 1996: Alec Jeffreys
  • 1997: Jean-Marie Ghuysen
  • 1998: Charles R. Goldman
  • 1999: Robert Allan Weinberg
  • 2000: Frank Fenner
XXI wiek
  • p
  • d
  • e
XX wiek
  • 1997: Rudolf Haag, Maxim Kontsevich, Arthur Wightman
  • 2000: Joel Lebowitz, Walter Thirring, Horng-Tzer Yau
XXI wiek
  • 2003: Huzihiro Araki, Elliott H. Lieb, Oded Schramm
  • 2006: Ludvig D. Faddeev, David Ruelle, Edward Witten
  • 2009: Jürg Fröhlich, Robert Seiringer, Yakov G. Sinai, Cédric Villani
  • 2012: Nalini Anantharaman, Freeman Dyson, Sylvia Serfaty, Barry Simon
  • 2015: Alexei Borodin, Thomas Spencer, Herbert Spohn
  • 2018: Michael Aizenman, Percy Deift, Giovanni Gallavotti
  • 2021: Rodney James Baxter, Demetrios Christodoulou, Yoshiko Ogata, Jan Phillip Solovej
  • ISNI: 0000000117755563
  • ORCID: 0000-0002-7752-6073
  • VIAF: 93348818
  • LCCN: n85180832
  • GND: 113972682X
  • BnF: 12284463d
  • SUDOC: 031674372
  • NLA: 35773280
  • NKC: mzk2005279395
  • NTA: 072974753
  • BIBSYS: 90513003
  • CiNii: DA0008795X
  • NUKAT: n98031316
  • J9U: 987007436791305171
  • LIH: LNB:DNGm;=Bc
  • PWN: 3996946
  • Britannica: biography/Edward-Witten
  • Universalis: edward-witten
  • NE.se: edward-witten
  • SNL: Edward_Witten
  • Catalana: 0519680
  • DSDE: Edward_Witten
  • identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 66276
Identyfikatory zewnętrzne:
  • Scopus: 7005343881
  • MacTutor: Witten