Ulica Wawelska w Warszawie
 | Ten artykuł od 2011-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
| Filtry, Stara Ochota | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Wawelska, po lewej budynek VII Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | Warszawa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°13′00,0″N 20°59′37,2″E/52,216667 20,993667 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Wawelska w Warszawie – jedna z głównych ulic dzielnicy Ochota, biegnąca od alei Niepodległości do ul. Grójeckiej. Stanowi fragment Trasy Łazienkowskiej.
Historia
Wytyczona po roku 1880 na skraju dawnego Mokotowskiego Pola Wojennego (obecnego Pola Mokotowskiego), utworzonego jako miejsce ćwiczeń wojskowych w roku 1818. Mokotowskie Pole Wojenne miało wtedy powierzchnię około 200 hektarów; dziś w większości już zabudowane – tylko 65 hektarów. Daje to obraz ogromu wolnej przestrzeni, która otaczała nowo powstałą ulicę.
Pierwszą trwałą zabudową Wawelskiej były domy Kolonii Staszica i Lubeckiego; w tym okresie wybudowano między ul. Langiewicza a Wawelską osiedle Stowarzyszenia Urzędników PKO (nr 66/74).
W latach 20. i 30. XX wieku wystawiono przy Wawelskiej szereg monumentalnych gmachów: pod numerem 15 według projektu Zygmunta Wóycickiego i Tadeusza Zielińskiego w latach 1925-27 powstał gmach Instytutu Radowego – placówki o charakterze medycznym założonym przez Marię Skłodowską-Curie. Ona właśnie kładła kamień węgielny pod budowę przyszłego Instytutu, oraz ofiarowała dla jego celów 1 gram radu. W dniu jego otwarcia zasadziła w jego ogrodzie również dwa głogi i jawor, po kilkudziesięciu latach uznany za pomnik przyrody i nazwany na jej cześć „Marią”[1]. Kontynuatorem działalności Instytutu Radowego obecnie jest Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. Po śmierci założycielki przed gmachem wystawiono pomnik Marii Skłodowskiej-Curie dłuta Ludwiki Nitschowej, odsłonięty 5 września 1935 roku.
W 1929 przy ulicy (obecnie nr 3a) założono ogród działkowy „Jutrzenka”[2].
W roku 1933 ukończono budowę gmachu Szkoły Nauk Politycznych według projektu Romualda Gutta – obecnie w tym budynku działa Krajowa Szkoła Administracji Publicznej (nr 56).
W okresie 1931-32 pod numerem 46, u zbiegu z ulicą Łęczycką wystawiono funkcjonalistyczny gmach Gimnazjum Państwowego Żeńskiego projektu Tadeusza Nowakowskiego. Obecnie mieści się w nim VII Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego.
W roku 1936 ukończono budowę modernistycznego gmachu Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych – Wawelska 52-54. Posiada on trzy fasady od strony ulic Reja, Krzyckiego i Wawelskiej. Był budowany w dwóch etapach: w roku 1928 – według projektu architekta Stefana Tomorowicza i w latach 1934-1936 – według projektu architekta Jana Zabłockiego.
Naprzeciwko, pod numerem 5, na miejscu zniszczonego w czasie wojny stadionu Warszawianki w latach 1954−1956 powstał stadion Sportowego Klubu Robotniczo-Akademickiego „SKRA” wraz z zespołem budynków – dzieło architektów Mikołaja Kokozowa i Jerzego Wasilewskiego z zespołem (Konstanty Kokozow, Stefan Hołówko, Wacław Zarębski, Bogumił Płachecki, Tadeusz Iskierka).
II wojna światowa przyniosła spore zniszczenia w zabudowie ulicy: ucierpiały domki Stowarzyszenia Urzędników PKO między ul. Klementyny Hoffmanowej a Józefa Korzeniowskiego.
Do historii powstania warszawskiego przeszedł zespół kamienic przy Wawelskiej 60, Mianowskiego 15 i Uniwersyteckiej 1 – tzw. Reduta Wawelska.
11 sierpnia 1944 Niemcy opanowali ostatni budynek na Ochocie – kamienicę przy ulicy Wawelskiej 60. Załoga oddziału ppor. Jerzego Gołembiewskiego „Stacha” starała się ewakuować kanałami wzdłuż Wawelskiej w kierunku Kolonii Staszica. W kanałach został na zawsze dowódca ppor. Jerzy Gołembiewski „Stach”, a rozproszeni żołnierze jego oddziału dotarli do pozycji batalionu „Golski” w Śródmieściu. W bramie głównej (Wawelska 60) znajduje się pamiątkowa tablica i obok fragment napisu za szybą: „MIN NIE ZNALEZIONO” z roku 1945.
W maju 1945 roku w rejonie ulicy Wawelskiej, na terenie Pola Mokotowskiego, powstała niezachowana kolonia 250 domków fińskich przekazanych w darze przez Związek Radziecki[3].
W latach 1948–1951 według konkursowego projektu Romualda Gutta przy współpracy m.in. Zbigniewa Wasiutyńskiego pod numerem 1/3 wybudowano siedzibę Głównego Urzędu Statystycznego. Nietypowy rzut budynku składającego się z trzech skrzydeł mających wspólny, centralny punkt styczny, przypomina nieco literę „Y”. Wyprzedził on późniejsze rozwiązania tego typu m.in. w paryskiej siedzibie UNESCO[4].
Budowa w latach 1971–1974 Trasy Łazienkowskiej zmieniła funkcję ul. Wawelskiej. Wiele dawnych przecznic straciło połączenie z ulicą, zaś zabudowa początkowego odcinka ulicy zmieniła nie tylko numerację, ale i adres. I tak, dawny adres Wawelska 2 to obecnie Armii Ludowej 28; dawnym numerem 8 Wawelskiej jest narożny dom osiedla Ognisko (projektu Romana Felińskiego) po parzystej stronie alei Niepodległości – obecnie przyporządkowany numeracji tej ostatniej (nr 210); Nr 10 to narożne skrzydło domu spółdzielni „U siebie”, obecnie z adresem Alei Niepodległości (212); Wawelska 12 to obecnie Sędziowska 1; Dawny gmach Kierownictwa Marynarki Wojennej, pierwotnie Wawelska 7 A, obecnie nosi adres Żwirki i Wigury 105, itp.
Ważniejsze obiekty
- III Ogród Jordanowski w Warszawie
- Stadion RKS Skra (nr 5)
- Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania (nr 14)
- Park Marii Skłodowskiej-Curie
- Budynek Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego (dawny Instytut Radowy) i pomnik przyrody jawor Maria (nr 15)
- Pomnik Marii Skłodowskiej-Curie
- VII Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego (nr 46)
- Gmach Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych – siedziba: Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Klimatu, Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (nr 52/54)
- Krajowa Szkoła Administracji Publicznej (nr 56)
- Pomnik Lotnika
- Park Wielkopolski
- Tablice Tchorka upamiętniające zbrodnie na ludności cywilnej podczas pacyfikacji Ochoty (nr 15 i 66/74)
Przypisy
- ↑ Tomasz Demiańczuk: Drzewo posadzone przez noblistkę. Urząd m.st. Warszawy, 2015-05-28. [dostęp 2015-05-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-28)]. (pol.).
- ↑ Maciej Aleksandrowicz: „Jutrzenka” - warszawski ogród z historią. [w:] Polski Związek Dzialkowców [on-line]. 24 października 2018. [dostęp 2018-12-30].
- ↑ Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 151. ISBN 978-83-280-3725-0.
- ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 36. ISBN 83-60350-00-0.
