Domki fińskie
 | Ten artykuł od 2009-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
 | Zobacz multimedia związane z tematem: Domki fińskie w Polsce |
Domki fińskie – typ drewnianego domu jednorodzinnego występującego w Polsce, przede wszystkim na Górnym Śląsku, nieco rzadziej na Zagłębiu Dąbrowskim, a także w Gdańsku, gdzie stanowią zabytek architektury powojennej oraz w Jaworznie. Sprowadzano je głównie z Finlandii (stąd popularna nazwa) za węgiel i koks, by złagodzić tzw. głód mieszkaniowy na czas przejściowy 20–30 lat; niektóre stoją do dzisiaj.
Domki tego typu były również przekazywane przez Związek Radziecki w 1945 r. jako dar dla zniszczonej Warszawy, a ich największe warszawskie zachowane skupisko to osiedle Jazdów[1].
Historia
Pomysłodawcą transakcji wiązanej z Finami był Jan Mitręga, minister górnictwa i energetyki. Polska za sprzedany węgiel do Finlandii w latach 50. XX w. otrzymywała domki składane z prefabrykatów. Powstawały całe osiedla takich domków, przede wszystkim w okolicach kopalni na Górnym Śląsku (ale także w innych miejscach, np. w Warszawie). Te domki często „dostawali” od kopalni zasłużeni przodownicy pracy.
W marcu 1945 w Warszawie rozpoczęto montaż 407 domków fińskich z 503 mieszkaniami o 1280 izbach, przekazanych przez władze Związku Radzieckiego. Zostały one ustawione na terenie dawnego Szpitala Ujazdowskiego, przy ul. Szwoleżerów i na Polu Mokotowskim[2].
W Gdańsku Wrzeszczu ulicom, przy których budowano fińskie domki, nadano nazwy: Kopalniana, Górnicza, Dźwigowa, Koksowa i Wincentego Pstrowskiego. Mieszkania w domkach przeznaczone były dla pracowników Działu Przeładunków Morskich przy Centrali Zbytu Przemysłu Węglowego, zaś budowę prowadziło Biuro Budowlane Przemysłu Węglowego. Kontrakt przewidywał dostarczenie ok. 4 tys. domków drewnianych[3][4].
Typologia
Rodzaje domków fińskich:
- domki drewniane przedwojenne, „fińskie” tylko z nazwy spopularyzowanej dla podobnego budownictwa po wojnie;
- rzeczywiste domki fińskie prosto z Finlandii:
- otrzymane przez Polskę jako reparacje wojenne, niektóre za pośrednictwem ZSRR;
- powojenna zapłata za polski węgiel;
- powojenne domki drewniane zbudowane w Polsce (niekiedy zakupione w ZSRR), podobne do domków fińskich.
Przykładowy rzeczywisty domek fiński był lokowany na peryferiach i terenie nieuzbrojonym. Nie było więc kanalizacji, ubikacja znajdowała się na podwórku koło domu. Miał dach dwuspadowy kryty dachówką. Na parterze znajdowała się duża kuchnia, dwa mniejsze pokoje i łazienka. Na pierwszym piętrze dwa średnie pokoje. Łączna powierzchnia całkowita wynosiła poniżej 70 m².
Obecnie niektóre domki fińskie są rozbierane i przenoszone z Górnego Śląska w tereny turystyczne, gdzie służą jako domki letniskowe.
Wybrane osiedla
Istniejące
- Będzin:
- dzielnica Grodziec – Boleradz
- Brzeszcze
- Bytom:
- Miechowice
- osiedle 489 domków fińskich z roku 1947 przy ul. Francuskiej, wybudowane dla górników kopalni Miechowice[5]
- Szombierki – domki z lat 50. XX wieku przy ul. Karpackiej
- Centrum – ul. Odrzańska
- Czeladź[6]
- Gliwice:
- ul. Pod Borem
- Gdańsk:
- północna część dzielnicy Wrzeszcz Dolny – domki wzniesione w czerwcu 1948 r.
- Jaworzno:
- część Śródmieścia (duże osiedle domków fińskich ok. 100) w okolicy szybu „Bierut” KWK Jaworzno i elektrowni „Jaworzno I” oraz na Niedzieliskach niedaleko kopalni Jan Kanty, do dziś pozostało tylko kilka domków.
- Katowice:
- dzielnica Kostuchna, ul. Armii Krajowej – domki wzniesione w 1949 r. dla górników kopalni „Boże Dary”[7]
- Knurów:
- niemal 200 domów w znakomitym stanie
- Lędziny:
- dzielnica Hołdunów
- Mysłowice Wesoła – dwie ulice domków
- Piekary Śląskie – osiedle Wyzwolenia
- Ruda Śląska:
- dzielnica Bielszowice, powstałe we wczesnych latach 50. XX wieku
- Sosnowiec:
- dzielnica Klimontów
- dzielnica Juliusz
- Świętochłowice:
- Piaśniki, przedwojenne
- Warszawa:
- osiedle Jazdów
- osiedle Przyjaźń
- Konin
- Osiedle Glinka, tzw. „Stara Glinka” – ulice Patriotów i Kwiatowa
- Ulica Gajowa nr 22–36
Nieistniejące
- Katowice:
- Siemianowice Śląskie:
- Warszawa
- Pole Mokotowskie (1945–1976)[8] istnieją jeszcze 2 domy, już opuszczone przy ulicy Leszowej, na północ od gmachu Biblioteki Narodowej (kwiecień 2019).
Przypisy
- ↑ Małgorzata Kunecka, Daie Kunecki. Domki fińskie – pamięć osobista, historia, współczesność. Projekt etnograficzny na pograniczu nauki i życia społecznego. „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia”. 1, s. 190–199, 2015. (pol.).
- ↑ Marian Gajewski: Odbudowa warszawskich urządzeń komunalnych (1944–1951) [w:] Warszawa stolica Polski Ludowej. Zeszyt 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 98.
- ↑ Polska Agencja Prasowa: Serwis fotograficzny fotohistoria.pl. [dostęp 2012-11-28].
- ↑ Jarosław Wasielewski: Fińskie domki, czyli górnicze osiedle nad morzem. 17 stycznia 2019. [dostęp 2019-02-25]. (pol.).
- ↑ Uchwała nr XLV/627/09 Rady Miejskiej w Bytomiu z dnia 27 kwietnia w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w dzielnicy Miechowice, obejmującego zabudowę pomiędzy ulicami Ks. Jana Frenzla i Jana Dzierżonia. um.bytom.pl, 18 czerwca 2009. s. 3. [dostęp 2015-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-02)].
- ↑ Czeladź – portal miejski. Domki fińskie na ul Krasickiego. [dostęp 2009-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 grudnia 2008)]. (pol.).
- ↑ Lech Szaraniec, „Osady i osiedla Katowic”, str. 82
- ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 363. ISBN 83-06-00089-7.
Bibliografia
- Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Wydawnictwo "Śląsk", 1980. ISBN 83-216-0147-2.
