Paklitaksel

Paklitaksel

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) benzoesan {(1S,2S,3R,4S,7R,9S,10S,12R,15S)-4,12-diacetylooksy-15-[(2R,3S)-3-benzamido-2-hydroksy-3-fenylopropanoilo]oksy-1,9-dihydroksy-10,14,17,17-tetrametylo-11-okso-6-oksatetracyklo[11.3.1.03,10.04,7]heptadek-13-en-2-ylu} Inne nazwy i oznaczenia taksol
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C47H51NO14
Masa molowa	853,91 g/mol
Wygląd	biały krystaliczny proszek
Identyfikacja
Numer CAS	33069-62-4
PubChem	36314
DrugBank	DB01229
SMILES CC1=C2C(C(=O)C3(C(CC4C(C3C(C(C2(C)C)(CC1OC(=O)C(C(C5=CC=CC=C5)NC(=O)C6=CC=CC=C6)O)O)OC(=O)C7=CC=CC=C7)(CO4)OC(=O)C)O)C)OC(=O)C
InChI InChI=1S/C47H51NO14/c1-25-31(60-43(56)36(52)35(28-16-10-7-11-17-28)48-41(54)29-18-12-8-13-19-29)23-47(57)40(61-42(55)30-20-14-9-15-21-30)38-45(6,32(51)22-33-46(38,24-58-33)62-27(3)50)39(53)37(59-26(2)49)34(25)44(47,4)5/h7-21,31-33,35-38,40,51-52,57H,22-24H2,1-6H3,(H,48,54)/t31-,32-,33+,35-,36+,37+,38-,40-,45+,46-,47+/m0/s1 InChIKey RCINICONZNJXQF-MZXODVADSA-N
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie nierozpuszczalny[1] Temperatura rozkładu 213 °C[1] logP ok. 3,950[1]
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła[1] Niebezpieczeństwo Zwroty H H341, H360FD, H372 Zwroty P P202, P260, P264, P280, P308+P313, P405 Numer RTECS DA8340700
Podobne związki
Podobne związki	docetaksel
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	L01CD01
Farmakokinetyka Biodostępność 6,5% (doustnie) Okres półtrwania 5,8 h Wiązanie z białkami osocza i tkanek 89–98% Metabolizm wątroba (CYP2C8 i CYP3A4) Wydalanie mocz i kał
Multimedia w Wikimedia Commons

Paklitaksel – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów terpenowych typu taksanów^[2][3] o działaniu cytostatycznym. Po raz pierwszy został wyizolowany z kory cisa krótkolistnego (Taxus brevifolia). Wprowadzony w 1990 roku na rynek przez Bristol-Myers Squibb (BMS) pod nazwą Taxol. Należy do leków fazowo-specyficznych (faza G2 i faza M). Jego działanie antymitotyczne polega na zahamowaniu depolimeryzacji mikrotubul, co uniemożliwia prawidłowe rozdzielenie chromatyd siostrzanych i wędrówkę chromosomów siostrzanych podczas podziału komórki. Konsekwencją zaburzeń mitozy jest śmierć komórki.

Produkcja

Początkowo lek uzyskiwano z kory cisa krótkolistnego. Leczenie jednego pacjenta wymagało wycięcia przynajmniej sześciu 100-letnich drzew. Ze względu na rzadkie występowanie tego gatunku i jego wyjątkowo powolny wzrost, konieczne było opracowanie technologii wytwarzania syntetycznego paklitakselu na skalę przemysłową. Zaproponowano kilka metod syntezy i semisyntezy tego związku. Metodami inżynierii genetycznej opracowano szczepy bakterii oraz grzybów wytwarzające substancje o podobnej strukturze.

Farmakokinetyka i farmakodynamika

• biologiczny okres półtrwania: dwufazowy 0,27–0,32 godziny i 2,7–8,6 godziny
• metabolizowany w wątrobie
• wydalany z kałem i moczem

Zastosowanie

• rak sutka,
• rak jajnika,
• rak płuca,
• nowotwory głowy i szyi,
• mięsak Kaposiego.

Działania niepożądane

• supresja szpiku,
• nudności i wymioty,
• biegunki,
• bóle mięśni i stawów,
• duszność,
• neuropatie,
• łysienie.

W celu ograniczenia niektórych działań ubocznych przed podaniem leku choremu podaje się kortykosteroidy (najczęściej deksametazon) i kontynuuje podawanie w dzień następny. Wymioty pozwala opanować ondansetron, supresię szpiku łagodzi czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów.

Dawkowanie

Paklitaksel podaje się wyłącznie dożylnie w postaci 3-godzinnego lub 24-godzinnego wlewu kroplowego. Dawkowanie w przypadku nowotworu jądra najczęściej wynosi 100–120 mg/m² pc.

W kardiologii interwencyjnej stosuje się stenty pokryte paklitakselem. Antyproliferacyjne właściwości leku pozwalają ograniczyć częstość restenozy w stencie i poprawić odległe wyniki wszczepienia stentów.

Zobacz też

• docetaksel

Przypisy

Bibliografia

• Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, W.W. Kostowski (red.), wyd. 2, Warszawa 2001 .brak strony (książka)