Wybory prezydenckie w Polsce w 1989 roku

Wybory prezydenckie w Polsce w 1989 roku odbyły się 19 lipca 1989 i zostały przeprowadzone przez Zgromadzenie Narodowe^[1]. Jedynym kandydatem na stanowisko prezydenta był Wojciech Jaruzelski, który zdobył 270 na 537 głosów^[1].

Okoliczności wyboru

Wybory prezydenckie były wynikiem porozumień Okrągłego Stołu^[2]. 11 czerwca 1989 rzecznik rządu Jerzy Urban poinformował o decyzji Okrągłego Stołu o powierzeniu urzędu prezydenta ówczesnemu I sekretarzowi Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Wojciechowi Jaruzelskiemu^[3].

22 czerwca ambasador Stanów Zjednoczonych w Polsce John R. Davies spotkał się na obiedzie z liderami „Solidarności”, którzy obawiali się, że porażka Wojciecha Jaruzelskiego w wyborach mogłaby wywołać autentyczną groźbę wojny domowej. Według relacji Daviesa, ambasador zaproponował system kontrolowanej absencji posłów podczas głosowania, wpływający na rozkład głosów tak, by strona komunistyczna mogła przeforsować kandydaturę generała^[4].

23 czerwca Obywatelski Klub Parlamentarny zrezygnował z wystawienia własnego kandydata na prezydenta^[5]. Tydzień później Wojciech Jaruzelski zdecydował o rezygnacji z ubiegania się o urząd prezydenta PRL. Tego samego dnia część środowisk radykalnej opozycji, m.in. LDP „Niepodległość”, Solidarność Walcząca, MFW i RSA zorganizowało demonstrację pod hasłem „Jaruzelski – musisz odejść” rozpędzoną przez Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej^[6]. 3 lipca w „Gazecie Wyborczej” ukazał się artykuł pt. Wasz prezydent, nasz premier^[6]. Następnego dnia podczas osobistej rozmowy Lech Wałęsa obiecał poparcie części posłów i senatorów Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego Czesławowi Kiszczakowi^[6].

13 lipca oddziały ZOMO rozpędziły demonstrację zorganizowaną przez Konfederację Polski Niepodległej^[7].

14 lipca Lech Wałęsa w oświadczeniu wezwał do jak najszybszego wyboru głowy państwa^[7].

18 lipca Wojciech Jaruzelski ogłosił, że będzie kandydował na urząd głowy państwa^[7]. Decyzja była spowodowana poparciem ze strony Michaiła Gorbaczowa i George’a H.W. Busha^[7]. Ambasador Stanów Zjednoczonych John Davis przekonywał posłów i senatorów z „Solidarności”, aby umożliwili wybór Wojciecha Jaruzelskiego i oddali głosy nieważne lub zbojkotowali głosowanie^[7].

19 lipca 1989 Zgromadzenie Narodowe dokonało wyboru Wojciecha Jaruzelskiego na urząd Prezydenta PRL. Wybór ten umożliwiła postawa części parlamentarzystów OKP, którzy zagłosowali za lub zbojkotowali głosowanie^[8]. W głosowaniu nie wzięli udziału posłowie: Paweł Chrupek, Adela Dankowska, Marek Jurek, Lech Kozaczko, Jerzy Pietkiewicz, Maria Stępniak i Henryk Wujec oraz senatorowie Zdzisław Nowicki, Krzysztof Pawłowski, Andrzej Szczepkowski i Mieczysław Ustasiak.

Wśród parlamentarzystów, którzy zagłosowali przeciw, znaleźli się m.in.^[9]:

• Roman Bartoszcze – kandydat na prezydenta w 1990
• Jan Krzysztof Bielecki – premier w 1991
• Alicja Grześkowiak – marszałek Senatu IV kadencji
• Jarosław Kaczyński – premier w latach 2006–2007
• Lech Kaczyński – prezydent w latach 2005–2010
• Jacek Kuroń – kandydat na prezydenta w 1995
• Jan Łopuszański – kandydat na prezydenta w 2000
• Janusz Onyszkiewicz – wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego VI kadencji
• Krzysztof Putra – wicemarszałek Senatu VI kadencji, wicemarszałek Sejmu VI kadencji
• Zbigniew Romaszewski – wicemarszałek Senatu VII kadencji

Wyniki

Zdjęcie	Kandydat	Popierany przez	Za		Przeciw		Wstrzymało się
			Liczba głosów	Procent	Liczba głosów	Procent	Liczba głosów	Procent
	Wojciech Jaruzelski (PZPR)	partie: Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Demokratyczne oraz organizacje niepartyjne: Polski Związek Katolicko-Społeczny, Unia Chrześcijańsko-Społeczna, Stowarzyszenie „Pax”	270	50,28%	233	43,39%	34	6,33%

Przypisy

Bibliografia

• Wojciech Roszkowski: Najnowsza historia Polski 1980–2002. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7391-086-7.
• Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013. ISBN 978-83-240-2130-7.

Linki zewnętrzne

• Projekt ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
• Projekt ustawy o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
• Informacja o wyborze przekazana przez ambasadę USA