Radioteleskop

Radioteleskop – teleskop do obserwacji odległych obiektów astronomicznych z wykorzystaniem fal radiowych^[1]. W odróżnieniu od teleskopu optycznego, który pozwala na badanie wyłącznie światła docierającego do Ziemi, radioteleskop umożliwia odbiór szerszego zakresu sygnałów. Wiele obiektów astronomicznych przesłania (optycznie) pył, który jednak nie pochłania wysyłanych fal radiowych. Jednocześnie radioteleskopy mogą być łączone w większe układy, dzięki czemu ich czułość użytkowa i zdolność rozdzielcza wzrastają.

Konstrukcja radioteleskopu może składać się z parabolicznej czaszy czyli reflektora skupiającego fale radiowe w ognisku, w którym umieszczony jest odbiornik fal radiowych. Ze względu na konieczną czułość odbiorniki używane w radioastronomii chłodzone są ciekłym helem, dzięki czemu można zredukować szum elektryczny we wzmacniaczach sygnałów. Odebrane dane są przesyłane światłowodami do centrum obliczeniowego. Tam naukowcy poddają je analizie opartej np. na transformacie Fouriera, dzięki czemu mogą badać wysyłające je obiekty.

Najsłynniejszym radioteleskopem jest radioteleskop w Arecibo znajdujący się w Portoryko. Największym jest pięćsetmetrowej średnicy radioteleskop FAST, położony w prowincji Kuejczou w Chinach. Innym znanym radioteleskopem jest Very Large Array w USA, w stanie Nowy Meksyk niedaleko miasta Socorro. Największy radioteleskop w Europie o średnicy 100 m zbudowano w Effelsbergu w Niemczech, który wchodzi w skład Europejskiej Sieci VLBI. Większość radioteleskopów ma średnicę około 25 m.

Radioteleskopy obserwujące niektóre zakresy mikrofal muszą być umieszczane w kosmosie, bo atmosfera Ziemi pochłania to promieniowanie. Przykładem może być tutaj sonda WMAP, która obserwuje niejednorodności promieniowania tła.

W Polsce największy radioteleskop znajduje się w Piwnicach niedaleko Torunia. Ma on średnicę 32 metrów i do badań wykorzystuje go Katedra Radioastronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

W kosmosie istnieją bardzo egzotyczne obiekty, które da się obserwować tylko przez radioteleskop. Jednym z przykładów mogą być tutaj pulsary. Są to gwiazdy wysyłające bardzo regularne impulsy. Dzięki zrozumieniu natury tych obiektów możliwe jest lepsze poznanie podstawowych praw fizyki.

Radioteleskopy są też jedynym narzędziem pozwalającym na odbieranie wiadomości z kosmosu. Od wielu lat radioteleskopy odbierają sygnały od sond kosmicznych badających Układ Słoneczny.

Niektórzy astronomowie usiłują wykorzystać fale radiowe do komunikacji z istotami inteligentnymi, mogącymi żyć na innych planetach. Najbardziej znany jest tutaj program SETI, w ramach którego bada się fale radiowe docierające do Ziemi z najbliższych gwiazd. Jak dotąd takiego kontaktu nie nawiązano.

Zobacz też

• EVN
• Atacama Large Millimeter Array

Przypisy

Linki zewnętrzne

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Polskojęzyczne

• Zdalnie sterowane radioteleskopy edukacyjne
• Sieci radioteleskopów, kanał Astronarium na YouTube, 24 marca 2024 [dostęp 2024-03-25].

Obcojęzyczne

• Galeria zdjęć teleskopu w Arecibo (Portoryko) (ang.)
• Teleskop w Effelsbergu (Instytut Maxa Plancka) (ang. • niem.)
• Nick Strobel: Radio Telescopes. [w:] Astronomy Notes [on-line]. 2011-09-14. [dostęp 2014-07-28]. (ang.).