Radioastronomia

Radioteleskop o średnicy 64 m w Parkes w Nowej Południowej Walii, Australia

Galaktyka Cygnus A - obraz uzyskany przy pomocy radioteleskopu Very Large Array

Radioastronomia – dział astronomii obserwacyjnej, zajmujący się badaniem za pomocą radioteleskopów promieniowania elektromagnetycznego w zakresie fal radiowych emitowanego przez obiekty kosmiczne^[1].

Zakres widma elektromagnetycznego będący obszarem zainteresowania radioastronomii rozciąga się od promieniowania mikrofalowego aż do ultradługich fal radiowych. Zakres ten odpowiada długości fal od poniżej 1 mm do setek metrów, od strony fal krótkich sąsiaduje on z zakresem fal podczerwonych.

Źródłami promieniowania radiowego są w pewnym stopniu niemal wszystkie obiekty astronomiczne. Najważniejsze kategorie radioźródeł to:

rentgenowskie układy podwójne (szczególnie mikrokwazary)
gaz międzygwiazdowy
gwiazdy neutronowe (pulsary)
pozostałości po wybuchach supernowych
kosmiczne masery
galaktyki (szczególnie galaktyki aktywne, w tym radiogalaktyki, kwazary i blazary)
tło kosmiczne

Obserwatoria radioastronomiczne

Ważniejsze obserwatoria radioastronomiczne na świecie i w Polsce:

Historia

Początki radioastronomii to rok 1931, kiedy to inżynier laboratoriów Bella, Karl Jansky, pierwszy raz zaobserwował promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwościach radiowych dochodzące spoza Ziemi.

Rozwój techniki mikrofalowej, jaki nastąpił w czasie i po II wojnie światowej, pozwolił na znaczny rozwój tej dziedziny nauki i dokonanie licznych odkryć w drugiej połowie XX w.

Radioastronomowie

Częstotliwości

Ważniejsze częstotliwości używane w badaniach radioastronomicznych:

20,7 MHz – w tym pasmie częstotliwości dokonał pierwszych odkryć Karl Jansky
127 MHz – częstotliwość wykorzystywana do badań Słońca
406 MHz
1420 MHz, fala o długości 21 cm – promieniowanie elektromagnetyczne linii wodoru
5 GHz
8,4 GHz pasmo częstotliwości do łączności z sondami kosmicznymi
10 GHz
22 GHz
43 GHz
86 GHz
147 GHz – 2 mm
150 GHz
220 GHz

Zobacz też

Atacama Large Millimeter Array

Przypisy

↑ Radioastronomia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-23] .

Bibliografia

Kazimierz Borkowski. Radioastronomia. „Radioamator i Krótkofalowiec Polski”. 24, s. 230–233, 1974.

Linki zewnętrzne

Radioastronomia, kanał Astronarium na YouTube, 28 maja 2015 [dostęp 2023-10-05].

Radioastronomia

Główne artykuły

Słynne radioteleskopy

Lista radioteleskopów
Samodzielne	Atacama Pathfinder Experiment (Chile) Obserwatorium Arecibo (Portoryko) Caltech Submillimeter Observatory (Hawaje, USA) Radioteleskop Effelsberg (Niemcy) Eupatoria RT-70 (Ukraina) Five hundred meter Aperture Spherical Telescope (Chiny) Galenki RT-70 (Rosja) Radioteleskop Green Bank (Wirginia Zachodnia, USA) Teleskop Lovella (Wielka Brytania) Radioteleskop Ooty (Indie) Radioteleskop Qitai (Chiny) Parkes Observatory (Australia) RATAN-600 (Rosja) Sardinia Radio Telescope (Włochy) Suffa RT-70 (Uzbekistan) Usuda Deep Space Center (Japonia) UTR-2 (Ukraina) Wielki Teleskop Milimetrowy (Meksyk)
Interferometry	ASKAP (Australia) Allen Telescope Array (Kalifornia, USA) Atacama Large Millimeter Array (Chile) Australia Telescope Compact Array (Australia) Teleskop Horyzontu Zdarzeń CHIME (Kanada) Combined Array for Research in Millimeter-wave Astronomy (Cedar Flat, Kalifornia, USA) Europejska Sieć VLBI (Europa) Giant Metrewave Radio Telescope (Indie) LOFAR (Holandia) Medicina Radio Observatory (Włochy) MeerKAT (Afryka Południowa) MERLIN (Wielka Brytania) Molonglo Observatory Synthesis Telescope (Canberra, Australia) MWA (Australia) NOEMA (Francja) One-Mile Telescope (Wielka Brytania) PaST (w budowie; Chiny) Square Kilometre Array (projektowana; Australia, Afryka Południowa) Very Large Array (Nowy Meksyk, USA) VLBA (USA) Westerbork Synthese Radio Telescoop (Holandia)
Orbitalne	HALCA (Japonia) Radioastron (Rosja)

Obserwatoria

Radioobserwatorium Algonquin (Kanada)
Obserwatorium Haystack (USA)
Obserwatorium Jodrell Bank (Wielka Brytania)
Obserwatorium Radioastronomiczne Mullard (Wielka Brytania)
Narodowe Obserwatorium Radioastronomiczne (USA)
Obserwatorium Kosmiczne Onsala (Szwecja)
Specjalne Astrofizyczne Obserwatorium Rosyjskiej Akademii Nauk (Rosja)

Ludzie

Elizabeth Alexander
John Gatenby Bolton
Edward George Bowen
Ronald N. Bracewell
Jocelyn Bell Burnell
Arthur Covington
Frank Drake
Antony Hewish
Sebastian von Hoerner
Karl Guthe Jansky
Kenneth Kellermann
Frank John Kerr
John D. Kraus
Bernard Lovell
Jan Oort
Joseph Lade Pawsey
Ruby Payne-Scott
Arno Penzias
Grote Reber
Martin Ryle
Govind Swarup
Iosif Szkłowski
Gart Westerhout
Paul Wild
Robert Woodrow Wilson

Powiązane artykuły

interferometria jansky mikrofalowe promieniowanie tła propagacja fal radiowych SETI sygnał Wow! synteza apertury
Inne rodzaje obserwacji astronomicznych	astronomia podczerwona astronomia optyczna astronomia rentgenowska astronomia promieniowania gamma

Działy astronomii

działy główne	astronomia obserwacyjna astronomia teoretyczna astronomia amatorska
według składu badanych sygnałów	astronomia elektromagnetyczna radioastronomia astronomia podczerwona astronomia optyczna astronomia nadfioletowa astronomia rentgenowska astronomia promieniowania gamma astronomia cząstek astronomia neutrinowa astronomia fal grawitacyjnych
według badanych źródeł	astronomia okołoziemska astronomia Układu Słonecznego astronomia Drogi Mlecznej astronomia gwiazdowa astronomia pozagalaktyczna kosmologia obserwacyjna
inne działy czyste	astrometria astronomia sferyczna astronomia w dziedzinie czasu mechanika nieba spektroskopia astronomiczna
nauki interdyscyplinarne	astrobiologia astrochemia astrofizyka asterosejsmologia heliofizyka heliosejsmologia astrofotografia planetologia selenologia selenografia meteorytyka
inne	historia astronomii archeoastronomia gnomonika