Garnizon Kraków

Garnizon Kraków – garnizon w Krakowie, w którym kolejno stacjonowały instytucje i jednostki wojskowe sił zbrojnych Monarchii Austro-Węgierskiej, Wojska Polskiego II RP, Wehrmachtu i Wojska Polskiego.

Prestiż miasta podnosił fakt, że było ono dużym garnizonem wojskowym. Stacjonowały w nim na przestrzeni lat różne jednostki wojskowe.

Garnizon cesarskiej i królewskiej Armii oraz cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej[1]
c. i k. Komenda 1 Korpusu	ul. Stradomska 14
c. i k. Komenda Twierdzy	plac św. Magdaleny 2
c. i k. Komenda Placu
c. i k. Komenda 12 Dywizji Piechoty	ul. św. Gertrudy 12
c. i k. Komenda 23 Brygady Piechoty
c. i k. Komenda 24 Brygady Piechoty
c. i k. Komenda 7 Dywizji Kawalerii
c. i k. Komenda 20 Brygady Kawalerii
c. i k. Komenda 1 Brygady Artylerii Polowej
Pułk Ułanów Nr 3
Pułk Dragonów Nr 10
c. k. Komenda 46 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej	ul. Pawia 3
c. k. Komenda 91 Brygady Piechoty Obrony Krajowej
16 Pułk Piechoty Obrony Krajowej	Ldw. Kaserne Krowodrza
1 Pułk Armat Polowych	Artilleriekaserne Łobzów
3 Pułk Armat Polowych	Artilleriekaserne Dąbie
1 Pułk Haubic Polowych	ul. Rakowicka
1 Dywizjon Artylerii Konnej
1 Dywizjon Taborów
Kadra zapasowa Pułku Ułanów Nr 1	Kavalleriekaserne Rakowice
Kadra kompanii zapasowej Batalionu Strzelców Polnych Nr 13	Franz Josefkaserne ul. Rajska 1

Garnizon Wojska Polskiego II RP

Koszary

18 listopada 1918 roku generał Bolesław Roja nadał nowe nazwy krakowskim koszarom:

• Franz Josefkaserne przy ul. Rajskiej na koszary Kościuszki,
• Rudolfskaserne przy ul. Warszawskiej na koszary Jana Sobieskiego,
• Trompeterkaserne przy ul. Grodzkiej na koszary Legionów,
• Staedt. Ldw. Kaserne przy ul. Siemiradzkiego na koszary Józefa Piłsudskiego,
• Ldw. Kaserne Krowodrza na koszary hetmana Czarnieckiego,
• Weichseldepotkaserne przy ul. Zwierzynieckiej na koszary Bartosza Głowackiego,
• Salinenkaserne Podgórze III Most na koszary Jana Kilińskiego,
• Pion. Barackenkaserne przy ul. Montelupich na koszary Stefana Batorego,
• Pion. Zugskaserne przy ul. Zabłocie na koszary Kazimierza Pułaskiego,
• Kavalleriekaserne Rakowice na koszary ks. Józefa Poniatowskiego,
• Fest. Art. Baonskaserne przy ul. Montelupich na koszary hetmana Żółkiewskiego,
• Artilleriekaserne przy ul. Rakowickiej na koszary generała Bema,
• Artilleriekaserne Dąbie na koszary Bolesława Wielkiego,
• Artilleriekaserne Łobzów na koszary Kazimierza Wielkiego,
• Artilleriekaserne Podgórze na koszary Jagiellonów,
• Artillerie Notkaserne Podgórze na koszary Władysława Warneńczyka,
• Art. Zugsdepotkaserne Podgórze na koszary Grunwaldzkie,
• Artilleriekaserne Zwierzyniec na koszary Henryka Dąbrowskiego^[2].

Wyższe dowództwa

• Polska Komenda Wojskowa w Krakowie (1 XI – XII 1918)
• Dowództwo Okręgu Generalnego „Kraków” (1918–1921)
• Dowództwo Okręgu Korpusu Nr V (1921–1939)

Oddziały broni i służb

 Osobny artykuł: Piechota II RP.

• Dowództwo 6 Dywizji Piechoty
• 20 Pułk Piechoty Ziemi Krakowskiej

 Osobny artykuł: Kawaleria w II Rzeczypospolitej.

• Dowództwo V Brygady Jazdy (1921–1924)
• Dowództwo 5 Samodzielnej Brygady Kawalerii (1924–1937)
• Dowództwo Krakowskiej Brygady Kawalerii (1937–1939)
• 8 Pułk Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego^[3]
• 5 Szwadron Pionierów

 Osobny artykuł: Artyleria w II Rzeczypospolitej.

• Dowództwo 5 Grupy Artylerii
• 6 Pułk Artylerii Lekkiej
• 5 Pułk Artylerii Ciężkiej
• 5 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej

 Osobny artykuł: Broń pancerna w II Rzeczypospolitej.

• 5 Batalion Pancerny
• 2 Dywizjon Pociągów Pancernych

 Osobny artykuł: Lotnictwo wojskowe II RP.

• 2 Pułk Lotniczy
• 3 Grupa Aeronautyki

 Osobny artykuł: Saperzy.

• 4 Brygada Saperów
• 5 batalion Saperów
• 1 Batalion Mostów Kolejowych

 Osobny artykuł: Służba łączności (II RP).

• Dowództwo 2 Grupy Łączności (1931–1933)
• 5 Samodzielny Batalion Łączności → 5 Batalion Telegraficzny (1930–1939)
• Stacja Radiotelegraficzna „Kraków” w Krakowie → 3 pluton radiotelegraficzny w Krzesławicach → Stacja Radiotelegraficzna Nr 3 w Krzeszowicach
• Kadra kompanii szkolnej 2 batalionu radiotelegraficznego w Krakowie → Kadra 2 kompanii szkolnej radio
• kompania telegraficzna 6 DP → kompania łączności 6 DP

 Osobny artykuł: Żandarmeria II RP.

• 5 Dywizjon Żandarmerii

 Osobny artykuł: Służba sprawiedliwości (II RP).

• Wojskowy Sąd Okręgowy Nr 5
• Wojskowa Prokuratura Okręgowa Nr 5
• Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie
• Wojskowe Więzienie Śledcze Nr 5

 Osobny artykuł: Służba uzbrojenia (II RP).

• Dowództwo Uzbrojenia w Krakowie (kierownik – gen. ppor. Aleksander Truszkowski)
• Zarząd Centralnych Zakładów Uzbrojenia w Krakowie (kierownik – gen. bryg. Aleksander Truszkowski)
• Centralny Skład Broni nr 2 (kierownik – ppłk uzbr. Stanisław Franciszek Walczyński)
• Centralny Skład Amunicji nr 4 (kierownik – płk uzbr. Rudolf Obraczay)
• Zbrojownia nr 4 (kierownik – płk uzbr. Ludwik Monné)
• Kadra Zbrojowni nr 4
• 5 Okręgowe Szefostwo Uzbrojenia
• Okręgowy Zakład Uzbrojenia Nr V
• Pomocnicza Składnica Uzbrojenia nr 5 (zarządca – mjr uzbr. Kazimierz Wachowicz)
• 5 Składnica Uzbrojenia w Krakowie (zobacz Składnice Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej)
• Filia 5 Składnicy Uzbrojenia w Kłaju

 Osobny artykuł: Służba zdrowia (II RP).

• 5 Szpital Okręgowy
• 5 Batalion Sanitarny (1922-1931)

 Osobny artykuł: Służba intendentury (II RP).

• Składnica Materiału Intendenckiego Nr 5

Władze garnizonowe

• Komenda Obozu Warownego „Kraków”
• Komenda Placu Kraków
• Komenda Miasta Krakowa

Komendanci placu i miasta

• płk dypl. kaw. Roland Bogusz (X 1931 – XI 1932)
• mjr piech. Jan Czechowski (wz. XI 1932 – III 1934)
• ppłk adm. (samoch.) Felicjan Madeyski-Poraj (IV 1934 – 1939)

Obsada personalna komendy miasta w marcu 1939^[4][a]

• komendant miasta – ppłk adm. (samoch.) Felicjan Madeyski-Poraj
• naczelny lekarz garnizonu – mjr lek. dr Kazimierz Edward Michalik^[b]
• adiutant – rtm. adm. (kaw.) Kazimierz Ludwik Grudniewicz
• kierownik referatu mobilizacyjnego – kpt. adm. (art.) Józef Żmuda
• kierownik referatu OPL – kpt. adm. (piech.) Józef Sułek
• kierownik referatu bezpieczeństwa i dyscypliny – kpt. adm. (piech.) Jan Uryga
• kierownik referatu administracyjno-kwaterunkowego – kpt. adm. (piech.) Leon Pszonczak
• kapelan garnizonu – st. kpl. ks. Antoni Kosiba

Garnizon Wojska Polskiego po 1945

• Dowództwo Wojsk Specjalnych
• COS-DKWS
• Jednostka Wojskowa Nil
• Dowództwo Okręgu Wojskowego nr V (1945–1954)
• Dowództwo i sztab Krakowskiego Okręgu Wojskowego (1992–1999)
• Dowództwo Korpusu Powietrzno-Zmechanizowanego (1999–2001)
• 2 Korpus Zmechanizowany (2001-2014)
• COL-DKL (2014-2024)
• D2KP-DKL (2023-obecnie)
• 2 Centrum Koordynacji Operacji Powietrznych – od 2002
• Dowództwo i sztab 6 Pomorskiej Dywizji Piechoty – do 23 czerwca 1957
  • 16 Kołobrzeski Pułk Piechoty
  • 13 Kołobrzeski Batalion Saperów
• Inspektorat SKW w Krakowie
• Wojewódzki Sztab Wojskowy w Krakowie
• Dowództwo i sztab 6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej – do 23 czerwca 1957 do 1986
  • 10 batalion powietrznodesantowy
  • 16 batalion powietrznodesantowy
  • 9 szkolny batalion powietrznodesantowy
• 6 Pomorska Brygada Powietrznodesantowa – od 1986 do 1992
• 6 Brygada Desantowo-Szturmowa – od 1992 do 2009
• 6 Brygada Powietrznodesantowa – od 2009

i inne

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Mikulski: Stefana Mikulskiego Wielka Księga Adresowa dla królewskiego stołecznego miasta Wielkiego Krakowa. Kraków: Nakładem Stefana Mikulskiego i Spółki, 1914.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2/III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Księga chwały piechoty, komitet redakcyjny pod przewodnictwem płk. dypl. Bolesława Prugara Ketlinga, Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1992.
• Księga jazdy polskiej, pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego–Rydza, Warszawa 1936. Reprint: Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1993.