Garnizon Elbląg

Garnizon Elbląg – garnizon wojskowy Wojska Polskiego, wcześniej armii pruskiej.

Czasy niemieckie

Przed II wojną światową należał do "Okręgu Wojskowego Nr 1 – Prusy Wschodnie". W latach trzydziestych XX wieku Elbląg stał się jednym z większych miast garnizonowych w III Rzeszy. W różnych częściach miasta zostały wzniesione budynki koszarowe dla artylerii, kawalerii, wojsk inżynieryjnych i piechoty. Zgromadzenie w mieście dużej liczby wojska nadało mu charakter militarny, ale z drugiej strony spowodowało rozwój infrastruktury miejskiej. Pojawiły się wojskowe osiedla mieszkaniowe, przy ul. Komeńskiego oddano do użytku duży i nowocześnie urządzony szpital wojskowy, a na południe od Dworca Głównego oddano lotnisko liczące 90 ha powierzchni. Przy lotnisku została otwarta szkoła lotnictwa wojskowego. Wojsko na terenie miasta zostało zgrupowane głównie w 6 zespołach koszarowych:

• Danziger Kaserne (Koszary Gdańskie) – obecna ul.Saperów;
• Gallwitz Kaserne (Koszary im. gen. von Gallwitz'a) – w rogu obecnych ulic Grottgera i Łęczyckiej;
• Mudra Kaserne (Koszary im. gen. von Mudra) – obecna ul.Mazurska;
• Unger Kaserne (Koszary im. gen. von Unger'a) – wschodnie koszary przy ul.Królewieckiej;
• Hanseaten Kaserne (Koszary Hanzeatyckie) – zachodnie koszary przy ul.Królewieckiej;
• lotnisko Eichwalde – ul.Lotnicza.

Pod koniec II wojny światowej stacjonowały tu jednostki:

• z 561 dywizji piechoty:
  • 1124 pułk piechoty
  • 1144 pułk piechoty
  • 1561 batalion saperów
• z 7 dywizji pancernej:
  • 6 pułk zmotoryzowany
  • 7 pułk zmotoryzowany
• z 13 dywizji pancernej:
  • wydzielone pododdziały 4 pułku czołgów
• z 28 lekkiej dywizji strzelców (Jägerdivision)
  • 83 pułk piechoty
• z 170 dywizji piechoty:
  • 241 pułk zapasowy
• a poza tym:
  • pozostałości 391 pułku piechoty
  • 37 batalion morski
  • 312 batalion morski
  • 233 dywizjon artylerii przeciwlotniczej
  • dwa bataliony karabinów maszynowych "Wisła" i "Pregoła"
  • zbiorcza grupa bojowa pododdziałów zapasowych i szkolnych:
    • zapasowy zmotoryzowany batalion piechoty
    • zapasowa kompania przeciwpancerna
    • szkolny batalion czołgów
    • szkolna kompania rozpoznawcza
    • szkolny batalion saperów
    • szkolny dywizjon artylerii
    • pododdziały "Volkssturmu"
• z sił powietrznych:
  • pułk lotniczy Richthofen
  • 33 Regiment Wyszkolenia Powietrznego

Czasy powojenne

W okresie powojennym w Elblągu znajdowały się (w nawiasach – lata stacjonowania w garnizonie Elbląg):

• 5 Pułk Lotnictwa Szturmowego (1947-1952)
• Szkoła Chorążych Wojsk Zmechanizowanych
• Podoficerska Szkoła Zawodowa im.Rodziny Nalazków (od 5.07.1961-??)
• Centralny Ośrodek Szkolenia Wojsk Lądowych im. Rodziny Nalazków
• 4 Pułk Czołgów Ciężkich
• 55 Elbląski Pułk Piechoty
• 58 Pułk Czołgów
• 60 Pułk Czołgów
• 1 Warszawski Pułk Czołgów, kolejno jako:
  • 1 Warszawski Pułk Czołgów (od ?? do 1989)
  • 100 Pułk Zmechanizowany (od 1989 – 1995)
  • 14 Brygada Zmechanizowana (1995-2001)
• 20 Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej
• 18 Batalion Rozpoznawczy (do 1994 roku jako 17 batalion rozpoznawczy)
• 43 Batalion Łączności (od 1949, w 1995 tworzy 16 batalion dowodzenia)
• Kompania Ochrony i Regulacji Ruchu 16 DZ (w 1995 tworzy 16 batalion dowodzenia)
• 32 Kompania Dowodzenia Szefa OPL 16 DZ (w 1995 tworzy 16 batalion dowodzenia)
• 48 Bateria Dowodzenia Szefa Artylerii 16 DZ (w 1995 tworzy 16 batalion dowodzenia)
• 13 Elbląski Pułk Przeciwlotniczy (od 1950 jako dywizjon, w 1967 rozwinięty w pułk, do 2011)
• 16 Batalion Medyczny (1999-2009)
• 16 Kompania Chemiczna (2001-2010)
• 14 Batalion Usuwania Zniszczeń Lotniskowych (1954-2010)
• 110 Szpital Wojskowy z Przychodnią (do 2012)
• 16 Batalion Zaopatrzenia (do 2012)
• 16 Batalion Dowodzenia (1995-2018)^[1]
• Dowództwo i sztab 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej (od 1990, w 2017 przeniesiona do Białobrzegów)^[2]
• 16 Żuławski Batalion Remontowy (1967-2019)^[3]

Czasy obecne

Terytorialny zasięg właściwości Dowódcy Garnizonu Elbląg obejmuje swoim obszarem:^[4]

• miasto na prawach powiatu:
  • Elbląg
• gminy miejsko-wiejskie
  • Młynary
  • Pasłęk
  • Tolkmicko
• gminy wiejskie
  • Elbląg
  • Godkowo
  • Gronowo Elbląskie
  • Markusy
  • Milejewo
  • Rychliki

Obecnie Wojsko Polskie korzysta głównie z przedwojennej infrastruktury koszarowej. Przy czym część została oddana w cywilną administrację:

• lotnisko wojskowe od 1957 zajmuje Aeroklub Elbląski
• "Koszary Gdańskie" zostały na początku lat 90. przekazane dla miasta i obecnie znajduje się tam tzw. "miasteczko szkolne"
• większość terenu placu ćwiczeń taktycznych "Modrzewina" zostało przekazane miastu pod budowę nowej dzielnicy miasta
• Elbląski Szpital Specjalistyczny z Przychodnią (powstały z przekształcenia szpitala wojskowego)

Obecnie w Elblągu pozostały następujące jednostki:

• Pułk Wsparcia Dowodzenia Dowództwa Wielonarodowej Dywizji Północny-Wschód (utworzony w oparciu o 16 batalion dowodzenia)^[1]
• 16 Pułk Logistyczny (utworzony w oparciu o 16 batalion remontowy)^[3]
• 2 Dywizjon Rakietowy 15 Gołdapskiego Pułku Przeciwlotniczego (w 2010 roku wyodrębniony ze struktur 13 Pułku Przeciwlotniczego)
• 21 Wojskowy Oddział Gospodarczy
• Skład 2. Regionalnej Bazy Logistycznej
• Oddział Żandarmerii Wojskowej w Elblągu
• Orkiestra Wojskowa w Elblągu
• Wojskowa Pracownia Psychologiczna
• Wojskowa Komenda Uzupełnień w Elblągu

Ponadto w Elblągu stacjonuje jednostka wchodząca w struktury NATO:

• Multinational Division North East (pol. Dowództwo Wielonarodowej Dywizji Północny-Wschód)^[5]

Przypisy