2S1 Goździk

Samobieżna haubica 2S1 Goździk

Samobieżna haubica 2S1 Goździk w muzeum artylerii w Petersburgu
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Charkowska Fabryka Traktorów, Huta Stalowa Wola
Typ pojazdu	samobieżna haubica
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4 lub 5
Historia
Prototypy	1967
Produkcja	1971–1994
Egzemplarze	ponad 10 000[1]
Dane techniczne
Silnik	1 silnik wysokoprężny JAMZ-238N o mocy 300 KM (220 kW) lub SW-680T o mocy 240 KM (177 kW)
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	550 l
Pancerz	15–20 mm
Długość	7,265 m
Szerokość	2,85 m
Wysokość	2,74 m
Prześwit	0,40 m
Masa	15 700 kg (bojowa)
Moc jedn.	14,01 kW/t (SW-680T)
Nacisk jedn.	0,49 kg/cm²
Osiągi
Prędkość	60 km/h (po drodze) 30 km/h (w terenie) 4,5 km/h (w wodzie)
Zasięg pojazdu	500 km (po drodze)
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	pływający
Rowy (szer.)	3,00 m
Ściany (wys.)	0,70 m
Kąt podjazdu	60°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 haubica 2A31 kal. 122 mm, zasięg 15 km (23 km z amunicją rakietową)
Użytkownicy
Niebieski – aktualni, Czerwony – dawni
Multimedia w Wikimedia Commons

2S1 Goździk (ros. 2S1 Gwozdika – 2C1 Гвоздикa; oznaczenie NATO – M1974^[2]) – samobieżna haubica kalibru 122 mm, konstrukcji radzieckiej.

Historia

Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku rozpoczęto prace konstrukcyjne nad działem samobieżnym, zdolnym do pływania. Jego budowę oparto na konstrukcji czołgu pływającego PT-76 oraz przedłużonym podwoziu transportera opancerzonego MTLB.

Prototyp samobieżnej haubicy został zbudowany w 1967 roku, a od 1971 roku rozpoczęto jego produkcję seryjną. Oprócz ZSRR, gdzie produkowane były do 1991 roku, działo to produkowane było na licencji także w Bułgarii i Polsce. W Polsce działa te produkowane były w zakładach Huta Stalowa Wola, gdzie w latach 1983–1991 wyprodukowano 602 egzemplarze^[3]. Działa produkcji HSW trafiły głównie na uzbrojenie polskiej armii, jedynie 73 zostały wyeksportowane do ZSRR jako rozliczenie licencji^[3].

W Polsce opracowano ulepszoną wersję tej haubicy Wolfram, z polepszoną możliwością pływania, z pędnikami śrubowymi, lecz pozostała prototypem^[4]. W XXI wieku na bazie wycofywanych podwozi 2S1 opracowano w HSW Lekkie Podwozie Gąsienicowe^[3].

Służba

Samobieżna haubica 2S1 Goździk od 1971 roku była wprowadzana do jednostek artylerii państw Układu Warszawskiego. W późniejszym okresie haubice takie zostały sprzedane do niektórych krajów arabskich i afrykańskich.

Do polskiej armii pierwszych dwanaście haubic 2S1 Goździk trafiło w 1974 roku. Kolejnych egzemplarzy nie zamawiano w związku z planowaną produkcją w kraju. W 1990 roku wojsko dysponowało 534 wozami tego typu, choć powinno ich być 543. Różnica wynikała z tego, że część pojazdów została przebudowana na pojazdy pochodne, a część dział utracono w wypadkach^[5]. Od 2009 roku część wycofywanych pojazdów została użyta w Polsce do przebudowy na Lekkie Podwozie Gąsienicowe pod wozy dowodzenia^[6]. W 2019 roku Polska posiadała 362 sztuki 2S1, a w 2021 roku 227, z czego nieujawnioną liczbę przekazano w 2022 roku Ukrainie^[7].

Haubica ta jest współcześnie podstawowym rodzajem samobieżnych haubic w jednostkach artylerii samobieżnej m.in. w Rosji.

Bojowo została użyta w wojnie w Czeczenii, w latach 1999–2000, oraz w Iraku.

Opis konstrukcji

Samobieżna haubica 2S1 Goździk ma klasyczny układ konstrukcyjny i stosunkowo niską sylwetkę (zbudowano ją na wydłużonym podwoziu MTLB). Kadłub spawany z płyt pancernych zawiera w przedniej części zespoły układu napędowego i przedział kierowania, w środkowej – silnik, a w tylnej – przedział bojowy i amunicyjny.

W umieszczonej z tyłu kadłuba wieży zamontowano haubicę 2A31 (zmodernizowana wersja haubicy ciągnionej D-30 kal. 122 mm). Haubicę 2A31 wyposażono w: przedmuchiwacz przewodu lufy, dwukomorowy hamulec wylotowy i zamek klinowy o pionowym ruchu klina. W wieży znajdują się: zmechanizowany układ zasilania amunicją, który zapewnia prowadzenie ognia z szybkostrzelnością od 5 do 7 strz./min. i stanowiska dla trzech żołnierzy. Obsługa haubicy składa się z 4 członków załogi w czasie pokoju, tj. dowódcy, celowniczego, ładowniczego i kierowcy, zaś w czasie wojny dodatkowo obecny jest amunicyjny. Stanowisko czwartego członka załogi (mechanik-kierowca) znajduje się z przodu kadłuba po lewej stronie.

Do strzelania stosuje się naboje rozdzielnego ładowania, przede wszystkim z pociskiem: odłamkowo-burzącym (o maksymalnej donośności 15 300 m i masie 21,76 kg), dymnym i kumulacyjnym (o masie 18,2 kg) stabilizowanym brzechwowo. Ponadto dostępne są naboje z pociskami:

• z dodatkowym napędem rakietowym (o zasięgu do 21 900 m)
• agitacyjne
• kasetowe
• oświetlające
• pocisk chemiczny – wycofano z uzbrojenia

Pojazd przewozi 40 sztuk amunicji, jednak podczas przygotowania działa do pływania liczbę nabojów należy ograniczyć do 30.

Napęd samobieżnej haubicy stanowi silnik wysokoprężny, chłodzony cieczą, 8-cylindrowy JAMZ-238N lub SW-680T (późniejsze egzemplarze). Gąsienicowy układ bieżny, z przednimi kołami napędowymi i siedmioma kołami nośnymi po każdej stronie. Zawieszenie indywidualne na wałkach skrętnych.

Wersje produkcyjne i pojazdy pochodne

• 2S1 IW12 (MT – Lbus) – wóz dowodzenia i rozpoznawczy
• 2S1 IW13 (M1974-1) – wóz dowódcy baterii (wysunięte stanowisko dowodzenia)
• 2S1 IW14 (M1974-2A) – wóz dowódcy baterii
• 2S1 IW15 (M1974-2B) – wóz dowódcy dywizjonu
• 2S1 IW16 (M1974-3) – wóz dowódcy dywizjonu (wysunięte stanowisko dowodzenia)
• 2S1 IW21 – wóz dowodzenia obrony przeciwlotniczej
• 2S1? (M1979) – wóz saperski
• RChM – wóz rozpoznania chemicznego
• Da1 – wóz rozpoznania chemiczno-jądrowego
• Zoopark 1 – wóz z systemem radarów do kierowania ogniem artylerii

Użytkownicy

Aktualni użytkownicy

•  Algieria – 145
•  Angola
•  Armenia – 20
•  Azerbejdżan – 81
•  Białoruś – 246
•  Bośnia i Hercegowina – 5
•  Bułgaria – 506
•  Chorwacja – 9
•  Erytrea – 20
•  Etiopia
•  Finlandia – 72
•  Gruzja – 48
•  Indie – 110
•  Iran
•  Irak
•  Jemen
•  Kazachstan – 10
•  Libia
•  Osetia Południowa
•  Polska – 362^[8] (Wycofywany z uzbrojenia i zastępowany przez AHS Krab)
•  Rosja – 622
•  Serbia – 72
•  Słowacja – 49
•  Syria – 400
•  Turkmenistan – Nieznana liczba
•  Ukraina – W 1995 roku armia ukraińska dysponowała 640 armatohaubicami Goździk, a w 2014 roku liczba posiadanych egzemplarzy spadła do 600^[9]. W 2018 roku ukraińskie siły zbrojne otrzymały bliżej nieokreśloną liczbę armatohaubic 2S1 za pośrednictwem polskiej firmy Wtórplast, które był używane wcześniej przez czeskie siły zbrojne. Następnie w 2019 roku przeprowadzono dostawy 49 armatohaubic z Republiki Czeskiej oraz Polski. Prawdopodobnie część dostarczonych armatohaubic była używana przez Wojska Lądowe w Wojsku Polskim^[10]. W 2022 roku w trakcie trwającej rosyjskiej inwazji na Ukrainę spółka Excalibur ponownie dostarczyła bliżej nieokreśloną liczbę armatohaubic 2S1 Goździk, które były wcześniej używane przez Czeskie Siły Zbrojne. W dodatku dostarczono również niewielką liczbę, prawdopodobnie dwudziestu armatohaubic 2S1 Goździk z Polski, które znajdowały się wcześniej na wyposażeniu Wojsk Lądowych^[11].
•  Urugwaj – 6
•  Uzbekistan
•  Wietnam

Dawni użytkownicy

•  Czechy – Wycofane we wczesnych latach 2000
•  Czechosłowacja
•  Jugosławia
•  NRD
•  Rumunia – 48 w rezerwie od 2005 roku
•  Słowenia – 8 w rezerwie
•  Węgry – 144 Wycofane w 2004 roku
•  ZSRR

W muzeach

• Muzeum Militariów Atena w Skwierzynie (na terenie firmy Pomoc Drogowa Gorzów Wlkp.) – sprawny
• Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy – nr taktyczny 0606
• Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu
• Muzeum Artylerii w Toruniu
• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – wystawa plenerowa przed siedzibą główną. Pojazd przekazany do muzeum w 1996 roku przez Hutę Stalowa Wola
• Muzeum Broni i Militariów – Witoszów^[12]
• Muzeum Techniki Militarnej i Użytkowej^[13][14]
• Militarne Borne w Bornem Sulinowie – pojazd znajduje w ciągłym użytkowaniu^[15].
• Muzeum Techniki Militarnej w Tarnowskich Górach – 2 sztuki sprawne

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 83. ISBN 83-86028-01-7.

Linki zewnętrzne

• Opis. pancerni.abajt.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-12)].
• Zdjęcia, rysunek
• JerzyJ. Reszczyński JerzyJ., Zanim powstał Krab: Jak polska zbrojeniówka zdobyła Goździka [online], Defence24.pl, 26 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-27] .