Zimowit

Zimowit jesienny

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

liliowce

Rodzina

zimowitowate

Rodzaj

zimowit

Nazwa systematyczna

Colchicum L.
Sp. Pl. 341. 1753

Typ nomenklatoryczny

Colchicum autumnale L.^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Zimowit (Colchicum L.) – rodzaj roślin z rodziny zimowitowatych (Colchicaceae). Obejmuje ponad 100 gatunków^[4]. Jego centrum zróżnicowania jest zachodnia Azja i wybrzeża Morza Śródziemnego. Jedynym gatunkiem występującym naturalnie w Polsce jest zimowit jesienny C. autumnale^[5].

Biologia i ekologia

Liście, bulwy i nasiona zawierają alkaloid kolchicynę, która w nawet małych ilościach jest trująca.

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z kilku rodzajów w podrodzinie Colchiceae w rodzinie zimowitowatych (Colchicaceae), która należy do rzędu liliowców (Liliales)^[2].

Pozycja systematyczna w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd zimowitowce (Colchicales Dumort.), rodzina zimowitowate (Colchicaceae DC. in Lam. & DC.Barnh.), podrodzina Colchicoideae Burmeist., plemię Colchiceae T. Nees & C.H. Eberm. ex Endl., rodzaj zimowit (Colchicum L.)^[6].

Wykaz gatunków^[4]

Colchicum alpinum DC. – zimowit alpejski
Colchicum androcymbioides (Valdés) K.Perss.
Colchicum antepense K.Perss.
Colchicum antilibanoticum Gomb.
Colchicum arenarium Waldst. & Kit. – zimowit piaskowy
Colchicum arenasii Fridl.
Colchicum asteranthum Vassiliades & K.M.Perss.
Colchicum atticum Spruner ex Tommas.
Colchicum autumnale L. – zimowit jesienny
Colchicum balansae Planch. – zimowit Balansy
Colchicum baytopiorum C.D.Brickell
Colchicum bivonae Guss. – zimowit Bivona
Colchicum boissieri Orph.
Colchicum bulbocodium Ker Gawl.
Colchicum burttii Meikle – zimowit Burtta
Colchicum chalcedonicum Azn. – zimowit nakrapiany
Colchicum chimonanthum K.Perss.
Colchicum chlorobasis K.Perss.
Colchicum cilicicum (Boiss.) Dammer – zimowit cylicyjski
Colchicum confusum K.Perss.
Colchicum corsicum Baker – zimowit korsykański
Colchicum cretense Greuter
Colchicum crocifolium Boiss.
Colchicum cupanii Guss.
Colchicum davisii C.D.Brickell
Colchicum decaisnei Boiss.
Colchicum doerfleri Halácsy
Colchicum dolichantherum K.Perss.
Colchicum eichleri (Regel) K.Perss.
Colchicum euboeum (Boiss.) K.Perss.
Colchicum fasciculare (L.) R.Br.
Colchicum feinbruniae K.Perss.
Colchicum figlalii (Varol) Parolly & Eren
Colchicum filifolium (Cambess.) Stef.
Colchicum freynii Bornm.
Colchicum gonarei Camarda
Colchicum gracile K.Perss.
Colchicum graecum K.Perss.
Colchicum greuteri (Gabrieljan) K.Perss.
Colchicum haynaldii Heuff.
Colchicum heldreichii K.Perss.
Colchicum hierosolymitanum Feinbrun
Colchicum hirsutum Stef.
Colchicum hungaricum Janka – zimowit węgierski
Colchicum ignescens K.Perss.
Colchicum imperatoris-friderici Siehe ex K.Perss.
Colchicum inundatum K.Perss.
Colchicum kesselringii Regel – zimowit Kasseleringa
Colchicum kotschyi Boiss. – zimowit Kotschego
Colchicum kurdicum (Bornm.) Stef.
Colchicum laetum Steven – zimowit mleczny
Colchicum lagotum K.Perss.
Colchicum leptanthum K.Perss.
Colchicum lingulatum Boiss. & Spruner
Colchicum longifolium Castagne
Colchicum lusitanum Brot.
Colchicum luteum Baker
Colchicum macedonicum Kosanin
Colchicum macrophyllum B.L.Burtt
Colchicum manissadjianii (Azn.) K.Perss.
Colchicum micaceum K.Perss.
Colchicum micranthum Boiss. – zimowit drobnokwiatowy
Colchicum minutum K.Perss.
Colchicum mirzoevae (Gabrieljan) K.Perss.
Colchicum montanum L.
Colchicum multiflorum Brot.
Colchicum munzurense K.Perss.
Colchicum nanum K.Perss.
Colchicum neapolitanum (Ten.) Ten.
Colchicum parlatoris Orph.
Colchicum parnassicum Sart., Orph. & Heldr.
Colchicum paschei K.Perss.
Colchicum peloponnesiacum Rech.f. & P.H.Davis
Colchicum persicum Baker
Colchicum polyphyllum Boiss. & Heldr.
Colchicum pulchellum K.Perss.
Colchicum pusillum Sieber
Colchicum raddeanum (Regel) K.Perss.
Colchicum rausii K.Perss.
Colchicum ritchii R.Br.
Colchicum robustum (Bunge) Stef.
Colchicum sanguicolle K.Perss.
Colchicum schimperi Janka ex Stef.
Colchicum serpentinum Woronow ex Miscz.
Colchicum sfikasianum Kit Tan & Iatroú
Colchicum sieheanum Hausskn. ex Stef.
Colchicum soboliferum (C.A.Mey.) Stef.
Colchicum speciosum Steven – zimowit powabny, z. olbrzymi
Colchicum stevenii Kunth
Colchicum szovitsii Fisch. & C.A.Mey. – zimowit Szovitsa
Colchicum trigynum (Steven ex Adam) Stearn
Colchicum triphyllum Kunze
Colchicum troodi Kotschy
Colchicum tunicatum Feinbrun
Colchicum turcicum Janka – zimowit turecki
Colchicum tuviae Feinbrun
Colchicum umbrosum Steven – zimowit cieniolubny
Colchicum varians (Freyn & Bornm.) Dyer
Colchicum variegatum L. – zimowit pstry
Colchicum verlaqueae Fridl.
Colchicum wendelboi K.Perss.
Colchicum woronowii Bokeriya
Colchicum zahnii Heldr.

Zastosowanie

Rośliny cenione jako ozdobne.
Roślina lecznicza – ze względu na zawartość kolchicyny od wieków niektóre gatunki (np. zimowit jesienny) wykorzystywane były w medycynie ludowej przy leczeniu ataków podagry. Uznawany był też za roślinę magiczną, jego bulwy noszone w kieszeni miały zapobiegać bólom zębów i chorobom. Obecnie jest wykorzystywany jako surowiec do otrzymywania kolchicyny, preparatów stosowanych przy atakach skazy moczowej i preparatów cytotoksycznych. Jest rośliną śmiertelnie trującą.

Zimowit w kulturze

Zimowity (Les colchiques) są jednym z wierszy Guillaume'a Apollinaire'a z tomu Alkohole. Wiersz był analizowany m.in. przez Claude'a Lévi-Straussa, który wskazywał na symboliczne znaczenie cyklu rozwojowego zimowitów^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-10-20] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-24].
↑ ^a ^b Colchicum. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-10-20].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 61, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Colchicum. The Compleat Botanica. [dostęp 2008-12-30]. (ang.).
↑ Claude Lévi-Strauss; Mała zagadka mito-literacka; w: Tegoż; Spojrzenie z oddali; PIW; Warszawa 1993