Sonata fortepianowa nr 21 Beethovena

Sonata fortepianowa nr 21 C-dur opus 53 Ludwiga van Beethovena, znana jako sonata Waldsteinowska (niem. Waldstein-Sonate) – najważniejsza obok Appassionaty i sonaty Les Adieux op. 81a sonata środkowego okresu twórczości tego kompozytora, a zarazem jedna z najsłynniejszych sonat w historii muzyki. Została ukończona w lecie 1804 r. i zadedykowana przyjacielowi Beethovena, księciu Ferdinandowi von Waldsteinowi, od jego nazwiska pochodzi popularny przydomek dzieła.

Napisana jest z rozmachem przekraczającym skalę wcześniejszych kompozycji Beethovena, stanowi też jeden z jego najbardziej wymagających technicznie utworów. Należy do kluczowych dzieł środkowego, "heroicznego" okresu twórczości kompozytora (1803-12) i wyznaczyła drogę kompozycji zakrojonych na szeroką skalę utworów fortepianowych nie tylko przyszłym utworom samego Beethovena, ale i wszystkim późniejszym twórcom.

Części utworu

Allegro con brio (ok. 11 minut)
Introduzione. Adagio molto (3-4 minuty)
(attacca:) Rondo. Allegretto moderato – Prestissimo (ok. 11 minut)

Części skrajne sonaty są dalece bardziej rozbudowane; część druga, jak wskazuje sama nazwa, stanowi właściwie wstęp do finałowego Ronda.

Część I: Allegro con brio

Sonatę otwiera grupa szybko powtarzających się akordów C-dur, granych pianissimo. Ten prosty, choć niespokojny rytm przez prawie dwa takty zupełnie pozbawiony jest melodii. Pod koniec taktu 2. podnosi się lekko, a w środkowym rejestrze pojawia się trzynutowa, opadająca figura, za którą podąża podobna czteronutowa, tym razem w wysokim rejestrze. Dokuczliwy rytm dudni niemal nieustannie, aż ok. 40. sekundy zagęszczone do granic możliwości nuty zdają się wręcz przewracać o siebie nawzajem.

Grupa II tematu, oznaczona dolce, to słodki, akordowy temat w tonacji E-dur. Choć nie było to pierwsze tego typu rozwiązanie (I część Sonaty G-dur op. 31 nr 1 także zawierała II grupę w mediancie), sonata Waldsteinowska jest pierwszym znaczącym utworem, w którym Beethoven zdecydował się przy II grupie na modulację inną niż zwyczajowa kwinta w górę; był to pomysł, do którego powracać będzie później (m.in. w sonacie Hammerklavier)

W rekapitulacji Beethoven transponuje drugi temat do A-dur, który rychło zmienia się w a-moll, prowadzący do wyjściowego C-dur. Część kończy się potężną codą.

Część II: Introduzione. Adagio molto

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Część III (attacca): Rondo. Allegretto moderato - Prestissimo

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Linki zewnętrzne

Piano Sonata No.21, Op.53 (Beethoven, Ludwig van). imslp.org. [dostęp 2018-01-19]. (ang.).

Dzieła Ludwiga van Beethovena

Symfonie

I: C-dur op. 21
II: D-dur op. 36
III: Es-dur „Eroica” op. 55
IV: B-dur op. 60
V: c-moll op. 67
VI: F-dur „Pastoralna” op. 68
VII: A-dur op. 92
VIII: F-dur op. 93
IX: d-moll op. 125

Sonaty

Sonaty fortepianowe	I: f-moll (op. 2 nr 1) II: A-dur (op. 2 nr 2) III: C-dur (op. 2 nr 3) IV: Es-dur (op. 7) V: c-moll (op. 10 nr 1) VI: F-dur (op. 10 nr 2) VII: D-dur (op. 10 nr 3) VIII: c-moll „Patetyczna” (op. 13) IX: E-dur (op. 14 nr 1) X: G-dur (op. 14 nr 2) XI: B-dur (op. 22) XII: As-dur (op. 26) XIII: Es-dur (op. 27 nr 1) XIV: cis-moll „Księżycowa” (op. 27 nr 2) XV: D-dur „Pastoralna” (op. 28) XVI: G-dur (op. 31 nr 1) XVII: d-moll (op. 31 nr 2) XVIII: Es-dur (op. 31 nr 3) XIX: g-moll (op. 49 nr 1) XX: G-dur (op. 49 nr 2) XXI: C-dur „Waldsteinowska” (op. 53) XXII: F-dur (op. 54) XXIII: f-moll „Appassionata” (op. 57) XXIV: Fis-dur (op. 78) XXV: G-dur (op. 79) XXVI: Es-dur (op. 81a) XXVII: e-moll (op. 90) XXVIII: A-dur (op. 101) XXIX: B-dur (op. 106) XXX: E-dur (op. 109) XXXI: As-dur (op. 110) XXXII: c-moll (op. 111)
Sonaty na skrzypce i fortepian	I: D-dur (op. 12 nr 1) II: A-dur (op. 12 nr 2) III: Es-dur (op. 12 nr 3) IV: a-moll (op. 23) V: F-dur „Wiosenna” (op. 24) VI: A-dur (op. 30 nr 1) VII: c-moll (op. 30 nr 2) VIII: G-dur (op. 30 nr 3) IX: A-dur „Kreutzerowska” (op. 47) X: G-dur (op. 96)
Sonaty wiolonczelowe	I: F-dur (op. 5 nr 1) II: g-moll (op. 5 nr 2) III: A-dur (op. 69) IV: C-dur (op. 102 nr 1) V: D-dur (op. 102 nr 2)
Inne sonaty	Sonata na róg F-dur (op. 17)

Koncerty

Koncerty fortepianowe	I: C-dur op. 15 II: B-dur op. 19 III: c-moll op. 37 IV: G-dur op. 58 V: E-dur„Cesarski” op. 73
Koncerty skrzypcowe	Koncert skrzypcowy D-dur (op. 61)
Inne koncerty	Koncert potrójny C-dur (op. 56)

Kwintety smyczkowe

I: Es-dur (op. 4)
II: C-dur (op. 29)
III: c-moll (op. 104)
Fuga na kwintet smyczkowy D-dur (op. 137)

Kwartety smyczkowe

Wczesne kwartety	I: F-dur (op. 18 nr 1) II: G-dur (op. 18 nr 2) III: D-dur (op. 18 nr 3) IV: c-moll (op. 18 nr 4) V: A-dur (op. 18 nr 5) VI: B-dur (op. 18 nr 6)
Kwartety Razumowskiego	VII: F-dur (op. 59 nr 1) VIII: e-moll (op. 59 nr 2) IX: C-dur (op. 59 nr 3)
Pośrednie kwartety	Kwartet smyczkowy nr 10 Beethovena XI: f-moll (op. 95)
Późniejsze kwartety (Kwartety Golicynowskie)	XII: Es-dur (op. 127) XIII: B-dur (op. 130) XIV: cis-moll (op. 131) XV: a-moll (op. 132) Wielka Fuga B-dur (op. 133) XVI: F-dur (op. 135)