III koncert fortepianowy Beethovena

III koncert fortepianowy c-moll op. 37 Ludwiga van Beethovena jest chronologicznie środkowym koncertem w dorobku kompozytora.

Powstanie

Dzieło było tworzone w wielu fazach, głównie w latach 1800-1803, niektóre szkice pochodzą z lat wcześniejszych (1796-1798). Koncert jest uważany przez badaczy twórczości kompozytora za punkt zwrotny w formie tworzonych przez niego utworów (ze względu na zastosowanie innowacyjnych muzycznych pomysłów). Taki wniosek daje również porównanie koncertu z poprzednimi (I koncertem op. 15 oraz II koncertem op. 19), które uznawane są w formie za bardziej "mozartowskie". Potwierdzają to uwagi Beethovena w korespondencji z wydawcami jego dzieł: "polityka muzyczna zmusiła autora do trzymania najlepszych koncertów na inne czasy"^[1].

Premiera

Premiera miała miejsce w wiedeńskim Theater an der Wien 5 kwietnia 1803 roku. Oprócz koncertu zagrano oratorium "Chrystus na Górze Oliwnej" oraz I i II symfonię. Wydanie głosów nastąpiło w 1804 roku. Koncert w formie partytury opublikowano w 1835 roku, nakładem wydawnictwa Dunst, z dedykacją dla księcia Prus Ludwikowi Ferdynandowi.

Struktura

Koncert składa się z trzech części:

1. Allegro con brio
2. Largo
3. Rondo. Allegro

Łączna długość utworu: około 35 minut (w tym pierwsza część ponad 16 minut).

Budowa

Część pierwsza napisana jest w formie klasycznego, trzyczęściowego allegra sonatowego z dwoma tematami, codą, oraz wirtuozowską kadencją, pieczołowicie zapisaną przez kompozytora. Część druga utworu (Largo) odznacza się niepowtarzalną budową (jest jednym z najbardziej niezwykłych wolnych fragmentów w dojrzałej twórczości kompozytora), gdzie zastosowanie tonacji E-dur znacząco kontrastuje z tonacją c-moll oraz wprowadza zaskakującą zmianę nastroju. Finał ma charakter rondowy, choć zdradza znaczne pokrewieństwo z formą sonatową.

Przypisy

↑ List Beethovena do wydawcy, Breitkopfa i Härtla, z 22 kwietnia 1801 roku.

Dzieła Ludwiga van Beethovena

Symfonie

I: C-dur op. 21
II: D-dur op. 36
III: Es-dur „Eroica” op. 55
IV: B-dur op. 60
V: c-moll op. 67
VI: F-dur „Pastoralna” op. 68
VII: A-dur op. 92
VIII: F-dur op. 93
IX: d-moll op. 125

Sonaty

Sonaty fortepianowe	I: f-moll (op. 2 nr 1) II: A-dur (op. 2 nr 2) III: C-dur (op. 2 nr 3) IV: Es-dur (op. 7) V: c-moll (op. 10 nr 1) VI: F-dur (op. 10 nr 2) VII: D-dur (op. 10 nr 3) VIII: c-moll „Patetyczna” (op. 13) IX: E-dur (op. 14 nr 1) X: G-dur (op. 14 nr 2) XI: B-dur (op. 22) XII: As-dur (op. 26) XIII: Es-dur (op. 27 nr 1) XIV: cis-moll „Księżycowa” (op. 27 nr 2) XV: D-dur „Pastoralna” (op. 28) XVI: G-dur (op. 31 nr 1) XVII: d-moll (op. 31 nr 2) XVIII: Es-dur (op. 31 nr 3) XIX: g-moll (op. 49 nr 1) XX: G-dur (op. 49 nr 2) XXI: C-dur „Waldsteinowska” (op. 53) XXII: F-dur (op. 54) XXIII: f-moll „Appassionata” (op. 57) XXIV: Fis-dur (op. 78) XXV: G-dur (op. 79) XXVI: Es-dur (op. 81a) XXVII: e-moll (op. 90) XXVIII: A-dur (op. 101) XXIX: B-dur (op. 106) XXX: E-dur (op. 109) XXXI: As-dur (op. 110) XXXII: c-moll (op. 111)
Sonaty na skrzypce i fortepian	I: D-dur (op. 12 nr 1) II: A-dur (op. 12 nr 2) III: Es-dur (op. 12 nr 3) IV: a-moll (op. 23) V: F-dur „Wiosenna” (op. 24) VI: A-dur (op. 30 nr 1) VII: c-moll (op. 30 nr 2) VIII: G-dur (op. 30 nr 3) IX: A-dur „Kreutzerowska” (op. 47) X: G-dur (op. 96)
Sonaty wiolonczelowe	I: F-dur (op. 5 nr 1) II: g-moll (op. 5 nr 2) III: A-dur (op. 69) IV: C-dur (op. 102 nr 1) V: D-dur (op. 102 nr 2)
Inne sonaty	Sonata na róg F-dur (op. 17)

Koncerty

Koncerty fortepianowe	I: C-dur op. 15 II: B-dur op. 19 III: c-moll op. 37 IV: G-dur op. 58 V: E-dur„Cesarski” op. 73
Koncerty skrzypcowe	Koncert skrzypcowy D-dur (op. 61)
Inne koncerty	Koncert potrójny C-dur (op. 56)

Kwintety smyczkowe

I: Es-dur (op. 4)
II: C-dur (op. 29)
III: c-moll (op. 104)
Fuga na kwintet smyczkowy D-dur (op. 137)

Kwartety smyczkowe

Wczesne kwartety	I: F-dur (op. 18 nr 1) II: G-dur (op. 18 nr 2) III: D-dur (op. 18 nr 3) IV: c-moll (op. 18 nr 4) V: A-dur (op. 18 nr 5) VI: B-dur (op. 18 nr 6)
Kwartety Razumowskiego	VII: F-dur (op. 59 nr 1) VIII: e-moll (op. 59 nr 2) IX: C-dur (op. 59 nr 3)
Pośrednie kwartety	Kwartet smyczkowy nr 10 Beethovena XI: f-moll (op. 95)
Późniejsze kwartety (Kwartety Golicynowskie)	XII: Es-dur (op. 127) XIII: B-dur (op. 130) XIV: cis-moll (op. 131) XV: a-moll (op. 132) Wielka Fuga B-dur (op. 133) XVI: F-dur (op. 135)