RWD

Ten artykuł dotyczy polskiego samolotu. Zobacz też: inne znaczenia.

RWD – oznaczenie polskich samolotów konstruowanych w okresie międzywojennym przez zespół konstruktorów lotniczych: Stanisława Rogalskiego, Stanisława Wigurę i Jerzego Drzewieckiego, pochodzące od ich inicjałów nazwisk. Później w skład zespołu RWD weszli także inni konstruktorzy. W latach 1927–1939 powstały konstrukcje od RWD-1 do RWD-25; przeważającą część stanowiły lekkie jednosilnikowe samoloty sportowe, szkolne lub turystyczne. Większość była budowana w niewielkich seriach, masowo produkowano RWD-8, RWD-13 i RWD-14 Czapla. Od 1933 roku zespół RWD projektował i budował samoloty w ramach spółki Doświadczalne Warsztaty Lotnicze (DWL). Działalność wytwórni zakończyła się wraz z wybuchem II wojny światowej.

Inż. J. Drzewiecki i J. Wędrychowski przy samolocie RWD-7.

Historia

S. Rogalski, S. Wigura i J. Drzewiecki zaczęli projektować samoloty jako studenci w ramach powstałych w grudniu 1925 roku warsztatów Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej[1]. Pierwszym samolotem skonstruowanym w warsztatach był zaprojektowany w 1926 roku przez J. Drzewieckiego samolot sportowy JD-2, zbudowany w liczbie 5 sztuk, a kolejną był prototyp samolotu WR-1 konstrukcji Wigury i Rogalskiego[1][2][a].

W końcu 1927 roku powstała pierwsza wspólna konstrukcja trójki konstruktorów Rogalskiego, Wigury i Drzewieckiego – RWD-1 (początkowo nazwany RWD), który pozostał prototypem z powodu nadmiernych drgań konstrukcji i niskiej niezawodności silnika[5][6]. W 1929 roku powstały podobne, lecz ulepszone samoloty sportowe RWD-2 i RWD-4, budowane w liczbie 4 i 10 sztuk[1][7]. Wczesne konstrukcje RWD (RWD-1 do 4 i RWD-7) nawiązywały do konstrukcji samolotów sportowych Messerschmitta, będąc dwumiejscowymi wolnonośnymi górnopłatami z kabinami otwartymi po bokach i całkowicie schowanymi w kadłubie[6][8]. Jerzy Drzewiecki początkowo sam oblatywał skonstruowane samoloty (do czasu poważnego wypadku na RWD-6 1932 roku), a Stanisław Wigura, odpowiedzialny za obliczenia samolotów, latał także na zawodach jako mechanik[9].

W 1930 roku warsztaty Sekcji Lotniczej zostały przeniesione na Okęcie, do budynków wzniesionych z funduszy społecznych LOPP[10][11]. W tym roku też samoloty RWD-2 i RWD-4 wzięły udział w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge 1930[12][13]. Pierwszym samolotem zbudowanym na Okęciu był sportowy górnopłat z przeszkloną kabiną RWD-5, jego zmodyfikowana jednomiejscowa odmiana RWD-5bis zasłynęła późniejszym przelotem Stanisława Skarżyńskiego nad Atlantykiem (łącznie zbudowano 18 sztuk tych maszyn)[11][12]. Istotnym osiągnięciem było zwycięstwo kolejnego samolotu sportowego RWD-6 w międzynarodowych zawodach Challenge 1932 (z Wigurą w charakterze mechanika)[12][14].

11 września 1932 roku na RWD-6 o numerze rejestracyjnym SP-AHN zginęli w katastrofie pod Cierlickiem inż. Stanisław Wigura oraz por. pil. Franciszek Żwirko[15][16]. Pomimo śmierci Wigury, oznaczenie RWD – Rogalski, Wigura, Drzewiecki, pozostało dla konstruowanych przez zespół samolotów bez zmiany. W marcu 1933 roku warsztaty oddzieliły się od Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej i przekształciły w spółkę Doświadczalne Warsztaty Lotnicze (DWL), której dyrektorem został inż. Jerzy Wędrychowski[11][12]. W biurze konstrukcyjnym szefem był inż. S. Rogalski[11]. Po śmierci inż. Wigury do biura doszli: inż. Leszek Dulęba, Andrzej Anczutin, Bronisław Żurakowski i Tadeusz Chyliński, zaś w 1939 roku także inż. Henryk Tomaszewski, Jan Idźkowski i Henryk Millicer[11][12].

W 1933 roku skonstruowano samolot RWD-8, który został wybrany na standardowy samolot szkolny polskiego lotnictwa wojskowego i zbudowany w liczbie ponad 550 sztuk, będąc najliczniejszym samolotem polskiej konstrukcji zbudowanym przed wojną (w DWL zbudowano 80 maszyn, dalsze 467 na licencji w PWS i cztery licencyjne w Jugosławii i Estonii)[11]. Wielkim sukcesem RWD było podwójne zwycięstwo samolotów RWD-9 w międzynarodowych zawodach Challenge 1934 (I miejsce zajęła załoga w składzie: pilot Jerzy Bajan i mech. Gustaw Pokrzywka na SP-DRD, a II miejsce pilot Stanisław Płonczyński i mech. Stanisław Ziętek na SP-DRC)[17]. Ich rozwinięciem był udany samolot turystyczny RWD-13 z 1935 roku, zbudowany razem z wersją sanitarną RWD-13S w liczbie ponad 80 sztuk i eksportowany do Hiszpanii, Brazylii, Palestyny, Iranu, Jemenu i USA[12][18]. W tym roku też zbudowano na zamówienie Ministerstwa Komunikacji dwusilnikowy samolot komunikacyjny, RWD-11[19]. Był to jedyny ukończony samolot dwusilnikowy RWD, lecz nie został ostatecznie zakupiony (o mało nie powodując upadku DWL na skutek zakulisowych działań polskich władz lotniczych – Departamentu Aeronautyki, dążących do upaństwowienia całego przemysłu lotniczego, za czym stał Dowódca Lotnictwa, gen. Ludomił Rayski)[20][21][b].

Z ważniejszych konstrukcji samolotów RWD powstały także: zbudowany w liczbie 20 sztuk samolot akrobacyjny RWD-10 (1933 r.)[22], samolot obserwacyjny RWD-14 Czapla (1938 r.), zamówiony przez wojsko i wyprodukowany na licencji w zakładach LWS w liczbie 65 egzemplarzy[23], samolot szkolno-akrobacyjny RWD-17 (1937 r.), zbudowany w liczbie 25 sztuk[24][c] oraz samoloty sportowe RWD-16 bis i RWD-21 (1939 r.), przewidziane jako masowo budowane tanie samoloty sportowo-turystyczne[12]. Ponadto zbudowano szereg innych samolotów w pojedynczych egzemplarzach lub małych seriach, a w 1939 roku w opracowaniu były projekty dolnopłatu myśliwskiego RWD-25 i dwusilnikowego wodnosamolotu torpedowego RWD-22[11][12]. Zespół konstrukcyjny RWD i wytwórnia DWL istniały do września 1939 roku, do wybuchu II wojny światowej, kiedy to zakłady na Okęciu zostały zniszczone, a pracownicy w większości ewakuowani do Rumunii[26]. Łącznie w latach 1926–1939 w warsztatach Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej i wytwórni DWL powstało ok. 314 samolotów sygnowanych logo RWD, a ponad 530 maszyn wyprodukowano na licencji w zakładach PWS i LWS[11][27].

Samoloty RWD

samolot projekt rok oblotu typ egzemplarze zdjęcie
JD-2 1926 1926 dolnopłat sportowy 5
WR-1 1927 1927 górnopłat sportowy 1
RWD-1 1927/1928 1928 górnopłat sportowy 1
RWD-2 1928/1929 1929 górnopłat sportowy 4
RWD-3 1929/1930 1930 górnopłat sportowy 1
RWD-4 1929 1930 górnopłat sportowy 10
RWD-5 (RWD-5bis) 1930 1931 górnopłat sportowy i turystyczny 18
RWD-6 (RWD-6bis) 1931 1932 górnopłat sportowy 3
RWD-7 1931 1931 górnopłat sportowy 1
RWD-8 1931/1932 1933 górnopłat szkolny ok. 550
RWD-9 1932/1933 1933 górnopłat sportowy 8
RWD-10 1933 1933 górnopłat akrobacyjny 20
RWD-11 1934 1936 2-silnikowy dolnopłat pasażerski 1
RWD-12 1933 – górnopłat obserwacyjny (towarzyszący) –
RWD-13 1934 1935 górnopłat sportowy, turystyczny i sanitarny 83
RWD-14 Czapla 1934/1935 1935 górnopłat obserwacyjny (towarzyszący) 65
RWD-15 1935/1936 1937 górnopłat sportowy, turystyczny i sanitarny 6
RWD-16 1935 1936 dolnopłat sportowy 1
RWD-16 bis 1937/1938 1938 dolnopłat sportowy ≥2
RWD-17, RWD-17W 1936/1937 1937 górnopłat szkolno-akrobacyjny / wodnosamolot ok. 29
RWD-18 1938/1939 – 2-silnikowy górnopłat dyspozycyjny –
(prototyp zniszczony w 1939)
RWD-19 1937/1938 1938 dolnopłat sportowy 1
RWD-20 1937 1937 górnopłat doświadczalny 1
RWD-21 1938 1939 dolnopłat sportowo-turystyczny ≥6
RWD-22 1938/1939 – 2-silnikowy wodnosamolot torpedowy –
RWD-23 1938 1938 dolnopłat szkolny 1
RWD-25 1939 – dolnopłat myśliwski –

Zachowane samoloty i ich repliki

W ekspozycji Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie znajdują się dwa ocalałe samoloty wytwórni DWL: RWD-13 (nr rejestracyjny SP-BNU) i RWD-21 (nr rejestracyjny SP-BPE), które zostały we wrześniu 1939 roku ewakuowane do Rumunii i powróciły do kraju po zakończeniu wojny[28][29][30]. Drugi zachowany egzemplarz RWD-13, o numerze rejestracyjnym PT-LFY, znajduje się w Brazylii, w Museu Asas de um Sonho w São Carlos (w stanie lotnym)[31][32].

W 2. połowie lat 90. XX wieku z inicjatywy prezesa Stowarzyszenia Lotnictwa Eksperymentalnego Eugeniusza Pieniążka rozpoczęła się budowa latającej repliki samolotu RWD-5 (nazwanego RWD-5R). Ukończony w 2000 roku i dopuszczony do eksploatacji w 2003 roku płatowiec otrzymał oznaczenie SP-LOT[33]. Samolot został rozbity 2 września 2018 roku podczas pikniku lotniczego w Bielsku-Białej[34].

Powstała także replika samolotu RWD-13 o oznaczeniu SP-WDL, nawiązująca do egzemplarza zakupionego w 1937 roku przez zakłady Wedla, używanego do celów reklamowych oraz transportu produktów Wedla na polskie transatlantyki oraz do salonów firmowych w Paryżu czy Kopenhadze. Samolot został wykonany w skali 88%, a napędzany jest czeskim silnikiem Walter Mikron IIIB o mocy 75 KM[35].

Upamiętnienie

Samoloty polskich konstruktorów zyskały upamiętnienie w postaci nazwy ulicy Awionetki RWD wyznaczonej się na terenie byłego lotniska, na którym zostało pobudowane osiedle Gocław znajdujące się na terenie obecnej dzielnicy Praga-Południe w Warszawie[36].

Uwagi

  1. ↑ Wcześniej w warsztatach powstawały szybowce, m.in. SL-1 Akar, SL-2 Czarny Kot (konstrukcji J. Drzewieckiego) czy SL-3[3][4].
  2. ↑ Majewski 2008 ↓, s. 179–182 podaje, że przyczyną niechęci gen. Rayskiego do DWL były wykryte nadużycia w obrocie paliwem pochodzącym ze składów wojskowych, sprzedawanym następnie przez spółkę ze znacznym zyskiem osobom prywatnym, co w konsekwencji doprowadziło do pozbawienia wytwórni zamówień wojska na produkcję samolotów i niemal doprowadziło do jej upaństwowienia.
  3. ↑ Wobec kłopotów z samolotem PWS-35 Ogar wojsko latem 1939 roku zamówiło 120 sztuk RWD-17B, który miał w szkoleniu zastąpić maszyny PWS-26[25].

Przypisy

  1. ↑ a b c Glass 2004 ↓, s. 330.
  2. ↑ Dulęba i Glass 1983 ↓, s. 11.
  3. ↑ Dulęba i Glass 1983 ↓, s. 9.
  4. ↑ Majewski 2008 ↓, s. 177.
  5. ↑ Dulęba i Glass 1983 ↓, s. 16–17.
  6. ↑ a b Glass 2004 ↓, s. 339.
  7. ↑ Dulęba i Glass 1983 ↓, s. 18.
  8. ↑ Dulęba i Glass 1983 ↓, s. 16.
  9. ↑ Glass 2007 ↓, s. 31, 39.
  10. ↑ Dulęba i Glass 1983 ↓, s. 21.
  11. ↑ a b c d e f g h Glass 2007 ↓, s. 31.
  12. ↑ a b c d e f g h Glass 1976 ↓, s. 32.
  13. ↑ Majewski 2008 ↓, s. 178.
  14. ↑ Glass 2007 ↓, s. 39.
  15. ↑ Glass 2007 ↓, s. 39–40.
  16. ↑ Dulęba i Glass 1983 ↓, s. 35.
  17. ↑ Glass 2007 ↓, s. 31, 68.
  18. ↑ Glass 2007 ↓, s. 31, 89.
  19. ↑ Glass 2007 ↓, s. 78.
  20. ↑ Lotnictwo 7 2004 ↓.
  21. ↑ Glass 2007 ↓, s. 80.
  22. ↑ Glass 2007 ↓, s. 74.
  23. ↑ Glass 2007 ↓, s. 95.
  24. ↑ Glass 2007 ↓, s. 106.
  25. ↑ Glass 2007 ↓, s. 109.
  26. ↑ Dulęba i Glass 1983 ↓, s. 64–65.
  27. ↑ Majewski 2008 ↓, s. 182.
  28. ↑ Krzyżan 1983 ↓, s. 100–103.
  29. ↑ RWD 13 ↓.
  30. ↑ RWD 21 ↓.
  31. ↑ Glass 2007 ↓, s. 91.
  32. ↑ wp 2016 ↓.
  33. ↑ RWD 5R 2014 ↓.
  34. ↑ RWD 5R 2018 ↓.
  35. ↑ plar.pl ↓.
  36. ↑ Uchwała 1979 ↓.

Bibliografia

  • Jerzy B. Cynk. Dowodzenie Lotnictwem Wojskowym II Rzeczypospolitej. „Lotnictwo”. 7/2004, s. 49. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1732-5323. 
  • Leszek Dulęba, Andrzej Glass: Samoloty RWD. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. Tom 17. ISBN 83-206-0315-3.
  • Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976.
  • Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
  • Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 2. Sandomierz: Stratus, 2007. ISBN 978-83-89450-68-5.
  • Historia pewnego samolotu – 21 egzemplarz RWD-5 (SP-LOT). dlapilota.pl, 2014-10-09. [dostęp 2018-11-26]. (pol.).
  • Marian Krzyżan: Samoloty w muzeach polskich. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983. ISBN 83-206-0432-X.
  • Mariusz Wojciech Majewski: Samoloty i zakłady lotnicze II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2008. ISBN 978-83-922944-5-0.
  • RWD-13. muzeumlotnictwa.pl. [dostęp 2018-11-26]. (pol.).
  • RWD-13 w fabryce Wedla. plar.pl. [dostęp 2018-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-21)]. (pol.).
  • RWD-21. muzeumlotnictwa.pl. [dostęp 2018-11-26]. (pol.).
  • Samolot RWD-13 – polskie dzieło sztuki, które odniosło ogromny sukces. wp.pl, 2016-01-15. [dostęp 2018-11-26]. (pol.).
  • Rada Narodowa Miasta Stołecznego Warszawy: Uchwała nr 49 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 31 stycznia 1979 r. w sprawie nadania nazw ulicom. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. st. Warszawy, 1979-04-02, nr 5, poz. 21, s. 2 [dostęp 2018-11-28]. (pol.).
  • Wypadek repliki samolotu RWD-5 o (SP-LOT) podczas bielskiego pikniku. dlapilota.pl, 2018-09-01. [dostęp 2018-11-26]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Zobacz galerię związaną z tematem: RWD
  • Samoloty i szybowce RWD
  • Historia RWD i DWL
  • Samoloty RWD. [dostęp 2011-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-21)].