Powiat nowotarski

Powiat nowotarski

powiat
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
TERC	1211
Siedziba	Nowy Targ
Starosta	Krzysztof Faber
Powierzchnia	1474,66 km²
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności	191 646[1]
• gęstość	130,1 os./km²
Urbanizacja	29,71%
Tablice rejestracyjne	KNT
Adres urzędu: ul. Bolesława Wstydliwego 14 34-400 Nowy Targ
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 1 Liczba gmin miejsko-wiejskich 2 Liczba gmin wiejskich 11
Położenie na mapie województwa
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Powiat nowotarski – powiat w Polsce (województwo małopolskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Nowy Targ.

Zmiany administracyjne powiatu nowotarskiego

• Kiedy powstała w 1918 r. niepodległa Rzeczpospolita, należało między innymi stworzyć niezależną administrację. Ustrój terytorialny w niepodległym państwie był konsekwencją systemów prawnych państw zaborczych. Podstawą utworzenia administracji na tym terenie była ustawa z 3 grudnia 1920 r. O tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instytucji (województwa) na obszarach byłego Królestwa Galicji i Lodomerii i Wielkiego Księstwa Krakowskiego oraz wchodzących w skład Rzeczypospolitej obszarach Spisza i Orawy. Tak powstał powiat nowotarski i powiat spisko-orawski, składający się z miejscowości przyłączonych z Czechosłowacji przez Radę Ambasadorów w 1920 r. z siedzibą w Nowym Targu^[2]. Kres temu powiatowi położyła unifikacja z powiatem nowotarskim dokonana 1 lipca 1925r^[3].
• 1 listopada 1929 r. z powiatu wyłączono gminy: Chabówka, Ponice i Rdzawka, które przyłączono do powiatu makowskiego^[4].
• 1 kwietnia 1932 r. po likwidacji powiatu makowskiego, do powiatu nowotarskiego przyłączono gminy wiejskie: Rabka, oraz utracone wcześniej: Chabówka i Ponice^[5].
• Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 lipca 1934 w skład powiatu wchodziły trzy miasta: Nowy Targ, Czarny Dunajec oraz Zakopane (Zakopane na mocy ustawy galicyjskiej z 20 października 1933^[6]). Oprócz miast uformowano 18 gmin wiejskich: Bukowina, Chochołów, Ciche, Czarny Dunajec, Czorsztyn, Jabłonka, Kościelisko, Krościenko, Ludźmierz, Łapsze Niżne, Łopuszna, Ochotnica, Odrowąż, Poronin, Raba Wyżna, Rabka, Szaflary i Szczawnica Wyżna^[7].
• Po zakończeniu II wojny światowej powiat odrodził się w tych samych granicach, ale w innych warunkach politycznych.
• Istotnym uszczupleniem terytorium powiatu było utworzenie w 1951 r. powiatu miejskiego Zakopane^[8]. Spowodowane to było szybkim rozwojem tego miasta, które stało się centrum turystyki i sportów zimowych.
• Natomiast Rabka jako centrum uzdrowiskowe uzyskała status miasta w 1953 r.^[9] Tak więc bilans jeśli chodzi o liczbę miast był taki sam, z tym że powiat stracił istotną część terytorium turystycznego z Zakopanem.
• Ważnym momentem była przeprowadzona w 1954 r. reforma struktury administracyjnej państwa, która likwidowała gminy, tworząc w ich miejsce gromady z gromadzkimi Radami Narodowymi, jako organami państwowymi. Zburzyło to system strukturalno-przestrzenny oraz przyzwyczajenie mieszkańców.
• Dlatego 18 lat później wycofano się z tego pomysłu, przywracając ponownie strukturę gmin. Powiat nowotarski podzielono na 16 gmin Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Czarny Dunajec, Czorsztyn, Jabłonka, Kościelisko-Witów, Lasek, Ochotnica Dolna, Łapsze Niżne, Łopuszna, Lipnica Wielka, Poronin, Raba Wyżna, Ratułów i Szaflary. Na terenie powiatu znajdowały się też 3 miasta: Nowy Targ, Rabka i Szczawnica-Krościenko
• Tak więc w porównaniu z katalogiem gmin z 1934r nastąpiły pewne zmiany, nie przywrócono gmin Chochołów i Odrowąż, gmina Ludźmierz zmieniła nazwę na Lasek, a gmina Ciche na Ratułów.
• W 1973 r. przyłączono z powiatu myślenickiego, sołectwo Skawa^[10].
• Dekada gierkowska w połowie lat siedemdziesiątych to okres wielu zmian administracyjnych w kraju, która nie ominęła również ziemi podhalańskiej. Bardzo ważnym wydarzeniem była likwidacja powiatu nowotarskiego i przyłączenie miast i gmin byłego powiatu do nowego województwa nowosądeckiego w połowie 1975 r.^[11]
• Dla ówczesnych władz ważną rzeczą było konsolidowanie jednostek albo ich podział. I tak w styczniu 1976 r. połączono gminy Lipnica Wielka i Jabłonka w gminę Jabłonka, gminę Ratułów i Czarny Dunajec w gminę Czarny Dunajec, Szaflary i Biały Dunajec w gminę Biały Dunajec. Do gminy Raba Wyżna włączono część obszaru gminy Spytkowice^[12].
• Dalszym krokiem do konsolidacji gmin, było stworzenie w 1977 r. gminy Tatrzańskiej. W jej skład weszły znoszone gminy Poronin, Kościelisko-Witów oprócz Dzianisza i Chochołowa, część gminy Biały Dunajec (Bustryk, Suche, Ząb) oraz część gminy Czarny Dunajec (Nowe Bystre)^[13].
• Wraz z nastaniem przywróceniem niepodległości naszemu krajowi, nastąpił proces demokratyzacji i powołania samorządu gminnego. W maju 1990 r. odbyły się pierwsze wybory do tych organów. Mieszkańcy mogli wreszcie swobodnie wypowiedzieć się o przynależności do tej, czy innej gminy.
• I tak rozporządzeniem Rady Ministrów 2 kwietnia 1991 r. utworzono ponownie: gminę Lipnica Wielka z gminy Jabłonka oraz Szaflary z gminy Biały Dunajec^[14].
• W 1994 r. zniesiono gminę Tatrzańską, wyodrębniając miasto Zakopane i tworząc gminy: Kościelisko i Poronin^[15]. Z kolei w związku z napełnianiem zbiornika Czorsztyńskiego, uległo zalaniu kilka miejscowości. Co spowodowało wybudowanie nowej wsi Maniowy, gdzie przeniesiono siedzibę gminy Czorsztyn.
• Finałem tych zmian było dopełnienie reformy administracyjnej, gdzie powołano województwo małopolskie i ponownie powiat nowotarski. W jego skład weszły miasta: Nowy Targ, Rabka i Szczawnica oraz gminy Nowy Targ, Jabłonka, Lipnica Wielka, Raba Wyżna, Czarny Dunajec, Szaflary, Czorsztyn, Krościenko nad Dunajcem, Łapsze Niżne, Ochotnica Dolna i Spytkowice. Łatwo zauważyć, że nie wszystkie dawniejsze gminy weszły ponownie w skład powiatu nowotarskiego. Gminy Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Kościelisko i Poronin wraz z Zakopanem, stworzyły nowy powiat tatrzański. W powiecie nowotarskim znalazła się gmina Spytkowice, która przed reformą stanowiła część powiatu suskiego^[16].

Struktura powiatu

W skład powiatu wchodzą:

• gmina miejska: Nowy Targ
• gminy miejsko-wiejskie: Czarny Dunajec, Rabka-Zdrój, Szczawnica
• gminy wiejskie: Czorsztyn, Jabłonka, Krościenko nad Dunajcem, Lipnica Wielka, Łapsze Niżne, Nowy Targ, Ochotnica Dolna, Raba Wyżna, Spytkowice, Szaflary
• miasta: Nowy Targ, Czarny Dunajec, Rabka-Zdrój, Szczawnica

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[17] powiat zamieszkiwały 191 782 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 191 882 osoby^[18].

Gminy

Gmina	Ludność (2017)[19]	Powierzchnia
Czarny Dunajec	22 318	218 km²
Czorsztyn	7611	62 km²
Jabłonka	18 413	212 km²
Krościenko nad Dunajcem	6772	57 km²
Lipnica Wielka	5985	67 km²
Łapsze Niżne	9299	126 km²
Nowy Targ (gmina miejska)	33 412	51 km²
Nowy Targ (gmina wiejska)	23 779	208 km²
Ochotnica Dolna	8 487	141 km²
Raba Wyżna	14 591	89 km²
Rabka-Zdrój (w tym miasto)	17 272 (12 925)	69 km² (36 km²)
Spytkowice	4516	32 km²
Szaflary	10 980	54 km²
Szczawnica (w tym miasto)	7322 (5844)	88 km² (33 km²)
Razem	190 757	1 474 km²

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

• Piramida wieku mieszkańców powiatu nowotarskiego w 2014 roku^[20].

Użytkowanie gruntów

• użytki rolne – 55%
• użytki leśne – 37%
• pozostałe grunty i nieużytki – 8%

Religia

• Kościół rzymskokatolicki: 34 parafie;
• Protestantyzm: Kościół Chrześcijan Baptystów w RP (1 zbór); Kościół Boży (1 zbór); Kościół Zielonoświątkowy w RP (1 zbór);
• Świadkowie Jehowy: 3 zbory^[21][22]

Sąsiednie powiaty

• powiat tatrzański
• powiat suski
• powiat myślenicki
• powiat limanowski
• powiat nowosądecki

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zabytki sztuki w Polsce. Powiat nowotarski (1938) w bibliotece Polona
• Powiat nowotarski pod względem ekonomicznym i oświatowym (1908) w bibliotece Polona