Polska nowela fantastyczna

Polska nowela fantastyczna – seria wydawnicza, w której skład wchodzi sześć tomów antologii polskiej noweli fantastycznej. Seria wydawana była w latach 1983–1986 przez Wydawnictwa Alfa w wyborze i opracowaniu Stefana Otcetena i opracowaniu graficznym Andrzeja Pągowskiego.

Seria jest wznowieniem, a jednocześnie „uzupełnieniem i kontynuacją”[1] słynnej antologii[2][3] zredagowanej przez Juliana Tuwima z ilustracjami Jana Marcina Szancera pod takim samym tytułem, która ukazała się początkowo w jednym tomie w 1949 nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego. W 1952 Tuwim dokonał reedycji, rozbił książkę na 2 tomy, usunął jedno opowiadanie i dodał kilka nowych utworów. Na tym wydaniu wzorowały się wszystkie następne wznowienia, m.in. w latach 70. w serii Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej Wydawnictwa Literackiego[4]. Wznowione przez Stefana Otcetena w 1983 dwa tomy antologii Tuwima zapoczątkowały sześciotomową rozbudowaną reedycję[5].

W każdym z tomów na końcu zamieszczono krótkie biogramy autorów antologii. Utwory w tomach ułożone są chronologicznie[6]. Seria ma jednolitą szatę graficzną, a liczba oczek na okładce odpowiada numerowi tomu, przy czym „oczko” jest interpretowane zarówno dosłownie jako grafika ludzkiego oka, jak i przenośnie jako punkt na kostce do gry.

Wydanie z 1949

  • Henryk Rzewuski – Ja gorę
  • Lucjan Siemieński – Diabeł w Krakowie
  • Józef Bohdan Dziekoński – Duch jaskini
  • Jan Barszczewski – Włosy krzyczące na głowie
  • Jan Barszczewski – Zachariaszek
  • Karol Libelt – Gra w szachy
  • Józef Korzeniowski – Narożna kamienica
  • Włodzimierz Zagórski – Moja przygoda na dworze J.O. wojewody wileńskiego ks. Radziwiłła Panie Kochanku
  • Józef Dzierzkowski – Lekarz magnetyczny
  • Władysław Łoziński – Zapatan
  • Józef Maksymilian Ossoliński – Nie użyje, nie zje, nie spije... diabeł przyleci i porwie
  • Józef Maksymilian Ossoliński – Fraszka diabeł (cz. 1: Co diablica zarwie, tego i diabeł nie wydrze, cz. 2: Jeszcze z onegdajszego ostatek)
  • Jan Potocki – Historia komandora Torelwy (fragment powieści Rękopis znaleziony w Saragossie)

Wydania od 1952

Tom I: Ja gorę

Prezentowane w tym tomie utwory powstały od końca XVIII w. do dwudziestolecia międzywojennego[1]. Tytuł został nadany w wydaniu z 1983.

  • Józef Maksymilian Ossoliński – Nie użyje, nie zje, nie spije... diabeł przyleci i porwie
  • Józef Maksymilian Ossoliński – Fraszka diabeł (cz. 1: Co diablica zarwie, tego i diabeł nie wydrze, cz. 2: Jeszcze z onegdajszego ostatek)
  • Jan Potocki – Historia komandora Torelwy (fragment powieści Rękopis znaleziony w Saragossie)
  • Jan Barszczewski – Włosy krzyczące na głowie
  • Jan Barszczewski – Zachariaszek
  • Henryk Rzewuski – Ja gorę
  • Józef Korzeniowski – Narożna kamienica
  • Józef Dzierzkowski – Lekarz magnetyczny
  • Aleksander Groza – Biała róża Pinettiego
  • Karol Libelt – Gra w szachy
  • Ludwik Sztyrmer – Paliwoda (cz. 1: Małe przygody, cz. 2: Przygody mniejsze)
  • Teodor Tripplin – Grobowiec bez napisu nad Niemnem

Tom II: Władca czasu

Prezentowane w tym tomie utwory powstały od końca XVIII w. do dwudziestolecia międzywojennego[1]. Tytuł został nadany w wydaniu z 1983.

Wydanie z lat 1984-1986

Tomy I i II są takie same jak w poprzednich wydaniach.

Tom III: Podróż na Księżyc (1984)

Zawiera utwory napisane od połowy XVII w. do lat 80. XIX w.[7] Jednym z kryteriów doboru utworów do tomu był fakt niepublikowania ich po 1945 roku (z jednym wyjątkiem – Sygurd Wiśniowski Drzewo latające[8])[1].

Tom IV: Król powietrza (1985)

Zawiera utwory z lat 1894-1918[9]. Jednym z kryteriów doboru utworów do tomu był fakt niepublikowania ich po 1945 roku[1].

Tom V: Niezwykły kryształ (1986)

Zawiera utwory napisane w okresie dwudziestolecia międzywojennego, z wyjątkiem noweli Stanisława Balińskiego, napisanej w czasie wojny na emigracji i wydanego po wojnie poza granicami Polski[10].

  • Jerzy Braun – W państwie Asras
  • Aleksander Wat – Niech żyje Europa! (Ze wspomnień byłego Europejczyka)
  • Aleksander Wat – Historia ostatniej rewolucji w Anglii
  • Ferdynand Goetel, Rafał Malczewski – Król Nikodem
  • Stefan Grabiński – Engramy Szatery
  • Stefan Grabiński – Opowieść o grabarzu (Gawęda zaduszna)
  • Stefan Grabiński – Czarna Wólka
  • Aleksander Junosza-Olszakowski – Grobowiec w Benihassan
  • Aleksander Junosza-Olszakowski – Błękitna tęcza
  • Antoni Marczyński – Biały jacht
  • Stanisław Baliński – Miasto księżyców
  • Stanisław Baliński – Śmiejący się Budda
  • Janusz Meissner – Samolot Lecarte'a
  • Jerzy Sosnkowski – Jeniec atmosfery
  • Kazimierz Czyżowski – Szalony lotnik
  • Feliks Burdecki – Rakietą na Merkury
  • Mieczysław Krzepkowski – 40000 kilometrów nad Ziemią
  • Stefan Wałdyka – Tajemnica zamku kurzętnickiego czyli ludzie bez nazwisk
  • Bolesław Żarnowiecki – Bitwa
  • Mieczysław Smolarski – Miasto Światłości
  • Mieczysław Smolarski – Niezwykły kryształ
  • Leonard Życki – Władca Grenlandii

Tom VI: Przepowiednia (1986)

Zawiera mniej znane utwory napisane w latach 1958-1984: wczesne utwory uznanych pisarzy (np. Boruń, Wnuk-Lipiński), utwory autorów, którzy w momencie publikacji nie opublikowali autorskiego wyboru opowiadań (np. Stoff, Oramus), nowe utwory popularnych w momencie publikacji pisarzy (np. Baraniecki, Zajdel). Autor wyboru dodał do niego również mało znany utwór fantastyczny poety Andrzeja Bursy[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Julian Tuwim: Polska nowela fantastyczna. Wyd. 5. T. I: Ja gorę. Warszawa: Wydawnictwa „Alfa”, 1983, s. IV s. okładki. ISBN 83-7001-038-5. (pol.).
  2. ↑ Smuszkiewicz 1982 ↓, s. 94.
  3. ↑ Smuszkiewicz 1982 ↓, s. 225.
  4. ↑ Polska nowela fantastyczna, [w:] encyklopediafantastyki.pl [dostęp 2022-02-07] .
  5. ↑ Stefan Otceten, [w:] encyklopediafantastyki.pl [dostęp 2022-02-07] .
  6. ↑ a b Polska nowela fantastyczna. Stefan Otceten (zebrał). T. VI: Przepowiednia. Warszawa: Wydawnictwa „Alfa”, 1986, s. 5-6. ISBN 83-7001-122-5. (pol.).
  7. ↑ Polska nowela fantastyczna. Stefan Otceten (zebrał). T. III: Podróż na Księżyc. Warszawa: Wydawnictwa „Alfa”, 1984, s. II s. okładki. ISBN 83-7001-040-7. (pol.).
  8. ↑ Sygurd Wiśniowski: Koronacja króla Wysp Fidżi oraz inne nowele, obrazki i szkice podróżnicze. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1953. (pol.).
  9. ↑ Polska nowela fantastyczna. Stefan Otceten (zebrał). T. IV: Król powietrza. Warszawa: Wydawnictwa „Alfa”, 1985, s. III s. okładki. ISBN 83-7001-041-5. (pol.).
  10. ↑ Polska nowela fantastyczna. Stefan Otceten (zebrał). T. V: Niezwykły kryształ. Warszawa: Wydawnictwa „Alfa”, 1986, s. 5. ISBN 83-7001-109-8. (pol.).

Bibliografia

  • Antoni Smuszkiewicz: Zaczarowana gra. Zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1982. ISBN 83-210-0303-6.