Pałac Kronenberga w Warszawie

Pałac Kronenberga
Ilustracja
Pałac Kronenberga krótko po ukończeniu budowy
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Mazowiecka 22

Typ budynku

pałac

Styl architektoniczny

eklektyzm

Architekt

Friedrich Hitzig

Rozpoczęcie budowy

1868

Ukończenie budowy

1871

Zniszczono

1939, 1962

Pierwszy właściciel

Leopold Stanisław Kronenberg

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Kronenberga”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pałac Kronenberga”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Kronenberga”
Ziemia52°14′22,22″N 21°00′45,35″E/52,239506 21,012597
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac Leopolda Kronenberga, zwany też Domem Kronenberga – budynek w Warszawie wybudowany w stylu eklektycznym, który znajdował się u zbiegu ulicy Królewskiej i placu Małachowskiego. Został spalony podczas działań wojennych we wrześniu 1939 i rozebrany w 1962.

Historia

W 1867 bankier warszawski Leopold Stanisław Kronenberg nabył od Bernarda Kohena posesję nr 1348 przy ówczesnym placu Ewangelickim, a w następnym roku dokupił część posesji nr 1076. Projekt pałacu zamówił u architekta berlińskiego Friedricha Hitziga(inne języki) (1811–1881) – ucznia Karla Friedricha Schinkla[1]. Projekt został sporządzony w 1868. Po wyburzeniu kamienicy Augusta Arndta rozpoczęto budowę, którą ukończono w 1871.

Do pałacu od strony ulicy Traugutta w pierwszych latach XX wieku dobudowano kamienicę Krasińskich według projektu architekta Jana Heuricha.

W pałacu miało swoją siedzibę szereg instytucji:

W dniach 9–10 czerwca 1930 w pomieszczeniach pałacu Kronenberga odbyło się, pierwsze w Warszawie, Walne Zgromadzenie Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP). W styczniu 1935 do pałacu przeniósł się Oddział Warszawski, gdzie już wcześniej mieściły się pomieszczenia zajmowane przez Zarząd Główny SEP. W pałacu znajdowały się również Biblioteka Centralna SEP, laboratorium Biura Znaku Przepisowego SEP, redakcja Przeglądu Elektrotechnicznego.

W sobotę 18 marca 1939 w godzinach porannych w pałacu wybuchł pożar. Zniszczenia powstałe w wyniku pożaru były duże. Spłonął dach pałacu oraz dwie sale zajmowane przez SEP i centrala telefoniczna SEP. Pozostałe pomieszczenia, w tym Biblioteka Centralna, zostały zalane wodą. Jednak to nie był koniec pożarów w pałacu. Na początku września 1939 pałac został zbombardowany bombami zapalającymi i spłonęło całe jego wyposażenie.

Dzięki wysokiej jakości robót budowlanych pałac przetrwał pożar w pierwszych dniach II wojny światowej w stanie pozwalającym na odbudowę. W pożarze utracił tylko dach i część stropów, mury pozostały prawie nie uszkodzone.

Po wojnie pałac planowano odbudować m.in. z przeznaczeniem na siedzibę Centralnego Biura Wystaw Artystycznych. Pojawiła się także propozycja ulokowania w nim ambasady Niemieckiej Republiki Demokratycznej. W 1958 gmach przekazano Francji z przeznaczeniem na ambasadę tego kraju, jednak Francuzi poinformowali stronę polską, że adaptacja istniejących murów pałacu jest niemożliwa. Motywem odrzucenia tej oferty przez oba państwa była „burżuazyjna niemieckość” pałacu[7]. W 1959 Pałac Kronenberga został skreślony z rejestru zabytków[8].

Gmach został rozebrany w 1962[9]. Z pałacu po rozbiórce ocalały cztery granitowe trzony kolumn. Trzy z nich zostały wykorzystane przez Zofię Woźną jako materiał do wykonania rzeźby Samotność ustawionej w parku im. Romualda Traugutta[10]. Czwartej użyto do budowy pomnika Electio Viritim[11]. Zachowane elementy kamiennych dekoracji gmachu są eksponowane przy Muzeum Ziemi PAN w Warszawie[12].

W miejscu pałacu wybudowano hotel Sofitel Victoria.

Architektura

W przewodniku po Warszawie z 1904 pałac opisany był jako „ciężki, renesansowy budynek wzniesiony przez architekta z Berlina”[13].

Pałac o dwóch piętrach i bardzo wysokim dachu mansardowym został usytuowany fasadą frontową w stronę placu Ewangelickiego. Pośrodku elewacji widniała loggia o arkadach opartych na zdwojonych kolumnach korynckich. Na końcach fasady znajdowały się trzyosiowe ryzality. W środkowej części budynku znajdowała się reprezentacyjna klatka schodowa o przeszklonym suficie, białych marmurowych schodach i ścianach pokrytych wiśniową marmoryzacją[14].

Budynek zdobiony był ozdobami architektonicznymi z gliny palonej pochodzącymi z fabryki Stalewskich (później zakład zduński R. Steinkellera na Solcu)[15]. Na dziedzińcu mieściły się powozownia, mieszkania dla oficjalistów i obszerna stajnia. W podziemiach umieszczono urządzenia do gazowego oświetlania i do ogrzewania pomieszczeń pałacu gorącym powietrzem. Pierwsze piętro zajmowały pomieszczenia reprezentacyjne i mieszkanie właściciela pałacu. Drugie piętro przeznaczono na mieszkania synów właściciela i pokoje gościnne.

Wystrój rzeźbiarski fasad budynku był dziełem rzeźbiarza Leonarda Marconiego[1]: kompozycja rzeźbiarska wypełniająca tympanon nad loggią oraz cztery kariatydy w środkowym ryzalicie.

Galeria

  • Pałac Kronenberga
    Pałac Kronenberga
  • Klatka schodowa
    Klatka schodowa
  • Dekoracja wnętrza jadalni, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1874
    Dekoracja wnętrza jadalni, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1874
  • Pałac Kronenberga – Widok od ulicy Mazowieckiej, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama, 1874
    Pałac Kronenberga – Widok od ulicy Mazowieckiej, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama, 1874
  • Duża Sala, ściana okienna, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1874
    Duża Sala, ściana okienna, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1874
  • Detale zewnętrzne, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama, 1874
    Detale zewnętrzne, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama, 1874
  • Wnętrze jadalni, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama 1874
    Wnętrze jadalni, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama 1874
  • Główna klatka schodowa, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama 1874
    Główna klatka schodowa, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama 1874
  • Ściana frontowa budynku, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją. G. Erbkama 1874
    Ściana frontowa budynku, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją. G. Erbkama 1874
  • Dekoracja Małej Sali, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1872
    Dekoracja Małej Sali, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1872
  • Widok górnej klatki schodowej od strony ogrodu zimowego, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1874
    Widok górnej klatki schodowej od strony ogrodu zimowego, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1874
  • Biblioteka z dekoracją sufitu, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1873, sygnowana W. Loeillot
    Biblioteka z dekoracją sufitu, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1873, sygnowana W. Loeillot
  • Dekoracja sufitu Małej Sali, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1873, sygnowana W. Loeillot
    Dekoracja sufitu Małej Sali, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1873, sygnowana W. Loeillot

Przypisy

  1. ↑ a b Jerzy S. Majewski, Tomasz Markiewicz: Warszawa nie odbudowana. Wyd. DiG, 1998, s. 79. ISBN 83-7181-027-X.
  2. ↑ Historia. [w:] Kasa im. Józefa Mianowskiego Fundacja Popierania Nauki [on-line]. mianowski.waw.pl. [dostęp 2021-06-04].
  3. ↑ Barbara Hensel-Moszczyńska, Anna Topolska (red.): Odzyskana społeczność. Warszawa 1915–1918. Muzeum Warszawy, 2018, s. 66. ISBN 978-83-65777-56-0.
  4. ↑ Małgorzata Omilanowska. Pierwsza siedziba Sejmu II Rzeczypospolitej. Addenda et corrigenda. „Biuletyn Historii Sztuki”. LXXXIII nr 1, s. 122, 2021. 
  5. ↑ a b Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje Pałacu Kronenberga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 62.
  6. ↑ SEP Warszawa – Historia Oddziału [online], sep.warszawa.pl [dostęp 2020-09-05] .
  7. ↑ Pałac Kronenberga – niechciane cudo | Warszawy historia ukryta [online], whu.org.pl [dostęp 2017-11-15]  (pol.).
  8. ↑ Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje Pałacu Kroneberga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 68.
  9. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 300. ISBN 83-01-08836-2.
  10. ↑ Zygmunt Stępiński: Gawędy warszawskiego architekta. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 154. ISBN 83-03-00447-6.
  11. ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 199. ISBN 83-88973-59-2.
  12. ↑ Tomasz Urzykowski. W obronie Muzeum Ziemi. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 14−15 sierpnia 2023. 
  13. ↑ Przewodnik po Warszawie (do 1944). [dostęp 2011-04-23].
  14. ↑ Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje pałacu Kronenberga. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 23.
  15. ↑ Julian Kołaczkowski: Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce. Kraków: 1888, s. 175. [dostęp 2011-04-23].

Bibliografia

  • Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje Pałacu Kronenberga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.

Linki zewnętrzne

  • Zdjęcia ruin z lat 1945–1950
  • Zdjęcie ruin z lotu ptaka z 1944
  • Archiwalne zdjęcia pałacu w bibliotece Polona