Tympanon

Ten artykuł dotyczy terminu architektonicznego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Neoklasyczny tympanon Teatru Wielkiego we Lwowie
Romański tympanon portalu katedry w hiszpańskim Burgos (XIII w.)
Tympanon nad jednym z 9 portali Katedry w Sewilli przedstawiający Pokłon Trzech Króli[1]
Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Tympanon (lub tympan) (gr. τύμπανον, týmpanon – bęben, łac. tȳmpănŭm) – detal architektoniczny.

W architekturze klasycznej terminem tym określano wewnętrzne trójkątne pole pomiędzy gzymsami frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą, stanowiące charakterystyczny element monumentalnych budowli Grecji i Rzymu[2][3]. W reprezentacyjnej budowli antycznej trójkątny szczyt zwykle zamykał przestrzeń dachową od strony licowej (przedniej) i tylnej. Element ten występuje także w monumentalnych budynkach nowożytnych, kształtowanych pod wpływem architektury antycznej (klasycyzm i eklektyzm historyczny)[4].

W architekturze romańskiej i gotyckiej termin ten określa półkoliste lub ostrołukowe pole nad drzwiami, wypełniające przestrzeń między nadprożem a łukiem (archiwoltą) portalu, u dołu zamknięte poziomo, u góry obramione łukowo, wypełnione rzeźbą lub płaskorzeźbą[2][3].

Przypisy

  1. ↑ Katedra w Sewilli - historia, architektura, bezpłatne zwiedzanie [online], Andaluzja zwiedzanie [dostęp 2021-03-23]  (pol.).
  2. ↑ a b Sztuka świata. Słownik terminów L-Ż. tom 18. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, s. 312. ISBN 978-83-213-4727-1.
  3. ↑ a b Witold Szolginia: Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. Architektura i Budownictwo. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1975, s. 396.
  4. ↑ Wojciech Skowroński: Ilustrowany leksykon architektoniczno-budowlany. Warszawa: Arkady, 2008, s. 357. ISBN 978-83-213-4515-4.

Bibliografia

  • Krystyna Zwolińska, Zasław Malicki: Mały słownik terminów plastycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, s. 311 ISBN 83-214-0590-8.
  • Tadeusz Broniewski: Czym jest architektura? Przeszłość i współczesność. Wrocław: Ossolineum, 1969, cykl: Historia architektury dla wszystkich, cz. V, s. 239
  • WitoldW. Szolginia WitoldW., Architektura, Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 160, ISBN 83-85001-89-1, OCLC 749387033 .
Kontrola autorytatywna (element architektoniczny):
  • LCCN: sh85139080
  • GND: 4186509-1
  • BnF: 11933632g
  • BNCF: 65601
  • NKC: ph1167800
  • J9U: 987007558415905171
  • PWN: 4010339
  • Britannica: technology/tympanum-architecture
  • Universalis: tympan-architecture
  • БРЭ: 4192219
  • Catalana: 0146360
  • DSDE: tympanon