Nowe dialekty mieszane

Nie mylić z: nowszymi dialektami mieszanymi – koncepcją nazewniczą niektórych gwar polskich.

Nowe dialekty mieszane – ogólne określenie na nowsze gwary języka polskiego uformowane w wyniku wymieszania się dialektów przyniesionych przez osadników polskich na Ziemie Odzyskane po roku 1945^[1]. Z powodu odmienności językowej, jaka występowała pomiędzy ludnością nowych terenów Polski, często uniemożliwiającej swobodną komunikację, język ogólnopolski (zwany również literackim), zastępował gwary regionalne wyjątkowo szybko. W rezultacie na terenach tych występuje obecnie właściwie tylko język literacki z niewielkimi naleciałościami regionalnymi, o charakterystyce zależnej od pierwotnej gwary przeniesionej przez nowe grupy ludności. Współcześnie dialekty mieszane obejmują większy obszar niż wskazują na to mapy dialektologiczne i pojawiają się na terenach, na których używa się innych polskich gwar, np. warmińskiej i mazurskiej.

Dialekty mieszane tworzyły:

• gwary przyniesione przez ludność wcześniej zamieszkującą kresy – północnokresowe (Litwa, Białoruś) i południowokresowe (Ukraina)
• gwary ludności zamieszkującej wcześniej Polskę – mazowieckie, małopolskie, wielkopolskie
• szczątki polskich gwar, które pozostały na Ziemiach Odzyskanych mimo wpływów języka niemieckiego.

Mowa polska pojawiła się:

• na Pomorzu Zachodnim, zastępując gwarę zachodniopomorską języka dolnoniemieckiego
• na Dolnym Śląsku, zastępując dialekt śląski języka niemieckiego
• na terenie byłych Prus Wschodnich, zastępując dialekt dolnopruski języka dolnoniemieckiego.

Stanisław Urbańczyk dzieli nowe dialekty mieszane na trzy grupy^[2]:

• południową z dominacją chłopów małopolskich
• północno-zachodnią z dominacją chłopów wielkopolsko-kujawsko-pomorskich i Polaków z Ukrainy
• północną z dominacją chłopów mazowieckich i Polaków z Litwy i Białorusi.

Zobacz też

• tygiel językowy
• koiné (językoznawstwo)
• niwelacja dialektów

Przypisy