Nagłowice

Nagłowice

wieś
Urząd Gminy w Nagłowicach
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	jędrzejowski
Gmina	Nagłowice
Liczba ludności (2020)	798[2]
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	28-362[3]
Tablice rejestracyjne	TJE
SIMC	0254812[4]
Położenie na mapie gminy Nagłowice Nagłowice
Położenie na mapie Polski Nagłowice
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Nagłowice
Położenie na mapie powiatu jędrzejowskiego Nagłowice
50°40′42″N 20°06′24″E/50,678333 20,106667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Nagłowice – wieś sołecka^[5] w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim, w gminie Nagłowice^[6][4]. Miejscowość jest siedzibą gminy Nagłowice.

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Nagłowice. W latach 1973–197 miejscowość była siedzibą gminy Nagłowice-Oksa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

W Nagłowicach przez pewien czas mieszkał i tworzył „ojciec literatury polskiej” – Mikołaj Rej.

Położenie

Wieś położona jest na Płaskowyżu Jędrzejowskim, 15 km na północny zachód od Jędrzejowa. 4 km na północ od miejscowości przepływa rzeka Biała Nida. W Nagłowicach znajduje się skrzyżowanie drogi krajowej nr 78, z drogą wojewódzką nr 742. W miejscowości występują pokłady torfu oraz kamienia wapiennego.

Przez wieś przechodzi niebieska ścieżka rowerowa do Radkowa.

Części wsi

Historia

Pierwsza wzmianka o Nagłowicach pochodzi z 1269 r. Wówczas to książę Bolesław Wstydliwy nadał wojewodzie krakowskiemu Sulkowi trzy łany ziemi w Nagłowicach i Łątczynie. Sulko oddał te łany klasztorowi jędrzejowskiemu, w zamian za części w Krzesławicach. W 1369 r. Kazimierz Wielki wydał przywilej na założenie miasta Przyrowa wywodzącemu się z Nagłowic Jakubowi Rechickiemu.

Na początku XV w. Nagłowice znalazły się w posiadaniu Rejów. Wśród walczących pod Grunwaldem Jan Długosz wymienia Jana Reja z Nagłowic (Johannes Rey de Naglowycze de armis Okscha). W 1434 r. wieś była własnością Jana Reja, sędziego sandomierskiego. Jego syn Mikołaj, pisał się na Nagłowicach i Topoli. W 1465 r. wziął on w zastaw wsie Żerniki i Brzeźno za 1000 czerwonych złotych. Po jego śmierci przed 1497 r., wieś przeszła na własność jego żony Barbary oraz synów Piotra i Stanisława. Piotr jako dziedzic Nagłowic wymieniony został jeszcze w źródle z 1537 r. Jego brat Stanisław przeniósł się na Ruś i osiadł w Żurawnie nad Dniestrem.

Synem Stanisława był poeta Mikołaj Rej, który odziedziczył Nagłowice po swym wuju Piotrze. W aktach z 1545 r. występuje on już jako dziedzic Nagłowic. Siedziba ta stała się centrum gospodarczej działalności Reja. Poeta skupował okoliczne wsie, w 1554 r. na gruntach wsi Tworowa założył miasto Oksza (współcześnie Oksa). Po śmierci Mikołaja posiadłość odziedziczyli jego synowie. Nie wiadomo jak długo Nagłowice pozostawały w posiadaniu Rejów.

W drugiej połowie XV wieku w Nagłowicach powstał kościół i parafia. Między 1540 a 1550 r. kościół został zmieniony przez Mikołaja Reja na zbór kalwiński. O zborze pisał biskup Jerzy Radziwiłł, który wizytował Nagłowice między 1596 a 1598 r.

Według kalwińskich akt małopolskich w 1629 roku pastor i zbór był „zagrożony” i latem 1630 roku ostatniego pastora przeniesiono na inne miejsce, a zatem zwrócenie świątyni katolikom musiało nastąpić wtedy. W 1695 roku Bogusław Rej (1646–1700) sprzedał Nagłowice. W 1734 r. wzniesiono nowy kościół drewniany. W 1784 r. wieś stała się własnością rodziny Walewskich. W 1798 r. Antoni Walewski, podperfekt jędrzejowski, a później gubernator kielecki, wybudował w Nagłowicach dwór. Założył tu również park. Po Walewskich, dobra przeszły na własność rodziny Kosickich.

W 1827 r. było tu 364 mieszkańców i 33 domy. Pod koniec XIX w. we wsi znajdował się kościół parafialny, tartak parowy i wodny, gorzelnia, młyn oraz 45 domów.

Urodził się tu Artur Józef Linowski – porucznik kawalerii rezerwy Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej, cichociemny.

Zabytki

• Dwór murowany rodziny Walewskich, wzniesiony po 1878 r., we wnętrzu Muzeum Mikołaja Reja z ekspozycja przedstawiającą kopie rękopisów oraz współczesne drzeworyty przedstawiające życie i dorobek pisarza. Ponadto biblioteka, kawiarenka internetowa i pokoje gościnne.
• Park angielski założony na przełomie XVII w. i XVIII w., cenny ze względu na pięć starych dębów, choina kanadyjska, orzech szary, wiązy, modrzewie i wyjątkowe na terenie Polski perukowce podolskie.

Informacje w sekcji Zabytki pochodzą z folderu Dworek Mikołaja Reja w Nagłowicach wydanego przez Gminę Nagłowice.

Dwór i park jako zespół dworski są wpisane do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.122/1-2, z 15.11.1948, z 4.12.1956 i z 11.02.1967)^[7].

Sport

W miejscowości działa klub piłki nożnej, Dąb Nagłowice, założony w 1983 roku.

Kościół

Kościół parafialny w Nagłowicach, murowany, pw. M.B. Różańcowej, zbudowany w latach 1898–1906 wg projektu M.P. Plebińskiego, neogotycki, konsekrowany w 1914 r. przez bpa Augustyna Łosińskiego. Do parafii należą: Nagłowice, Kuźnice, Rejowiec, Ślęcin.

Przypisy

Bibliografia

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880, Tom VI, s. 872–873

Linki zewnętrzne

• Parafia w Nagłowicach: diecezja.kielce.pl
• Nagłowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 872 .
• Nagłowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 367 .