Milan Rastislav Štefánik
Milan Rastislav Štefánik | |||
generał brygady (Francja) | |||
Data i miejsce urodzenia | 21 lipca 1880 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | 4 maja 1919 | ||
Przebieg służby | |||
Lata służby | 1914–1919 | ||
Siły zbrojne | Francuskie Siły Zbrojne | ||
Jednostki | |||
Stanowiska | minister wojny Czechosłowacji | ||
Główne wojny i bitwy | |||
Odznaczenia | |||
| |||
|
Milan Rastislav Štefánik (wym. ⓘ[ˈmilan ˈrascislau̯ ˈʃcɛfaːɲik]; ur. 21 lipca 1880 w Košariskách[1], zm. 4 maja 1919 w Ivánka pri Dunaji) – słowacki astronom, polityk i wojskowy, jeden z twórców Czechosłowacji.
Życiorys
Urodził się w rodzinie pastora luterańskiego jako jedno z 12 dzieci. Od 1898 studiował inżynierię w Pradze, by po dwóch latach przenieść się na czeski Uniwersytet Karola, gdzie był studentem Tomasza Masaryka. W czasie studiów związał się z inspirowaną czechosłowackimi ideami Masaryka grupą hlasistów (od nazwy pisma słow. Hlas – Głos), gdzie wspołpracował z Vavro Šrobárem. W 1904 doktoryzował się z filozofii i astronomii.
Następnie wyjechał do Francji, gdzie mimo nieznajomości języka udało mu się otrzymać pracę w Obserwatorium Paryskim dzięki wsparciu Pierre'a Janssena.
W latach 1906–1908 współkierował obserwatorium astronomicznym na Mont Blanc, gdzie wcześniej sam wielokrotnie prowadził obserwacje. W 1907 przyznano mu nagrodę Prix Jules-Janssen. Po śmierci swego protektora Janssena, stracił pracę w metropolii i rozpoczął pracę w szeregu zagranicznych placówek na Tahiti, w Brazylii i Ekwadorze oraz innych państw. W 1911 opatentował aparat do fotografii kolorowej.
Z chwilą wybuchu I wojny światowej wstąpił jako szeregowiec do lotnictwa armii francuskiej. Za bohaterskie loty zwiadowcze awansował na porucznika. Latał także na froncie serbskim, skąd w 1915 wrócił do Paryża na skutek problemów zdrowotnych. Dzięki swym kontaktom dyplomatycznym i towarzyskim z czasów pracy naukowej został liczącym się działaczem słowackiego ruchu niepodległościowego m.in. we Francji, Włoszech i USA. Razem z Masarykiem, swym dawnym profesorem i Edvardem Beneszem współtworzył tzw. Akcję Zagraniczną, działającą na rzecz powstania po wojnie wspólnego państwa Czechów i Słowaków, a w lutym 1916 - Czechosłowacką Radę Narodową, uznaną potem przez aliantów za reprezentację Czechów i Słowaków. Stał się tym samym jednym z ojców niepodległej Czechosłowacji.
Zginął 4 maja 1919[1], w katastrofie samolotu Caproni Ca.3 w drodze z Włoch do kraju, gdzie miał objąć urząd ministra wojny[2].
Upamiętnienie
- Od 1928 roku na praskim wzgórzu Petřín funkcjonuje obserwatorium astronomiczne nazwane imieniem inżyniera-astronoma.
- W 1935 powstał film biograficzny Milan Rastislav Štefánik w reżyserii Jana Svitáka.
- Jego imię nosił wojskowy order CSRF.
- Jego imieniem nazwano port lotniczy w Bratysławie, a w okresie międzywojennym najstarszy żelazny most w Bratysławie.
- Od 2004 jego imię nosi Akademia Sił Zbrojnych w Liptowskim Mikułaszu (słow.: Akadémia ozbrojených síl gen. M. R. Štefánika).
- Jego imię nosi obecnie słowackie odznaczenie państwowe nadawane za ratowanie życia i mienia.
- Na jego cześć nazwano planetoidę (3571) Milanštefánik[3].
- Jego imię nosi jedna z ulic na warszawskich Nowodworach na Białołęce[4].
- Mauzoleum Milana Rastislava Štefánika projektu Dušana Jurkovicza, zbudowane w 1928 z datków społecznych
- Pomnik w Pradze przed obserwatorum jego imienia
Przypisy
- ↑ a b A tudós, a francia tábornok, a csehszlovák miniszter és a szlovák hazafi. [dostęp 2011-09-08]. (węg.).
- ↑ Vratislav PRECLÍK: Masaryk a legie. Wyd. 1. Paris Karviná, Žižkova 2379: 2019, s. 25–38, 40–90, 124–128, 140–148, 184–190. ISBN 978-80-87173-47-3.
- ↑ Milan Rastislav Štefánik w bazie Minor Planet Center (ang.)
- ↑ ul. gen. Milana Štefánika, Nowodwory, Białołęka, Warszawa w OpenStreetMap
- p
- d
- e
XIX wiek |
|
---|---|
XX wiek |
|
XXI wiek |
|
- ISNI: 0000000108795889
- VIAF: 24651925
- LCCN: n82053175
- GND: 119070847
- NDL: 001220164
- BnF: 12218549n
- SUDOC: 030852978
- NKC: jn19990210597
- NTA: 131472577
- Open Library: OL5078571A, OL1332521A
- PLWABN: 9810646499305606
- NUKAT: n2002095902
- J9U: 987007268306105171
- NSK: 000237340
- CONOR: 33395043
- LIH: LNB:BHq6;=BX
- WorldCat: lccn-n82053175
- PWN: 3979423
- Britannica: biography/Milan-tefanik
- VLE: milan-rastislav-stefanik
- DSDE: Milan_Rastislav_Štefánik
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 59911