Jodowodór

Jodowodór
Nazewnictwo
Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
jodowodór
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

HI

Masa molowa

127,91 g/mol

Wygląd

bezbarwny gaz

Identyfikacja
Numer CAS

10034-85-2

PubChem

24841

DrugBank

DB15778

SMILES
HI
InChI
InChI=1S/HI/h1H
InChIKey
XMBWDFGMSWQBCA-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
Gęstość
0,00523 g/cm³[2]; gaz
Rozpuszczalność w wodzie
2,34 kg/kg (10 °C)[3]
Temperatura topnienia

−50,76 °C[2]

Temperatura wrzenia

−35,55 °C[2]

Kwasowość (pKa)

∼ −10[1]

Lepkość

0,01321 P (−39 °C)[4]

Budowa
Moment dipolowy

0,382 D[1]

Niebezpieczeństwa
Globalnie zharmonizowany system
klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[5]
Butla gazowa Działanie żrące
Niebezpieczeństwo
Zwroty H

H314

Zwroty P

brak wiarygodnych danych

Europejskie oznakowanie substancji
oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[5]
Żrący
Żrący
(C)
Zwroty R

R35

Zwroty S

S1/2, S9, S26, S36/37/39, S45

NFPA 704
Na podstawie
podanego źródła[4]
0
3
0
 
Numer RTECS

MW3760000

Podobne związki
Podobne związki

chlorowodór, bromowodór

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons

Jodowodór, HI – nieorganiczny związek chemiczny, połączenie jodu i wodoru. Jest to bezbarwny, nietrwały gaz, silnie dymiący w wilgotnym powietrzu. Jego roztwór wodny to kwas jodowodorowy o silnych właściwościach kwasowych.

Właściwości chemiczne

W stanie gazowym ma silne właściwości korodujące. M.in. bezpośrednio reaguje z wieloma metalami z utworzeniem odpowiednich jodków. Ma właściwości redukujące, w kontakcie z powietrzem utlenia się do wolnego jodu, w wodzie pod wpływem światła również ulega dość szybkiej przemianie w wolny jod. Z kolei z większością rozpuszczalników organicznych reaguje zrywając wiązania C-H z utworzeniem odpowiedniego jodku. Już w temperaturze 180 °C rozkłada się na pierwiastki.

Kwas jodowodorowy

Jodowodór dobrze rozpuszcza się w wodzie (>2,3 kg/dm³ w 10 °C) tworząc kwas jodowodorowy[3]. Jest on jednym z najmocniejszych „kwasów mineralnych” (pKa ∼ −10), silniejszym od kwasu solnego (pKa ∼ −7) i bromowodorowego (pKa ∼ −9)[1]. Nie dorównuje jednak mocą superkwasom i jest nietrwały, w związku z czym należy przechowywać go w ciemności i stopniowo utlenia się na powietrzu. Czysty kwas jest bezbarwny, jednak w praktyce ma on zwykle zabarwienie brązowe od jodu powstającego pod wpływem światła lub tlenu. Jest dostępny handlowo, np. jako roztwór 10% lub 57% (azeotrop); można go też otrzymywać w laboratorium, np. przez rozpuszczenie gazowego HI w wodzie lub redukcję wodnego roztworu jodu siarkowodorem lub elektrochemicznie[3]. Jest kwasem beztlenowym.

Jest stosowany w medycynie, analizie chemicznej i do odkażania.

Kwas jodowodorowy może służyć do otrzymania związków kompleksowych, np.:

Etap pierwszy:

2 HI + Cd → CdI2 + H2

Etap drugi:

2 KI + CdI2 → K2[CdI4]

Otrzymywanie

Przemysłowa produkcja jodowodoru polega na reakcji jodu z hydrazyną[1]:

2 I2 + N2H4 → 4 HI + N2

Jodowodór o wysokiej czystości otrzymuje się przez bezpośrednią syntezę z pierwiastków:

H2 + I2 → 2 HI

Jodowodór można też uzyskać poprzez hydrolizę trijodku fosforu, który zazwyczaj otrzymuje się in situ wobec katalizatora platynowego:

3 I2 + 2 P → 2 PI3
PI3 + 3 H2O → 3 HI + H3PO3

Inna metoda to działanie siarkowodorem na zawiesinę jodu w wodzie:

H2S + I2 → 2 HI + S↓

lub w reakcji jodku potasu ze stężonym kwasem fosforowym.

Jodowodór otrzymany w postaci kwasu jodowodorowego można wyizolować przez ogrzanie roztworu.

Przypisy

  1. ↑ a b c d N. N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemistry of the elements. Wyd. 2. Oxford: Butterworth-Heinemann, 1997, s. 809–819. ISBN 978-0-7506-3365-9.
  2. ↑ a b c CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-67, ISBN 978-0-8493-0488-0  (ang.).
  3. ↑ a b c Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. The McGraw-Hill Companies, 2003, s. 370. ISBN 0-07-049439-8.
  4. ↑ a b Jodowodór. [martwy link] The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2013-04-07]. (ang.).[niewiarygodne źródło?]
  5. ↑ a b Jodowodór, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28]  (ang.).
  • p
  • d
  • e
Kwasy beztlenowe
i ich analogi
kwasy tlenowcowodorowe
  • H
    2    S
    aq
  • H
    2    Se
    aq
  • H
    2    Te
    aq
  • H
    2    Po
    aq
kwasy halogenowodorowe
  • HF
    aq
  • HCl
    aq
  • HBr
    aq
  • HI
    aq
  • HAt
    aq
kwasy pseudohalogenowodorowe
Inne
  • HAuCl
    4
  • HAuBr
    4
  • HBF
    4
  • H
    2    PtCl
    6
  • H
    2    SiF
    6
  • HPF
    6
  • HSbF
    6
  • HAsF
    6
Kwasy tlenowe
grupa 6
  • H
    2    CrO
    4    /H
    2    Cr
    2    O
    7
  • H
    2    MoO
    4
  • H
    2    WO
    4
grupa 7
  • HMnO
    4
  • HTcO
    4
  • HReO
    4
grupa 13
  • HBO
    2
  • H
    3    BO
    3
grupa 14
  • H
    2    CO
    3
  • H
    4    SiO
    4    /H
    2    SiO
    3
grupa 15
  • HNO
    2
  • HNO
    3
  • HNO
    4
  • H
    3    PO
    2
  • H
    3    PO
    3
  • H
    3    PO
    4
  • HPO
    3
  • H
    4    P
    2    O
    6
  • H
    4    P
    2    O
    7
  • H
    3    AsO
    3
  • H
    3    AsO
    4
grupa 16
  • H
    2    S
    2    O
    4
  • H
    2    SO
    2
  • H
    2    SO
    3     ⇄ HSHO3
  • H
    2    S
    2    O
    2
  • H
    2    SO
    4
  • H
    2    S
    2    O
    7
  • H
    2    SO
    5
  • H
    2    S
    2    O
    8
  • H
    2    S
    2    O
    3
  • H
    2    S
    2    O
    6
  • H
    2    SeO
    3
  • H
    2    SeO
    4
  • H
    2    TeO
    3
  • H
    6    TeO
    6
grupa 17
  • HClO
  • HClO
    2
  • HClO
    3
  • HClO
    4
  • HBrO
  • HBrO
    2
  • HBrO
    3
  • HBrO
    4
  • HIO
  • HIO
    2
  • HIO
    3
  • HIO
    4
pochodne
  • HSO
    3    F
  • HSO
    3    Cl
  • H
    2    NSO
    3    H
  • HNOSO
    4
  • H
    2    CS
    3
  • H
    2    PO
    3    F
  • HPO
    2    F
    2
  • Kategoria:Kwasy nieorganiczne
Kontrola autorytatywna (rodzaj indywiduum chemicznego):
  • GND: 4291926-5
Encyklopedia internetowa:
  • SNL: hydrogenjodid
  • Catalana: 0187522