Jerzy Wilhelm legnicki

Jerzy Wilhelm

książę na miedziorycie Jana Tschernigga(inne języki)
Książę legnicko-brzeski
Okres	od 1672 do 1675
Poprzednik	Chrystian
Dane biograficzne
Dynastia	Piastowie
Data i miejsce urodzenia	29 września 1660 Oława
Data i miejsce śmierci	21 listopada 1675 Brzeg
Ojciec	Chrystian
Matka	Ludwika Anhalcka
Rodzeństwo	Karolina Ludwika Chrystian Ludwik
Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzy Wilhelm, cz. Jiří Vilém Břežsko-Lehnický, niem. Georg Wilhelm (ur. 29 września 1660 w Oławie, zm. 21 listopada 1675 w Brzegu^[1]) – książę legnicko-wołowsko-brzeski. Był ostatnim księciem ze śląskiej linii Piastów i ostatnim męskim potomkiem całej dynastii Piastów (w 29. pokoleniu potomek Piasta), synem księcia Chrystiana i Ludwiki Anhalckiej^[1].

Życiorys

Urodził się na zamku w Oławie 29 września 1660. Jego ojciec, który spędził wiele lat na emigracji w Rzeczypospolitej podczas wojny trzydziestoletniej, a po abdykacji Jana Kazimierza myślał o ubieganiu się o tron Polski, chciał początkowo nadać synowi imię Piast, jednak sprzeciwiło się temu duchowieństwo kalwińskie utrzymując, że odczytano by to jako nawrót do pogaństwa^[1]. Imię otrzymał po stryju, Jerzym III, i elektorze brandenburskim Fryderyku Wilhelmie^[2].

Jerzy Wilhelm wobec śmierci w 1663 i 1664 swoich stryjów Jerzego III Brzeskiego i Ludwika IV Legnickiego został jedynym spadkobiercą ojca we wciąż rozległym księstwie legnicko-brzeskim. Od młodych lat odbierał staranne wykształcenie w duchu kalwińskim^[1]. Nad jego wychowaniem czuwali marszałek legnickiego dworu Fryderyk Bohme oraz lekarz Henryk Martini. Młody książę wyniósł z tego pierwszego okresu edukacji znajomość wielu języków: niemieckiego, francuskiego, łaciny, włoskiego, hiszpańskiego i polskiego. Ojciec dbał o to, aby syn mówił po polsku^[3]. Pobierał lekcje matematyki, fizyki, astronomii, a także teologii, filozofii i retoryki^[3]. Uczył się również sztuki jazdy konnej, fechtunku i tańca^[1].

Dzień przed śmiercią ojca (1672) Jerzy Wilhelm został wysłany przez matkę regentkę (zgodnie z testamentem męża Chrystiana miała zarządzać księstwem do czasu, aż syn osiągnie pełnoletność) na studia uniwersyteckie do Frankfurtu nad Odrą^[1]. Nauki jednak nie ukończył. Potajemnie wrócił Brzegu z powodu niepokojących wydarzeń w księstwie. Otóż Ludwika znana z zamiłowania do francuszczyzny zastąpiła dworzan męża Francuzami. W jej otoczeniu pojawili się jezuici budzący nieufność miejscowych luteranów i kalwinów^[1]. Oburzenie protestanckich stanów legnicko-brzeskich wywołała także zgoda księżnej na legalizację potajemnego ślubu córki Karoliny (starszej siostry Jerzego) z cesarskim oficerem, katolikiem, księciem z rodu Schleswig-Holstein-Sonderburg-Wiesenburg^[4].

Do formalnego przejęcia władzy w księstwie doszło 14 marca 1675, gdy Jerzy Wilhelm na dworze cesarza Leopolda I w Wiedniu złożył przed nim uroczysty hołd lenny. W Wiedniu zaledwie 15-letni książę zrobił dobre wrażenie, zauważono jego wybitne zdolności, znajomość wielu języków, dojrzałość umysłową i ogładę towarzyską. Po powrocie do księstwa był owacyjnie witany przez poddanych^[1]. Ludwika Anhalt-Dessau zmuszona została do usunięcia się do otrzymanej po mężu oprawy wdowiej w Oławie.

Dobrze zapowiadające się rządy Jerzego Wilhelma zaledwie po kilku miesiącach przerwała jego nagła śmierć. Książę od młodego wieku słynął z zamiłowań łowieckich (jako 12-latek zawiązał bractwo łowieckie „Złoty Jeleń”^[1] i ustanowił Order Złotego Jelenia). W dniu św. Huberta urządził tradycyjne polowanie na jelenie, podczas którego nabawił się silnej gorączki^[3]. Na domiar złego, osłabionego, umieszczono go w chłopskiej chacie w Kościerzynie, gdzie od dzieci gospodarza zaraził się ospą^[1]. Przewieziony do Brzegu zmarł rankiem 21 listopada 1675^[3]. Został pochowany w kościele Świętego Jana w Legnicy^[3].

Księstwo legnicko-brzeskie wobec śmierci Jerzego Wilhelma stało się częścią domeny cesarskiej, przeszło w ręce Habsburgów^[1]. Pretensje do spadku zgłaszał potomek ze strony stryja Jerzego Wilhelma – hr. August legnicki, ale bezskutecznie. Wołów do 1680, czyli do czasu śmierci Ludwiki z Anhaltu-Dessau, pozostawał w jej rękach. Córka księżnej Karolina, ostatnia Piastówna, zmarła w 1707.

Upamiętnienie

• Księżna Ludwika świadoma znaczenia śmierci swojego syna, oznaczającej koniec królewskiego rodu, ufundowała w Legnicy mauzoleum upamiętniające ostatnich przedstawicieli rodu, które jednocześnie jest pomnikiem całej dynastii Piastów. To właśnie tam znajduje się sarkofag ze szczątkami Jerzego Wilhelma, a także trumny jego ojca Chrystiana i matki Ludwiki^[5].

• Z okazji narodzin Jerzego Wilhelma Andreas Gryphius skomponował sztukę „Piastus”^[6].

• W trzechsetną rocznicę śmierci Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Legnicy i Towarzystwo Miłośników Ziemi Brzeskiej zorganizowały ogólnopolską sesję historyczną obradującą od 21 do 23 listopada 1975 kolejno we Wrocławiu, Legnicy i Brzegu^[7].
• Imię Jerzego Wilhelma nosiło Gimnazjum nr 5 w Legnicy przy ul. Chojnowskiej, które w wyniku reformy zostało zlikwidowane (2017)^[1].

• 
  Awers medalu pogrzebowego wybitego w Legnicy w 1675 roku.
• 
  Rewers z napisem PIASTI ET NARCHÆ POLONIÆ ULTIMUS NEPOS PRINceps („Ostatni potomek Piastów władców Polski”).

Przypisy