Język mpur

Język mpur, także: amberbaken, dekwambre, ekware, kebar – język papuaski używany w prowincji Papua Zachodnia w Indonezji. Według danych z 1993 roku posługuje się nim 7 tys. osób^[1]. Jego użytkownicy zamieszkują północno-wschodni fragment półwyspu Ptasia Głowa^[2].

Nie wykazano jego pokrewieństwa z innymi językami. Bywa rozpatrywany jako izolat^[1][3]. C.L. Voorhoeve (1975) włączył mpur do propozycji fyli zachodniopapuaskiej^[4]; podobnie M. Ross (2005), w swojej próbnej klasyfikacji opartej na analizie form zaimków, zaliczył go do języków zachodniopapuaskich^[5]. G. Holton i M. Klamer (2018) oraz H. Hammarström (2018) nie potwierdzają postulowanych związków zewnętrznych^[6][7].

Występują różnice dialektalne (w zakresie leksyki i prozodii). Różnymi odmianami posługują się mieszkańcy wybrzeża, ludność doliny Kebar i ludność górska^[2]. Według Ethnologue dzieli się na dwa dialekty – ajiw i sirir^[1]. W użyciu jest również język indonezyjski^[1].

Jest językiem tonalnym^[8][9]. W zakresie morfologii i syntaktyki wykazuje wpływy języków austronezyjskich (szyk wyrazów SVO, mało złożona morfologia)^[2]. Występują zapożyczenia z biak-numfor, lokalnego malajskiego i języka narodowego; a także z języka niderlandzkiego^[10].

Nazwa „amberbaken”, upowszechniona przez grupę etniczną Biak, ma charakter pejoratywny^[11]. Jeszcze w latach 70. XX w. wyróżniano dwa języki: „amberbaken” i „kebar”, tworzące rodzinę amberbaken^[4]. C. Odé (2002) odnotowała, że nazwy „kebar” i „amberbaken” odnoszą się do regionów, gdzie występuje język mpur^[2].

Sporządzono skrótowy opis jego gramatyki^[6] (A sketch of Mpur, 2002^[12] ). Wcześniejsze materiały ograniczają do opisu fonologii, listy słownictwa i pewnej grupy prac (G. Kalmbacher, C. Kalmbacher)^[9]. Jest zapisywany alfabetem łacińskim^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Harald Hammarström: Language isolates in the New Guinea region. W: Lyle Campbell (red.): Language Isolates. Abingdon–New York: Routledge, 2018, s. 287–322, seria: Routledge Language Family Series. DOI: 10.4324/9781315750026-11. ISBN 978-1-315-75002-6. OCLC 1000447105. (ang.).
• Gary Holton, Marian Klamer: The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 569–640, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-005. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. [dostęp 2024-01-04]. (ang.).
• Cecilia Odé: A sketch of Mpur. W: Ger P. Reesink (red.): Languages of the eastern Bird’s Head. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2002, s. 45–108, seria: Pacific Linguistics 524. DOI: 10.15144/PL-524.45. ISBN 0-85883-494-4. OCLC 50699329. (ang.).
• Bill Palmer: Language families of the New Guinea Area. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 1–20, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-001. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. (ang.).
• Malcolm Ross: Pronouns as a preliminary diagnostic for grouping Papuan languages. W: Andrew Pawley, Robert Attenborough, Robin Hide, Jack Golson (red.): Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2005, s. 15–66, seria: Pacific Linguistics 572. ISBN 0-85883-562-2. OCLC 67292782. [dostęp 2022-09-20]. (ang.).
• Clemens L. Voorhoeve: West Papuan Phylum languages on the mainland of New Guinea: Bird's Head (Vogelkop) Peninsula. W: Stephen A. Wurm (red.): New Guinea area languages and language study, Vol. 1, Papuan languages and the New Guinea linguistic scene. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1975, s. 717–728, seria: Pacific Linguistics C-38. DOI: 10.15144/PL-C38.717. ISBN 978-0-85883-131-5. OCLC 2565788. (ang.).