IS-4 Jastrząb

IS-4 Jastrząb

Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	Instytut Szybownictwa
Konstruktor	Józef Niespał
Typ	szybowiec
Konstrukcja	górnopłat
Załoga	1
Historia
Data oblotu	21 grudnia 1949
Lata produkcji	1952–1953
Wycofanie ze służby	1969
Liczba egz.	37
Dane techniczne
Wymiary
Rozpiętość	12 m
Wydłużenie	10,4
Długość	6,25 m
Wysokość	1,30 m
Powierzchnia nośna	13,75 m²
Masa
Własna	255 kg
Startowa	340,7 kg
Osiągi
Prędkość minimalna	62 km/h
Prędkość dopuszczalna	450 km/h
Prędkość min. opadania	1,08 m przy 73 km/h
Doskonałość maks.	19,6 przy 82 km/h
Współczynnik obciążenia konstrukcji	24,8 kG/m²
Dane operacyjne
Użytkownicy
Polska, Chiny, NRD
Multimedia w Wikimedia Commons

IS-4 Jastrząb – polski, jednomiejscowy, szybowiec akrobacyjny konstrukcji drewnianej. Zaprojektowany w Instytucie Szybownictwa w Bielsku-Białej. Pierwszy szybowiec akrobacyjny zaprojektowany w powojennej Polsce.

Historia

Po wojnie zaistniała potrzeba skonstruowania szybowca akrobacyjnego dla potrzeb szybownictwa. W 1949 w Instytucie Szybownictwa w Bielsku-Białej zaprojektowano szybowiec konstrukcji drewnianej, w układzie wolnonośnym grzbietopłata, wzorując się koncepcyjnie na niemieckim szybowcu akrobacyjnym „Habicht”^[1]. Pracami konstrukcyjnymi kierował inżynier Józef Niespał. Projekt nazwano „Jastrząb”^[2][3].

21 grudnia 1949 r. prototyp IS-4 Jastrząb, ze znakami rejestracyjnymi SP-999, został oblatany przez Piotra Mynarskiego^[4]. Okazało się, że szybowiec dobrze się pilotuje – poprawienia wymagały hamulce aerodynamiczne i osłona kabiny pilota. Dzięki dobrym właściwościom lotnym oraz wytrzymałej konstrukcji „Jastrząb” został dopuszczony do wykonywania pełnej akrobacji. Drugi prototyp, oznaczony jako SP-1001, zbudowano bez hamulców aerodynamicznych, klap oraz kółka. W trakcie prac wprowadzano w nim te elementy wyposażenia^[5]. Oblot drugiego prototypu nastąpił 5 kwietnia 1950 r.^[6]

W kwietniu 1952 wyprodukowano dziesięć „Jastrzębi” w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym (powstałym na bazie wcześniejszego Instytutu Szybownictwa w Bielsku-Białej^[7]). W następnym roku, powstało 25 kolejnych szybowców wyprodukowanych w Krośnie z czego trzy sztuki „Jastrzębia” wyeksportowano do NRD i Chin^[8].

IS-4 Jastrząb przez długi okres pozostawał na wyposażeniu aeroklubów. Potocznie nazywany przez pilotów „siekierą”^[9], ze względu na prędkość opadania i doskonałość. W wyniku ankiety przeprowadzonej wśród regionalnych aeroklubów będących użytkownikami szybowca Jastrząb dotyczącej zachowania się szybowca w czasie eksploatacji oraz wymagań Instytutu Lotnictwa. Szybowcowy Zakład Doświadczalny postanowił, że powstanie nowa, ulepszona wersja oznaczona IS-4 Jastrząb-seria 55, która wejdzie do produkcji. Przeciągające się uzgodnienia oraz negocjacje z Instytutem Lotnictwa spowodowały, że Jastrząb – seria 55 nie doczekał się realizacji a dokumentacja została przekazana do archiwum^[10]. W zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie znajdują się dwa zachowane eksponaty IS-4 Jastrząb, pierwszy przekazany do Muzeum po wystawie XX-lecia PRL, drugi egzemplarz trafił do Muzeum w 1970 z Aeroklubu Krakowskiego^[11].

Konstrukcja

Jednomiejscowy szybowiec akrobacyjny w układzie górnopłata^[9].

Skrzydło dwudzielne, dwudźwigarowe, wyposażone w dwudzielne lotki kryte płótnem i płytowe drewniane hamulce aerodynamiczne^[8].

Kadłub o konstrukcji półskorupowej, drewniany o przekroju owalnym. Kabina zakryta. Tablica przyrządów wyposażona w zakrętomierz elektryczny, prędkościomierz, wysokościomierz, wariometr, busolę^[12].

Usterzenie pionowe składa się ze statecznika tworzącego nierozdzielną część z kadłubem oraz steru konstrukcji drewnianej. Statecznik kryty sklejką, ster płótnem. Usterzenie poziome składa się z niedzielonego statecznika krytego sklejką i steru krytego płótnem^[13].

Podwozie stałe jednotorowe złożone z przedniej płozy, koła głównego oraz płozy ogonowej.^{[potrzebny przypis]}

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski: Polski przemysł lotniczy 1945 - 1973. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. OCLC 831052958.
• Andrzej Błasik, Andrzej Glass, Stanisław Madeyski: Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965. OCLC 830916815.
• Rafał Chyliński: Moja pasja lotnictwo. Życie i działalność Tadeusza Chylińskiego dla Polskiego Lotnictwa w świetle dokumentów. T. 1. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Cinderella Books” Andrzej Zasieczny, 2017. ISBN 978-83-7339-166-6. OCLC 1003657231.
• Andrzej Glass, Jerzy Kubalańca: Polskie konstrukcje lotnicze. T. 5. Sandomierz: Stratus, 2013. ISBN 978-83-63678-23-4. OCLC 876483272.
• Andrzej Glass, Tomasz Murawski: Polskie szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju. Bielsko-Biała: Wydawnictwo SCG, 2012. ISBN 978-83-932826-0-9. OCLC 804836344.
• Marian Krzyżan: Międzynarodowe turnieje lotnicze 1929-1934. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1988, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. Nr 37. ISBN 83-206-0637-3. OCLC 21084651.
• Problemy rozwoju Jastrzębia, Kobuza, Swifta i Foxa. „Polska Technika Lotnicza. Materiały historyczne”. 8/2005, s. 1-19, 2004. Warszawa: SMIL. 
• Instrukcja użytkowania. Szybowiec IS-4 Jastrząb 1953. [dostęp 2019-03-14]. (pol.).
• Piotr Piechowski: Modelarstwo lotnicze. IS-4 Jastrząb. [dostęp 2010-05-13]. (pol.).
• Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. IS-4 Jastrząb. [dostęp 2010-05-13]. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Fotograficzny rejestr szybowców. IS-4 Jastrząb (pol.)
• Lotniczpolska.pl. Polskie szybowce: od XX-lecia. lotniczapolska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-09)]. (pol.)