Franciszek Ksawery Wierzchleyski

Data urodzenia

1 grudnia 1803

Data i miejsce śmierci

17 kwietnia 1884
Lwów

Miejsce pochówku

Kościół Matki Boskiej Gromnicznej i klasztor Karmelitanek Bosych we Lwowie

Arcybiskup metropolita lwowski

Okres sprawowania

1860–1884

Biskup diecezjalny przemyski

Okres sprawowania

1846–1860

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Nominacja biskupia

27 lipca 1846

Sakra biskupia

4 października 1846

Odznaczenia

Multimedia w Wikimedia Commons

Sukcesja apostolska

Data konsekracji

4 października 1846

Konsekrator

Samuel Cyryl Stefanowicz

Współkonsekratorzy

Jan Marceli Gutkowski
Grzegorz Jachimowicz

Konsekrowani biskupi
Łukasz Baraniecki	1850
Adam Jasiński	1860
Antoni Manastyrski	1863
Maciej Hirschler	1870
Grzegorz Józef Romaszkan	1876
Seweryn Morawski	1881

Współkonsekrowani biskupi
Jan Bocheński	1850
Josyf Sembratowycz	1865
Jan Saturnin Stupnicki	1872
Sylwestr Sembratowycz	1879

Franciszek Ksawery Wierzchleyski, w pisowni uwspółcześnionej Wierzchlejski^[1], herbu Berszten II (ur. 1 grudnia 1803 w Porębie Małej, zm. 17 kwietnia 1884 we Lwowie) – polski duchowny rzymskokatolicki, biskup diecezjalny przemyski a potem arcybiskup metropolita lwowski.

Życiorys

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej. Syn Pawła i Anny z Dobrzańskich^[2]. Ukończył szkołę ludową w Nowym Sączu i liceum w Tarnowie^[3]. Następnie uczył się w Wiedeńskim Konwikcie Miejskim (1821–1825)^[4]. Po ukończeniu szkoły z wynikiem celującym i uzyskaniu święceń kapłańskich w 1826 z rąk biskupa tynieckiego Grzegorza Tomasza Zieglera^[5] uzupełniał studia teologiczne w l. 1826-1828 w Wyższym Instytucie Kształcenia Księży Diecezjalnych (Frintaneum) w Wiedniu^[3]. Przygotowywał się tam do doktoratu z teologii, studia jednak przerwał^[4].

Wykładowca z zakresu Starego i Nowego Testamentu w Instytucie Teologicznym OO. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej (1828–1829)^[6] i Lwowie (1829–1834)^[3]. Następnie proboszcz parafii Gołogory (pow. złoczowski) i dziekan złoczowski (1834-1845)^[3]. Następnie był kanonikiem kapituły lwowskiej i inspektorem szkół ludowych w diecezji lwowskiej (1845-1846)^[6].

Biskup diecezjalny przemyski w latach 1846–1860^[7]. 27 lipca 1846 został mianowany biskupem diecezjalnym diecezji przemyskiej. Sakrę biskupią przyjął 4 października 1846, a ingres do katedry odbył 8 listopada 1846^[6]. Aktywny politycznie w okresie Wiosny Ludów, był posłem na Sejm Ustawodawczy w Wiedniu i Kromieryżu (25 lipca 1848 – 7 marca 1849), wybranym z okręgu wyborczego miasto Przemyśl^[8]. W parlamencie należał do „Stowarzyszenia” skupiającego demokratycznych posłów polskich^[9].

Arcybiskup metropolita lwowski w latach 1860–1884^[7]. 23 marca 1860 został przeniesiony na urząd arcybiskupa metropolity lwowskiego a ingres do katedry odbył 16 września 1860^[6]. W swojej diecezji wspierał rozwój szkolnictwa ludowego i seminarium duchownego^[6]. Jako wirylista był posłem do Sejmu Krajowego Galicji (1861-1884). Był prezesem Instytutu Ubogich Chrześcijan we Lwowie^[10]^[4]. Spośród hierarchów galicyjskich wyróżniał się lojalnością wobec władz austriackich. Od 18 kwietnia 1861 do 17 kwietnia 1884 był dożywotnim członkiem austriackiej Izby Panów^[3]. Pełnił honorowe godności: asystenta tronu papieskiego, prałata domowego Jego Świątobliwości oraz hrabiego rzymskiego^[11]. Był także austriackim tajnym c.k. radcą i Kawalerem Wielkiego Krzyża Orderu Leopolda^[4].

Przypisy

↑ Oryginalną pisownię można znaleźć w jego epitafium z popiersiem w kaplicy Najświętszego Sakramentu w katedrze lwowskiej (Kaplica Wiśniowieckich. lwow.info. [dostęp 2020-12-02].), w jego podpisie (portret z podpisem), w oficjalnym wykazie stanowisk (Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1883. Lwów: Nakładem c. k. Namiestnictwa, 1883, s. 222, 315, 566.) i u Karola Estreichera (K. Estreicher: Bibliografia Polskiej XIX. stólecia.). Uwspółcześnianie pisowni nazwisk postaci historycznych dotyczy osób, które żyły do roku 1800 (Słownik ortograficzny języka polskiego, PWN, Warszawa 1992).
↑ Franciszek Ksawery Eligiusz Wierzchleyski z Gaszyna h. Berszten (II) – M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego - online [25.12.2019]
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Wierzchlejski (Wierzchleyski), Franciszek Ksawery Ritter von - Parlamentarier 1848-1918 online [10.12.2019]
↑ ^a ^b ^c ^d Tadeusz Aleksander, Życie i działalność kościelna arcybiskupa Franciszka Ksawerego Wierzchlejskiego (1803–1884), w: "Rocznik Sądecki" t. 39, 2011, s. 128-147
↑ Franciszek Ksawery Wierzchleyski w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2012-02-19]
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Piotr Nitecki, Biskupi kościoła w Polsce, Warszawa 1992, s. 221–222
↑ ^a ^b Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, wyd. II poprawione i uzupełnione, s. 478-479.
↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848–1918, Warszawa 1996, s. 350.
↑ Protokoły Koła Polskiego w wiedeńskiej Radzie Państwa (lata 1867–1868), oprac. Zbigniew Fras i Stanisław Pijaj, Kraków 2001, s. 27.
↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1879. Lwów: 1879, s. 603. [dostęp 2016-05-03].
↑ Nekrolog ks. abp. F. K. Wierzchlejskiego, „Gazeta Lwowska” nr 90 z 18 kwietnia 1884, s. 1

Bibliografia

Tadeusz Aleksander, Życie i działalność kościelna arcybiskupa Franciszka Ksawerego Wierzchlejskiego (1803–1884), w: "Rocznik Sądecki" t. 39, 2011, s. 128-147 Sądecka Biblioteka Cyfrowa - wersja elektroniczna

Linki zewnętrzne

Publikacje Franciszka Ksawerego Wierzchleyskiego w bibliotece Polona [dostęp 2021-12-22]

Biskupi przemyscy

Biskupi diecezjalni	Iwan (?–1351?) Mikołaj Rusin (1353–1375?) Eryk z Winsen (1377–1391) Maciej Janina (1392–1420) Janusz z Lubienia (1420–1435) Piotr z Chrząstowa (1436–1452) Mikołaj z Błażejowa (1452–1474) Andrzej Oporowski (1479–1481) Piotr Moszyński (1482–1484) Jan Kaźmierski (1484–1485) Jan z Targowiska (1486–1492) Mikołaj Krajowski (1492–1498) Andrzej Boryszewski (1501–1503) Maciej Drzewicki (1503–1514) Piotr Tomicki (1514–1520) Rafał Leszczyński (1520–1523) Andrzej Krzycki (1523–1527) Jan Karnkowski (1527–1531) Jan Chojeński (1531–1535) Piotr Gamrat (1535–1537) Stanisław Tarło (1537–1544) Jan Dziaduski (1545–1559) Filip Padniewski (1560) Walenty Herburt (1560–1572) Łukasz Kościelecki (1574–1577) Wojciech Staroźrebski Sobiejuski (1577–1580) Jan Borukowski (1583–1584) Wojciech Baranowski (1585–1591) Wawrzyniec Goślicki (1591–1601) Maciej Pstrokoński (1601–1608) Stanisław Sieciński (1608–1619) Jan Wężyk (1619–1624) Achacy Grochowski (1624–1627) Adam Nowodworski (1627–1631) Henryk Firlej (1631–1635) Andrzej Szołdrski (1635–1636) Piotr Gembicki (1636–1642) Aleksander Trzebiński (1642–1644) Paweł Piasecki (1644–1649) Jan Chryzostom Zamoyski (1649–1654) Andrzej Trzebicki (1654–1658) Stanisław Sarnowski (1658–1677) Jan Stanisław Zbąski (1677–1689) Jerzy Albrecht Denhoff (1689–1701) Jan Kazimierz de Alten Bokum (1701–1718) Krzysztof Jan Szembek (1719–1724) Aleksander Antoni Fredro (1724–1734) Walenty Aleksander Czapski (1737–1741) Wacław Hieronim Sierakowski (1742–1760) Michał Wodzicki (1760–1764) Walenty Franciszek Wężyk (1765–1766) Andrzej Stanisław Młodziejowski (1766–1768) Józef Tadeusz Kierski (1768–1783) Antoni Wacław Betański (1783–1786) Antoni Gołaszewski (1786–1824) Jan Antoni de Potoczki (1825–1832) Michał Korczyński (1834–1839) Franciszek Zachariasiewicz (1840–1845) Franciszek Ksawery Wierzchleyski (1846–1860) Adam Jasiński (1860–1862) Antoni Monastyrski (1863–1869) Maciej Hirschler (1870–1881) Łukasz Solecki (1881–1900) Józef Sebastian Pelczar (1900–1924) Anatol Nowak (1924–1933) Franciszek Barda (1934–1964) Ignacy Tokarczuk (1966–1993) Józef Michalik (1993–2016) Adam Szal (od 2016)
Biskupi pomocniczy	Jan Dębski (1682–1690) Ludwik Bartłomiej Załuski (1692–1699) Paweł Konstanty Dubrawski (1699–1714) Łukasz Jacek Czermiński (1714–1717) Stanisław Hozjusz (1718–1720) Michał Stanisław Piechowski (1721–1723) Franciszek Antoni Szembek (1724–1728) Andrzej Pruski (1729–1759) Hieronim Wielogłowski (1761–1767) Michał Witosławski (1768–1769) Stanisław Wykowski (1770–1776) Michał Sierakowski (1778–1786) Antoni Wacław Betański (1781–1783) Ignacy Łobos (1882–1885) Jakub Glazer (1887–1898) Józef Sebastian Pelczar (1899–1900) Karol Fischer (1901–1931) Franciszek Barda (1931–1933) Wojciech Tomaka (1934–1967) Stanisław Jakiel (1957–1983) Bolesław Taborski (1964–1993) Tadeusz Błaszkiewicz (1970–1991) Stefan Moskwa (1984–2004) Edward Białogłowski (1988–1992) Edward Frankowski (1989–1992) Adam Szal (2000–2016) Marian Rojek (2006–2012) Stanisław Jamrozek (od 2013) Krzysztof Chudzio (od 2020)

Biskupi diecezjalni

Iwan (?–1351?)
Mikołaj Rusin (1353–1375?)
Eryk z Winsen (1377–1391)
Maciej Janina (1392–1420)
Janusz z Lubienia (1420–1435)
Piotr z Chrząstowa (1436–1452)
Mikołaj z Błażejowa (1452–1474)
Andrzej Oporowski (1479–1481)
Piotr Moszyński (1482–1484)
Jan Kaźmierski (1484–1485)
Jan z Targowiska (1486–1492)
Mikołaj Krajowski (1492–1498)
Andrzej Boryszewski (1501–1503)
Maciej Drzewicki (1503–1514)
Piotr Tomicki (1514–1520)
Rafał Leszczyński (1520–1523)
Andrzej Krzycki (1523–1527)
Jan Karnkowski (1527–1531)
Jan Chojeński (1531–1535)
Piotr Gamrat (1535–1537)
Stanisław Tarło (1537–1544)
Jan Dziaduski (1545–1559)
Filip Padniewski (1560)
Walenty Herburt (1560–1572)
Łukasz Kościelecki (1574–1577)
Wojciech Staroźrebski Sobiejuski (1577–1580)
Jan Borukowski (1583–1584)
Wojciech Baranowski (1585–1591)
Wawrzyniec Goślicki (1591–1601)
Maciej Pstrokoński (1601–1608)
Stanisław Sieciński (1608–1619)
Jan Wężyk (1619–1624)
Achacy Grochowski (1624–1627)
Adam Nowodworski (1627–1631)
Henryk Firlej (1631–1635)
Andrzej Szołdrski (1635–1636)
Piotr Gembicki (1636–1642)
Aleksander Trzebiński (1642–1644)
Paweł Piasecki (1644–1649)
Jan Chryzostom Zamoyski (1649–1654)
Andrzej Trzebicki (1654–1658)
Stanisław Sarnowski (1658–1677)
Jan Stanisław Zbąski (1677–1689)
Jerzy Albrecht Denhoff (1689–1701)
Jan Kazimierz de Alten Bokum (1701–1718)
Krzysztof Jan Szembek (1719–1724)
Aleksander Antoni Fredro (1724–1734)
Walenty Aleksander Czapski (1737–1741)
Wacław Hieronim Sierakowski (1742–1760)
Michał Wodzicki (1760–1764)
Walenty Franciszek Wężyk (1765–1766)
Andrzej Stanisław Młodziejowski (1766–1768)
Józef Tadeusz Kierski (1768–1783)
Antoni Wacław Betański (1783–1786)
Antoni Gołaszewski (1786–1824)
Jan Antoni de Potoczki (1825–1832)
Michał Korczyński (1834–1839)
Franciszek Zachariasiewicz (1840–1845)
Franciszek Ksawery Wierzchleyski (1846–1860)
Adam Jasiński (1860–1862)
Antoni Monastyrski (1863–1869)
Maciej Hirschler (1870–1881)
Łukasz Solecki (1881–1900)
Józef Sebastian Pelczar (1900–1924)
Anatol Nowak (1924–1933)
Franciszek Barda (1934–1964)
Ignacy Tokarczuk (1966–1993)
Józef Michalik (1993–2016)
Adam Szal (od 2016)

Biskupi pomocniczy

Jan Dębski (1682–1690)
Ludwik Bartłomiej Załuski (1692–1699)
Paweł Konstanty Dubrawski (1699–1714)
Łukasz Jacek Czermiński (1714–1717)
Stanisław Hozjusz (1718–1720)
Michał Stanisław Piechowski (1721–1723)
Franciszek Antoni Szembek (1724–1728)
Andrzej Pruski (1729–1759)
Hieronim Wielogłowski (1761–1767)
Michał Witosławski (1768–1769)
Stanisław Wykowski (1770–1776)
Michał Sierakowski (1778–1786)
Antoni Wacław Betański (1781–1783)
Ignacy Łobos (1882–1885)
Jakub Glazer (1887–1898)
Józef Sebastian Pelczar (1899–1900)
Karol Fischer (1901–1931)
Franciszek Barda (1931–1933)
Wojciech Tomaka (1934–1967)
Stanisław Jakiel (1957–1983)
Bolesław Taborski (1964–1993)
Tadeusz Błaszkiewicz (1970–1991)
Stefan Moskwa (1984–2004)
Edward Białogłowski (1988–1992)
Edward Frankowski (1989–1992)
Adam Szal (2000–2016)
Marian Rojek (2006–2012)
Stanisław Jamrozek (od 2013)
Krzysztof Chudzio (od 2020)

Biskupi lwowscy

Biskupi diecezjalni	Tomasz ze Lwowa (1359–?) Krystyn (1365–1371) Konrad (XIV wiek) Jerzy Eberhardi (1390–?) Herman Wytkind (1401–?) Jan Rzeszowski (1414–1436) Jan Odrowąż ze Sprowy (1437–1450) Grzegorz z Sanoka (1451–1477) Jan Długosz (1480) Jan Strzelecki (Wątróbka) (1481–1493) Andrzej Boryszewski (1493–1503) Bernard Wilczek (1505–1540) Piotr Starzechowski (1540–1554) Feliks Ligęza (1555–1560) Paweł Tarło (1561–1565) Stanisław Słomowski (1565–1575) Jan Sienieński (1576–1581) Jan Dymitr Solikowski (1583–1603) Jan Zamoyski (1604–1614) Jan Andrzej Próchnicki (1614–1633) Stanisław Grochowski (1633–1645) Mikołaj Krosnowski (1645–1653) Jan Tarnowski (1654–1669) Wojciech Koryciński (1670–1677) Konstanty Samuel Lipski (1681–1698) Konstanty Józef Zieliński (1700–1709) Mikołaj Popławski (1710–1711) Jan Skarbek (1713–1733) Mikołaj Ignacy Wyżycki (1737–1757) Mikołaj Dembowski (1757) Władysław Aleksander Łubieński (1758–1759) Wacław Hieronim Sierakowski (1760–1780) Ferdynand Onufry Kicki (1780–1797) Kajetan Ignacy Kicki (1797–1812) Andrzej Alojzy Ankwicz (1815–1833) Franz Xavier Luschin (1834–1835) Franciszek de Paula Pisztek (1835–1846) Václav Vilém Václavíček (1847–1848) Łukasz Baraniecki (1849–1858) Franciszek Ksawery Wierzchleyski (1860–1884) Seweryn Morawski (1885–1900) Józef Bilczewski (1900–1923) Bolesław Twardowski (1923–1944) Eugeniusz Baziak (1944–1962) Jan Nowicki (1968–1973 adm. apost.) Marian Rechowicz (1973–1983 adm. apost.) Marian Jaworski (1984–1991 adm. apost.) Marian Jaworski (1991–2008) Mieczysław Mokrzycki (od 2008)
Biskupi pomocniczy	Andrzej Boryszewski (1488–1493 koadiutor) Tomasz Pirawski (1617–1625) Łukasz Kaliński (1626–1633) Zachariasz Nowoszycki (1634–1640) Andrzej Srzedrzyński (1641–1656) Stefan Kazimierz Charbicki (1657–1662) Jerzy Giedziński (1663–1690) Jan Skarbek (1696–1713) Stefan Bogusław Rupniewski (1713–1716) Jan Feliks Szaniawski (1717–1725) Hieronim Maciej Jełowicki (1725–1732) Samuel Głowiński (1733–1776) Kryspin Cieszkowski (1772–1792) Ferdynand Onufry Kicki (1777–1780 od 1778 koadiutor) Kajetan Ignacy Kicki (1783–1797) Seweryn Morawski (1881–1885) Jan Puzyna (1886–1895) Józef Weber (1895–1906) Władysław Bandurski (1906–1918) Bolesław Twardowski (1918–1923) Franciszek Lisowski (1928–1933) Eugeniusz Baziak (1933–1944 w 1944 koadiutor) Marcjan Trofimiak (1991–1998) Rafał Kiernicki (1991–1995) Stanisław Padewski (1998–2002) Marian Buczek (2002–2007) Leon Mały (od 2002) Mieczysław Mokrzycki (2007–2008 koadiutor) Edward Kawa (od 2017)

Biskupi diecezjalni