Elwro 800 Junior

Ten artykuł dotyczy polskiego komputera. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Elwro 800 Junior

Typ	mikrokomputer szkolny
Premiera	1986
Procesor	Z80
Pamięć operacyjna	64 kB RAM, 24 kB ROM
Nośnik danych	stacja dyskietek 5,25”, współdzielona w sieci
System operacyjny	CP/J
poprzednik: (brak) następca: Elwro 804
Multimedia w Wikimedia Commons

Elwro 800 Junior – komputer osobisty zgodny z ZX Spectrum przeznaczony dla szkół do nauki informatyki w Polsce. Stworzony w wyniku konkursu ogłoszonego przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania w drugiej połowie lat 80. XX wieku. Zaprezentowany po raz pierwszy na Międzynarodowych Targach Poznańskich w roku 1986 i od tego też roku produkowany przez zakłady Elwro z przeznaczeniem dla szkół.

Pomimo podobnej nazwy nie jest zgodny z Elwro 800 stworzonym przez to samo przedsiębiorstwo.

Historia

Komputer został zaprojektowany przez zespół naukowców z Instytutu Automatyki Politechniki Poznańskiej^[1][2][3], wygrywając z konkurencyjnymi modelami komputerów szkolnych. Produkowany był w Zakładach Elektronicznych ELWRO we Wrocławiu na zlecenie Ministerstwa Oświaty i Wychowania, które zakładało, że komputer ma być w pełni kompatybilny z ZX Spectrum. Wykorzystywano w jego produkcji podzespoły krajowe lub z pierwszego obszaru dewizowego. Junior dysponował m.in. możliwością pracy w sieci, co stanowiło o przekroczeniu przez niego założeń ministerialnych. Produkcję komputera podjęto w rok po jego prezentacji; zamówienie Ministerstwa na rok 1987 ustalało produkcję na 3,5 tysiąca komputerów. Dystrybucją i instalacją Juniorów w szkołach, jak też szkoleniem w zakresie obsługi komputerów zajmowała się Centrala Zaopatrzenia Szkolnictwa. Szacowano, że do roku 1989 Elwro będzie w stanie produkować 30 tysięcy Juniorów rocznie. W roku 1986 do szkół przekazano 4,5 tysiąca komputerów, wyposażonych w przetłumaczone wersje pakietów LOGO i Turbo Pascal^[4].

Inne źródła twierdzą, że wyprodukowano ok. 14 tysięcy, z zaplanowanych 30 tysięcy. Dzięki temu uczono informatyki we wszystkich ówczesnych szkołach średnich, oraz części podstawowych. Szacuje się, że styczność z komputerem miało ok. miliona Polaków^[5].

Działał pod kontrolą systemu operacyjnego CP/J – wersji sieciowej CP/M. Wbudowany interpreter języka BASIC. W jednym z trybów pracy był programowo zgodny z ZX Spectrum. Komputer ma obudowę zaadaptowaną z organków elektronicznych Elwirka.

Wyprodukowano 13 696 komputerów Elwro 800 Junior, co potwierdza raport Najwyższej Izby Kontroli z dnia 27 marca 1991 roku^[6].

Elwro 804 Junior PC wyprodukowano prawdopodobnie^[a] nie więcej niż 148 lub 150 sztuk^[7][8][9].

Autorzy

Komputer został opracowany przez zespół kierowany przez Wojciecha Cellarego^[10][11] i Pawła Krysztofiaka^[11], w skład którego wchodzili m.in. Jan Węglarz^[12], Jarogniew Rykowski, Jerzy Brzeziński, Tadeusz Morzy, Jerzy Kręglewski, Piotr Krzyżagórski, Waldemar Wieczerzycki, Michał Kabsch, Marek Lamecki, Bronisław Bilewski – konstruktorzy z Zakładu Badań Politechniki Poznańskiej. Oprócz tego przy konstrukcji współpracowali pracownicy pionu technicznego ZE ELWRO we Wrocławiu^[13].

JUNET

Komputery Elwro Junior mogły pracować w sieci lokalnej (o architekturze „wspólna szyna”^[14]) polskiego projektu – „JUNET” (akronim od słów Junior Network^[15]), gdzie najczęściej połączone były w pierścień (istniała także wersja magistralowa)^[16]. Sieć opierała się na połączeniu wszystkich komputerów przez zainstalowany w tym celu układ transmisji szeregowej, umożliwiający obsługę sygnałów wysyłanych oraz przychodzących^[17]. Połączenie sieci realizowane było na 3 liniach: danych, zegara i zajętości, podłączanych przy pomocy złącz DIN^[18].

Szkolne sieci zazwyczaj składały się z^[18][19]:

• zaopatrzonego w (dzieloną) stację dysków komputera centralnego (nauczycielskiego), na którym z poziomu systemu CP/J uruchomiono program zarządzający pracą siecią (JUNET)
• dzielonej drukarki Mera D-100
• od 7 do 15 komputerów klienckich (uczniowskich, z systemem CP/J ładowanym przez sieć)

Takie współdzielenie urządzeń peryferyjnych miało na celu obniżenie kosztów – ich ceny nierzadko przekraczały ceny samych komputerów^{[potrzebny przypis]}.

Sieć nie przyjęła się zbytnio ze względu na małą popularność komputerów Junior (miały je tylko niektóre szkoły) oraz wyjątkowo dużą awaryjność. Dodatkowo pracę utrudniały nieodporne na zakłócenia kable sieciowe^{[potrzebny przypis]}.

Specyfikacja

• procesor: U880D @ 3,5 MHz – odpowiednik Z80 produkowany w NRD
• pamięć:
  • RAM: 64 kB
  • ROM: 24 kB
• grafika: 256 × 192 pikseli
• tekst: 32 (64) × 24 znaków
• kolory: 16 (8 – każdy po dwa tryby jasności)
• dźwięk: 1 kanał, 10 oktaw
• porty: RGB monitor, mono monitor, joystick (mysz, pióro świetlne), port drukarki, 2 × sieć JUNET (złącze DIN), FDD
• stacja dyskietek:
  • 2 × 5,25" 720 kB
  • 3,5” – wbudowana, dla prototypu 804 JUNIOR PC
• oprogramowanie:
  • system operacyjny: CP/J, ZX BASIC
  • wbudowany język programowania: Basic
• sieć: do 15 komputerów uczniowskich + komputer nauczyciela ze stacją dyskietek

Obsługa stacji dyskietek i formatów

Jedną z podstawowych różnic między Elwro jest obsługa innych pojemności dyskietek.

Elwro 800-3 i większość 800-2 obsługuje (po założeniu kontrolera) dyskietki w formacie 720 kB, przy czym przy zastosowaniu odpowiednich stacji i przelotek, nie ma znaczenia czy jest to stacja 5,25" i dyskietka DD w tym rozmiarze czy dyskietka 3,5" DD 720 kB (ewentualnie 3,5 HD sformatowana w stacji 720 lub z zaklejonym otworem gęstości).

Elwro 800 i niektóre wczesne Elwro 800-2 (z racji posiadania ROM-u od 800) obsługują dyskietki w formacie 150 kB (aczkolwiek da się nagrać taką nawet na stacji 3,5" stosując pewne sztuczki)^[20].

Format 720 kB w Elwro 800 Junior jest zbliżony do formatu Spectrum/PCW 720, ale zazwyczaj z dodatkowym bootsektorem (sektorem „rozruchowym”)^[21].

Rozszerzenia komputera

Chociaż w przeciwieństwie do niektórych mikrokomputerów z epoki (np. ZX Spectrum, Atari z ECI bądź PBI), komputer nie posiadał złącza rozszerzeń^{[potrzebny przypis]}, to producent przewidywał możliwość rozbudowy o m.in. dysk twardy, grafikę wysokiej rozdzielczości czy też rozbudowane syntetyzatory dźwięku^[14].

Wersje

Mikrokomputer produkowano w trzech wersjach Elwro 800, Elwro 800-2 oraz Elwro 800-3. Oprócz wersji istniało rozróżnienie tak zwanego wykonania

• Wyk. 01 – wersja z kontrolerem – tak zwana wersja nauczycielska
• Wyk. 02 – wersja bez kontrolera – tak zwana wersja uczniowska

Wersja Elwro 800-2 Junior różniła się m.in. tym, że nie posiadała gniazda spectrum

• 804 Junior PC – prototyp z wbudowaną stacją dyskietek 3,5"

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Elwro 804 Junior

• Elwro (komputer)
• Elwro 800
• Meritum I
• Seria wydawnicza: Oprogramowanie ELWRO 800 Junior
• Kodowanie polskich znaków dla Elwro 800 Junior
• Prawec (komputer)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Roman Poznański. Junior idzie do szkoły. „Bajtek”, s. 4–5, sierpień 1987. RSW „Prasa-Książka-Ruch Młodzieżowa Agencja Wydawnicza. ISSN 0860-1674. 

Linki zewnętrzne

• Elwro 800 Junior – historia powstania komputera.
• Elwro 800 Junior – strona największej kolekcji komputerów Elwro 800 Junior.. elwro800junior.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-09)].
• Dokumentacja techniczna Elwro 800 Junior
• WojciechW. Cellary WojciechW., PawełP. Krysztofiak PawełP., Historia polskiego komputera edukacyjnego Elwro 800 Junior, „Computerworld” (1), IDG Poland, 2016, s. 20-24 [dostęp 2019-06-06] .
• Dokumentacja wyrobów ELWRO z Archiwum Państwowym we Wrocławiu, wraz ze wzorem zamówienia na udostępnienie
• Opis techniczny (m.in. ustawienia zworek do pracy w sieci) Tom 1
• Forum użytkowników Elwro
• Livestream Gramy! Elwro Junior 800-3. Pixel Retro Shop [dostęp 2019-11-26].- o komputerze, prezentacja kilku programów użytkowych (JUNET, VCALC) i gier