Brama Floriańska w Krakowie

Ten artykuł dotyczy budowli. Zobacz też: Brama Floriańska w Krakowie (obraz Marcina Zaleskiego).
Brama Floriańska
Symbol zabytku nr rej. A-8 z 17.05.1932[1]
Ilustracja
Widziana z ul. Floriańskiej
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków,
ul. Pijarska

Ukończenie budowy

XIII / XIV

Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie
Mapa konturowa Starego Miasta w Krakowie, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Brama Floriańska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Brama Floriańska”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Brama Floriańska”
Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Brama Floriańska”
Ziemia50°03′53,5″N 19°56′29,0″E/50,064861 19,941389
Multimedia w Wikimedia Commons

Brama Floriańska (Brama św. Floriana) – średniowieczna brama miejska z basztą, położona na Starym Mieście w Krakowie u końca ulicy Floriańskiej, przy skrzyżowaniu z ulicą Pijarską. Stanowi pozostałość po dawnych murach miejskich. Jest jedną z ośmiu krakowskich bram obronnych obok Sławkowskiej, Grodzkiej, Wiślnej, Mikołajskiej, Rzeźniczej (na Gródku), Szewskiej, Nowej i Pobocznej.

Opis bramy

Liczy 34,5 m wysokości (do gałki hełmu). Znajdującą się nad wejściem (od strony Plant) płaskorzeźbę z orłem piastowskim wykonał Zygmunt Langman według projektu Jana Matejki. Zastąpiła ona w 1882 roku wcześniejszego orła. Od strony miasta widnieje płaskorzeźba z XVIII wieku wyobrażająca św. Floriana. Barokowe zwieńczenie Bramy Floriańskiej zostało wykonane w 1660 roku. Przy portalu bramnym do dziś zachowały się prowadnice na kratę. Wewnątrz bramy znajduje się klasycystyczny ołtarz z początku XIX w. z późnobarokową kopią cudownego obrazu Matki Boskiej Piaskowej.

Obecnie brama wchodzi w skład trasy turystycznej Mury Obronne.

Historia

W XIII i XIV wieku Kraków otoczono murem. Źródła pisane wspominają o Bramie Floriańskiej od 1307 roku. Przez bramę biegł trakt do Kleparza koło Kościoła św. Floriana; od niej też zaczynała się Droga Królewska na Wawel.

Obecna budowla w swojej najstarszej części pochodzi z przełomu XIII i XIV wieku. W latach 1565–1566 w pobliżu Bramy Floriańskiej zbudowany został Arsenał Miejski. W XVI w. mieściły się w Bramie stajnie miejskie. W 1694 r. przeprowadzony został jej gruntowny remont.

Na początku XIX wieku planowano zburzyć mury. W ich obronie stanął prof. Feliks Radwański, który pisał: „Chronią one przed wiatrami wiejącymi pod Kościół Mariacki od Kleparza. Niedobre to wiatry, bo smrody i śmieci znosić będą, a także bezbożnie podwiewać spódnice Paniom Matkom i Żonom”[2]. 13 stycznia 1817 r. Radwański wywalczył w senacie Rzeczypospolitej Krakowskiej decyzję o pozostawieniu dla potomnych fragmentów średniowiecznej fortyfikacji. Zachowano więc części murów, w tym Barbakan i Bramę Floriańską.

W roku 1882 ocalono Bramę przed wyburzeniem po raz drugi. Uczynił to książę Władysław Czartoryski. Postanowił utworzyć w baszcie nad bramą, rodową kaplicę Czartoryskich. Rada miasta wyraziła zgodę pod warunkiem, że brama i baszta będą miały wygląd taki jak w połowie XVIII wieku. W 1889 ukończono kaplicę i konsekrował ją kardynał Albin Dunajewski.

Ponownie rozebranie bramy planowano na początku XX wieku, gdy w mieście uruchamiano tramwaj elektryczny. Linia miała biec przez bramę, ale tramwaj nie mieścił się w niej. Ostatecznie postanowiono pogłębić przejazd i bramę ocalono. Tramwaje wąskotorowe w Krakowie, kursujące m.in. przez bramę, zlikwidowano do początku lat 50[3].

  • Brama w 1907
    Brama w 1907
  • Wygląd Bramy i jej barbakanu przed wyburzeniem murów obronnych, na rycinie z 1857
    Wygląd Bramy i jej barbakanu przed wyburzeniem murów obronnych, na rycinie z 1857
  • Brama od północy, z Barbakanu
    Brama od północy, z Barbakanu
  • Brama Floriańska i mur obronny z Baszty Pasamoników
    Brama Floriańska i mur obronny z Baszty Pasamoników
  • Brama Floriańska nocą
    Brama Floriańska nocą
  • Kaplica Czartoryskich
    Kaplica Czartoryskich
  • Kaplica w Bramie
    Kaplica w Bramie
  • Płaskorzeźba Orła Piastowskiego projektu Jana Matejki, nad wejściem od Barbakanu, 1820
    Płaskorzeźba Orła Piastowskiego projektu Jana Matejki, nad wejściem od Barbakanu, 1820
  • Płaskorzeźba św. Floriana nad wej­ściem od strony południowej, XVIII wiek
    Płaskorzeźba św. Floriana nad wej­ściem od strony południowej, XVIII wiek

Zobacz też

Zobacz kolekcję cytatów o Bramie Floriańskiej w Wikicytatach

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2014-10-27] .
  2. ↑ Cytat za: Adamczewski 1996 ↓, s. 68.
  3. ↑ Jacek Kołodziej. 120 lat komunikacji miejskiej w Krakowie. „Świat Kolei”. Nr 03/1995, s. 36-38, 1995. EMI-PRESS. ISSN 1234-5962. 

Bibliografia

  • J.J. Adamczewski J.J., Kraków osobliwy, Kraków 1996 .
  • M.M. Rożek M.M., Urbs celeberrima. Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2006 .
  • AndrzejA. Nazar AndrzejA., Tajemnice krakowskich budowli, Kraków: vis-à-vis / Etiuda, 2009, ISBN 978-83-61516-18-7 .

Linki zewnętrzne

  • Brama Floriańskana stronie polska-org.pl
  • Archiwalne widoki bramy w bibliotece Polona
  • p
  • d
  • e
Średniowieczne Bramy Miejskie w Krakowie
Historia
Bramy zachowane
Bramy nieistniejące
Furty nieistniejące
  • Furta Żydowska (Furta przy św. Annie)
  • Furta Biskupia