Zygmunt Gilewicz

Zygmunt Gilewicz

Narkotyk

Zygmunt Gilewicz (1934)
generał brygady
Data i miejsce urodzenia	28 kwietnia 1880 Januszówka, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	15 września 1960 Warszawa, PRL
Przebieg służby
Lata służby	1914–1949
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Armia Krajowa ludowe Wojsko Polskie
Formacja	I Korpus Polski
Jednostki	8 Batalion Sanitarny 8 Szpital Okręgowy
Stanowiska	dowódca batalionu komendant szpitala
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa (kampania wrześniowa, powstanie warszawskie)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Zygmunt Gilewicz, ps. „Narkotyk” (ur. 28 kwietnia 1880 w Januszówce, zm. 15 września 1960 w Warszawie) – polski lekarz, doktor nauk medycznych, powstaniec warszawski, profesor nadzwyczajny nauk wychowania fizycznego, generał brygady Wojska Polskiego i rektor AWF w Warszawie (1959–1960).

Życiorys

Urodził się 28 kwietnia 1880 na Wołyniu^[a]. Kształcił się w gimnazjum w Żytomierzu. Syn Mieczysława i Stefanii z Olszańskich^[1]. W 1900 ukończył gimnazjum w Żytomierzu^[1]. Następnie ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Kijowskim^[1]. Został asystentem w Klinice Chorób Wewnętrznych i w Katedrze Patologii. W 1912 uzyskał stopień doktora wszech nauk lekarskich. Został oficerem Armii Imperium Rosyjskiego, przydzielony do służby zdrowia. Brał udział w działaniach na froncie niemieckim w I wojnie światowej. Od 1917 do 1918 służył w I Korpusie Polskim w Rosji^[1]. U kresu wojny pełnił stanowisko lekarza dywizji w formacjach polskich. Później był szefem sanitarny Zarządu Ziem Wołynia i Podola z ramienia Związku Wojskowych Polaków. Od lipca 1920 służył w Wojsku Polskim^[1]. Został awansowany na stopień podpułkownika lekarza ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[2][3]. Pełnił funkcję dowódcy batalionu sanitarnego w Lesku. W mieście praktykował jako lekarz. Wówczas, w 1923 był inicjatorem powołania i pierwszym prezesem Klubu Sportowego „Sanovia” Lesko i pełnił stanowisko prezesa do 1925^[4]. W 1923 był dowódcą 8 batalionu sanitarnego w Toruniu^[5][6]. W listopadzie 1925 przeniesiony został ze stanowiska dowódcy 8 batalionu sanitarnego w Toruniu na stanowisko komendanta 8 Szpitala Okręgowego w Toruniu^[7]. Został awansowany na stopień pułkownika lekarza ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928^[8]. W 1928 był szefem Szefostwa Sanitarnego Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu^[9]. W 1929 został komendantem Szkoły Podchorążych Sanitarnych w Warszawie. W październiku 1931 wyznaczony został na stanowisko dyrektora Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie^[10]. W 1938 został przeniesiony w stan spoczynku. Na emeryturze prowadził praktykę lekarską w Warszawie i działalność społeczno-oświatową.

We wrześniu 1939 ochotniczo zgłosił się do Wojska Polskiego. Był szefem sanitarnym przy Zarządzie Głównym PCK podczas obrony Warszawy. Podczas okupacji działał w AK pod pseudonimem „Narkotyk”, był ordynatorem szpitala PCK w Milanówku, prowadził wykłady na tajnym studium wychowania fizycznego.

Podczas powstania warszawskiego był lekarzem w placówkach szpitalnych na Starówce, później w Śródmieściu. Po wojnie prowadził działalność w dziedzinie wychowania fizycznego. Od 24 lipca 1946 do 25 lutego 1948 był przewodniczącym Państwowej Rady Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Obronnego i równocześnie wykładowca, potem kierownikiem Katedry Teorii i Metodyki Wychowania Fizycznego w AWF w Warszawie. 22 lipca 1947 mianowany na stopień generała brygady. Od 31 maja 1948 był profesorem nadzwyczajnym nauk wychowania fizycznego. 16 grudnia 1949 formalnie zakończył służbę wojskową. Później był dziekanem wydziału, prorektorem, a od września 1959 do śmierci rektorem AWF.

Autor kilkudziesięciu prac naukowych, w tym kilku książek. Uznawany za jednego z czołowych twórców polskiej teorii wychowania fizycznego. Orędownik i propagator sportu i wychowania fizycznego.

Jego żoną była Halina z Mianowskich (1881–1956).

Zmarł 15 września 1960 w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A22-1-23/24)^[11][12].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Niepodległości (9 października 1933)^[13]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (przed 1932)^[14]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Złoty Krzyż Zasługi (trzykrotnie: po raz pierwszy 29 kwietnia 1925^[15][9], po raz drugi 11 listopada 1937^[16][17])
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955)^[18]
• Order Krzyża Białego III klasy (Estonia, 1934)^[19]
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Wojskowej (Bułgaria, 1936)^[20]
• Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)

Upamiętnienie

Na budynku polikliniki wojskowej przy ul. Szumana w Toruniu została ustanowiona tablica pamiątkowa poświęcona gen. dr. Zygmuntowi Gilewiczowi.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Józef Budziak: Dzieje Leska 1918–1939. Lesko: BOSZ, 2001, s. 155–156. ISBN 83-87730-31-9.
• Czesław Marmura, Poczet komendantów Wojskowej Szkoły Sanitarnej, Oficerskiej Szkoły Sanitarnej, Szkoły Podchorążych Sanitarnych w: 80 lat wyższego szkolnictwa medycznego w Wojsku Polskim 1922–2002, praca zbiorowa pod redakcją Mirosława Wdowczyka, Wojskowa Akademia Medyczna im. gen. dyw. Bolesława Szareckiego, Łódź 2002.
• Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, t. I:A–H, Toruń 2010.
• Zygmunt Gilewicz. lekarzepowstania.pl. [dostęp 2018-03-27].
• Zygmunt Gilewicz. e-wietor.pl. [dostęp 2018-03-27].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.