Wyprawa Jana Sobieskiego na czambuły tatarskie

Wojna polsko-turecka (1672–1676)

Czas

5–14 października 1672

Terytorium

Rzeczpospolita

Wynik

uwolnienie z jasyru około 44 tysięcy ludzi

Strony konfliktu

Rzeczpospolita

Chanat Krymski

Dowódcy

Jan Sobieski

Dżiambet Girej
Nuradyn-Sołtan
Hadżi Girej

Siły

2,5–3 tysiące jazdy i dragonii

20 tysięcy żołnierzy

brak współrzędnych

Wyprawa Jana Sobieskiego na czambuły tatarskie – kampania przeprowadzona w dniach 5–14 października 1672 roku podczas wojny polsko-tureckiej (1672–1676).

Geneza

Po zdobyciu Kamieńca Podolskiego armia turecka 20 września rozpoczęła oblężenie Lwowa. W tym czasie nie biorący udziału w oblężeniu Tatarzy wspomagani przez Kozaków hetmana Piotra Doroszenki i niektóre oddziały tureckie podzieleni na trzy główne grupy pustoszyli Rzeczpospolitą. Między Wieprzem a Sanem działał Dżiambet Girej, natomiast Nuradyn-Sołtan na południe od Dniestru. Trzecia grupa dowodzona przez Hadżiego Gireja działała nad Wisłokiem i środkowym Sanem aż pod Jasło. W sumie grupy te liczyły około 20 tysięcy żołnierzy^[1] i działały w rozproszeniu.

Wyprawa

Hetman wielki koronny Jan Sobieski, który miał tylko 2,5–3 tysiące jazdy i dragonii, ruszył 5 października z Krasnegostawu przeciwko Tatarom komunikiem, bez taborów oraz biorąc po dwa konie na jednego żołnierza. Idąc na tyły grup tatarskich posuwał się w kierunku Zamościa i nocą rozbił mały czambuł w bitwie pod Krasnobrodem, a 6 października dwa czambuły w bitwie pod Narolem. 7 października w bitwie pod Niemirowem dopadł i rozbił kosz Dżiambeta.

Po jednodniowym odpoczynku 8 października, Sobieski 9 października dopadł i pobił w bitwie pod Komarnem główne siły Nuradyna-Sołtana, ścigając je do Bieńkowej Wiszni. 11 października wojska Sobieskiego przeprawiły się przez Dniestr i ruszyły w pościg za cofającym się Hadżi Girejem. Po forsownym marszu dniem i nocą wojska koronne w sile tysiąca żołnierzy (reszta nie nadążyła i została z tyłu) o świcie 14 października dogoniły Tatarów i rozbiły w bitwach pod Petranką i Kałuszem.

Podsumowanie

Jan Sobieski na czele jazdy i dragonii przebył spod Krasnegostawu na południe w ciągu 9 dni około 450 kilometrów. Działający z ogromną ofiarnością polscy żołnierze uwolnili z tatarskiego jasyru około 44 tysięcy ludzi^[1]. Kierujący działaniami hetman wielki koronny stosował bardzo skuteczną metodę, polegającą na tym, że rzucał przeciwko Tatarom grupę kilkuset jeźdźców, która odwracała ich uwagę od idących z przeciwnego kierunku sił głównych. Sposób ten zawsze pozwalał rozbić Tatarów, jednak uniemożliwiał ich całkowite okrążenie. Niezwykły przy tak niewielkich siłach sukces wyprawy wynikał z tego, że Sobieski zawsze potrafił wybrać właściwy kierunek działań, dzięki czemu szybko posuwające się wojska polskie stosujące tatarską technikę marszową zwaną komunikiem, potrafiły dopaść i rozbić poszczególne zagony nieprzyjaciela.

Przypisy

↑ ^a ^b wyprawa na czambuły tatarskie, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-12-20] .

Bibliografia

Józef Urbanowicz: Mała Encyklopedia Wojskowa. Wyd. 1. T. 3, R-Ż. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971, s. 169-170. OCLC 830232381.