Walter Genewein

Walther (Walter) Genewein (ur. 1901^[1] w Salzburgu, zm. 1974 tamże^[2]) – austriacki handlowiec. Od około 1938 był członkiem NSDAP, a od 1940 roku Kierownikiem Wydziału Finansowego niemieckiej administracji (Gettoverwaltung) łódzkiego getta. Fotoamator, autor unikatowego zestawu kilku tysięcy kolorowych przeźroczy (slajdów) wykonanych na terenie Litzmannstadt Getto.

Życiorys

Do okupowanej przez Niemców Łodzi przyjechał w czerwcu 1940 roku. Podjął pracę w niemieckim zarządzie łódzkiego getta (Gettoverwaltung), jego zadaniem była organizacji pionu finansowego Zarządu, oraz kierowanie nim. W związku z tym był bliskim współpracownikiem kierownika tego Zarządu – Hansa Biebowa. Przez ręce Geneweina przechodziły między innymi wszelkiego rodzaju walory pieniężne i kosztowności zrabowane więźniom getta. Za sumienną i rzetelną pracę na rzecz III Rzeszy był kilkakrotnie nagradzany^[3] .

Po wojnie, w roku 1947, został oskarżany o wzbogacenie się na Żydach. Tłumaczył, że posiadane kosztowności nabył w czasie swojego pobytu w Łodzi po okazyjnych cenach^[4]. Zmarł w 1974 roku w Salzburgu jako szanowany obywatel^[2].

Twórczość

Prywatnie Walter Genewein amatorsko zajmował się fotografią czarno-białą. Od końca lat 30. XX w. zaczął eksperymentować z kolorowymi materiałami odwracalnymi, tzw. pozytywami (slajdami), niemieckiej firmy „Agfa”, które niedługo wcześniej ta firma wypuściła na rynek. Apogeum tych eksperymentów przypada na okres jego pracy w Łodzi. W archiwum „Agfy” zachowała się jego korespondencja w sprawach doradztwa technicznego^[5] .

Na polecenie lub prośbę Hansa Biebowa, w ramach swoich zainteresowań, wykonał m.in. co najmniej tysiąc kolorowych przeźroczy na terenie łódzkiego getta, dokumentując jego wygląd oraz produkcję. Wykonał też co najmniej kilkanaście zdjęć Biebobowi, np. z urodzin w 1942 lub 1943 roku. Zestaw ten został w 1987 roku wystawiony na sprzedaż przez spadkobierców Geneweina w jednym z wiedeńskich antykwariatów. Tu odnaleźli je, zakupili, a następnie zidentyfikowali jako łódzkie, pracownicy Jüdisches Muzeum we Frankfurcie n. Menem^[6] . Zdjęcia pozostają w jego zbiorach^[7][8]. W zestawie tym znajduje się też kilkadziesiąt zdjęć z jego wyjazdu do okupowanej Warszawy w Generalnym Gubernatorstwie oraz kilkadziesiąt zdjęć wykonanych na ulicach okupowanej Łodzi.

Te kilkaset barwnych przeźroczy wykonanych w getcie jest unikatem na skalę światową, ponieważ prace Geneweina są jedynymi kolorowymi zdjęciami z łódzkiego getta. Prezentują wyidealizowany obraz getta. Stały się one w roku 1998 kanwą filmu dokumentalnego Dariusza Jabłońskiego pt. „Fotoamator”. Reżyser zestawił te zdjęcia z komentarzem Arnolda Mostowicza, lekarza, więźnia łódzkiego getta.

Odnalezienie wiedeńskiego zestawu slajdów umożliwiło przypisanie Walterowi Geneweinowi autorstwa zestawu 200 przeźroczy wykonanych w latach 1941–1943 na ulicach okupowanej Łodzi. Zdjęcia powstały na prośbę lub zlecenie ówczesnego dyrektora łódzkich tramwajów miejskich – „Litzmannstädter Elektrische Strassenbahn” – dr Bodo Scheidta. Dokumentują one m.in. ruch tramwajowy w rejonie obecnego placu Władysława Reymonta (podówczas Friesenplatz), oraz otwarcie 19 czerwca 1943 roku nowej krańcówki tramwajowej linii podmiejskich do Rzgowa, Tuszyna i Pabianic, na pobliskim placu Niepodległości (Südplatz)^[9]. Na bazie wybranych z tego zestawu przeźroczy, w 1992 r., w łódzkim ośrodku telewizyjnym został zrealizowany przez Jadwigę Wileńską (reż.) i Wojciecha Źródlaka (scen.) krótki film dokumentalny „Przystanek, 1 czerwca 1943”^[a][10]. Zestaw ten oraz katalog znajduje się w dyspozycji Muzeum Komunikacji Miejskiej w Łodzi.^[11].

Kilkanaście lat później odnaleziono w Bremie trzeci zestaw przeźroczy Geneweina. Obecnie znajduje się on w zbiorach United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie^[12].

Zobacz też

• Mendel Grossman
• Henryk Ross

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Hanno Loewy, Gerhard Schoenberner: Unser einziger Weg ist Arbeit. Das Getto in Łódź, 1940 – 1944. Wiedeń: Erhard Löcker Verlag/Jüdisches Museum [Frankfurt am Main], 1990.