Węgieł

Ten artykuł od 2019-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Węgieł − miejsce zetknięcia się dwóch ścian zewnętrznych (pionowych) budynku; w szczególności jest to narożnik w bastionach, w którym stykają się dwie najbardziej wysunięte ściany, ale też zwornik (klucz) w łęku (łuku arkady), lub zwornik w sklepieniach. Nazwa pochodzi od naroża budynku w ścianie wieńcowej wykonane z dwóch krzyżujących się belek drewnianych (bali, bierwion, okrąglaków połączonych złączem ciesielskim, tzw. łączeniem na zrąb), z których zbudowana jest ściana. Istotny element budowli, zapewniający jej stabilność^[1].

Konstrukcje drewniane

Węgieł budynku drewnianego zbudowanego z bali, zwykle o grubości 8–15 cm. Dolne, najgrubsze bale, zwane podwalinami w celu odizolowania od podłoża układano na dużych kamieniach. Cztery najważniejsze z nich, stanowiące podstawy narożników budynku nazywano kamieniami węgielnymi. Przekrój podwalin wynosił zwykle 20×20 do 25×25 cm. Dla większej trwałości wykonywano je z drewna odpornego na warunki atmosferyczne, np. dębowego. Węgieł z zewnątrz wygląda jak proste połączenie na jaskółczy ogon, jednak w celu uzyskania większej sztywności połączenia konstrukcja jest bardziej skomplikowana. Polega na zastosowaniu połączenia typu wpust-gniazdo o przekroju trapezowym. W dolnej części bali z jednej strony narożnika wykonuje się gniazda w górnej wpusty. Bale z drugiej strony obrabiane są odwrotnie, tak że wpusty bali wchodzą w gniazda, tworząc mocno związaną konstrukcję. Bale poza narożnikami były łączone na kołki drewniane o średnicy ok. 40 mm zwane tyblami lub dyblami, które wbijano w otwory wiercone pionowo w sąsiadujących balach. Zapobiegało to naturalnej dla drewna skłonności do skręcania się, czy wyboczeniom bali.

Konstrukcje kamienne i ceglane

W architekturze starożytnej, architekturze romańskiej, gotyku element ten najczęściej miał formę ozdobną ze względu na swoje znaczenie i usytuowanie podobnie jak kapitel. W architekturze sakralnej element zwieńczenia sklepienia - zwornik miejsce w którym łączą się służki biegnące od podstawy ścian lub filarów poprzez żebra do miejsca ich zetknięcia^[2].

Przypisy

Zobacz hasło węgieł w Wikisłowniku

Zobacz multimedia związane z tematem: Węgieł