Vlkolínec

Vlkolínec^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Wieś Vlkolínec z widokiem na górę Sidorovo
Państwo	Słowacja
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV, V
Numer ref.	622
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1993 na 17. sesji
Położenie na mapie kraju żylińskiego Vlkolínec
Położenie na mapie Słowacji Vlkolínec
49°02′20,0″N 19°16′42,0″E/49,038889 19,278333
Multimedia w Wikimedia Commons
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Vlkolínec – wieś położona na słowackim Liptowie, administracyjnie wchodzi w skład miasta Rużomberk, w kraju żylińskim. Znajduje się w Trlenskiej dolinie (Trlenská dolina) w Wielkiej Fatrze. Zabudowania wsi ciągną się na dnie głównego ciągu tej doliny oraz w jej bocznych odgałęzieniach, wzdłuż Trlenskiego potoku i dwóch jego dopływów^[1].

Historia

Pierwsza wzmianka (nie wprost) o początkach istnienia osady pochodzi z 1376 roku. Zasiedlili ją najpewniej mieszkańcy niedalekiego Bieleho Potoku. W zapisie z roku 1461 miejscowość jest wymieniona jako jedna z "ulic" Rużomberku. Nazwa pochodzi od słowa wilk, jako że w przeszłości drapieżnik ten miał być w okolicy wyjątkowo liczny^[2]. W 1625 było 9 domów, z czego 4 siedlaków i 5 chałupników, w 1828 – 51. W roku 1882 Vlkolínec stał się częścią miasta Rużomberk^[2]. Podczas II wojny światowej w odwecie za działalność partyzancką Niemcy spalili część miejscowości. Spalona przez Niemców część wsi nie została odbudowana^[3].

We wsi zachowało się typowe dla górskich obszarów Słowacji budownictwo wiejskie, tworzące odizolowaną osadę w lewym odgałęzieniu doliny, na południowych stokach szczytu Sidorovo. W 1993 r. osada ta została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[3]. W prawym odgałęzieniu doliny wybudowano nową drewnianą kaplicę (prowadzi do niej odgałęzienie ścieżki dydaktycznej)^[1].

Osada Vlkolínec

Jest to położona na południowych zboczach Sidorova grupa wyjątkowo dobrze zachowanych zabudowań, typowych dla słowackiej architektury ludowej regionu Liptowa. Tworzą one żywy, częściowo zamieszkany skansen. Są to oryginalne, pochodzące przeważnie z XIX wieku drewniane chałupy chłopskie konstrukcji wieńcowej, na kamiennych fundamentach, o ścianach pomazanych gliną. Usytuowane są na wąskich działkach, w większości szczytami do drogi. Oprócz domów mieszkalnych znajdują się tu stajnie, stodoły i inne budynki, łącznie są 43 zabudowania mieszkalne i gospodarcze. Ponadto znajduje się tu kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Marii Panny z 1875 r., drewniana dzwonnica z 1770 r. i murowana szkoła z końca XIX w. Zachowała się oryginalna studnia głębokości 13 m z kołowrotem z 1860 r.^[2] Przez środek wioski przepływa strumyk, mający postać kanału. Dachy kryte były słomianą strzechą, później gontami. Jest to oryginalna zabudowa o niezmienionym układzie architektonicznym. Pola otaczające wioskę tworzą strefę buforową i widokową^[3].

W niektórych domach znajdują się udostępnione do zwiedzania ekspozycje. W budynku o nazwie Rolnický dom jest ekspozycja obejmująca wyposażenie domu i sprzęty gospodarcze. W drugim domu (tzw. Dom UNESCO) jest ekspozycja obrazująca historię wsi. Jest też galeria obrazów^[3].

• 
  Chałupy
• 
  Izba w chałupie
• 
  Rolnický dom
• 
  Chałupy
• 
  Dzwonnica
• 
  Chałupa
• 
  Dom UNESCO
• 
  Kościół

Turystyka

Przez osadę prowadzi szlak pieszy, ścieżka dydaktyczna i szlak rowerowy. Można do skansenu dojechać samochodem. Przy skansenie znajdują się dwa płatne parkingi; jeden przy osadzie, drugi niżej, na rozgałęzieniu doliny^[4]. Wstęp do skansenu jest płatny.

Biely Potok (Rużomberk) – Vlkolínec. Odległość 1,8 km, suma podejść 250 m, suma zejść 45 m, czas przejścia 50 min (z powrotem 40 min)^[4]

Vlkolínec – Pod Sidorovom – Vlkolínské ľuky. Odległość 1,5 km, suma podejść 140 m, suma zejść 45 m, czas przejścia 35 min (z powrotem 30 min)^[4]

Trlenská dolina – dolny parking – osada Vlkolínec – Borovník – dolny parking^[1]

odcinek: Rużomberk – Krkavá skala – Vlkolínec – Trlenská dolina – Grúň – Pulčíkovo – Jazierskie travertíny – Jazierský vodopád – Trlenská dolina^[1] (przez osadę Vlkolínec rowery należy przeprowadzić)^[5]

Panorama widokowa z parkingu pod osadą Vlkolínec

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona. vlkolinec.sk. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-04)]. (pol.)
• Vlkolínec na stronie UNESCO (po angielsku)