Usłyszcie mój krzyk

Usłyszcie mój krzyk – polski film dokumentalny z 1991 roku w reżyserii Macieja Drygasa, poświęcony okolicznościom samospalenia Ryszarda Siwca. Film był wielokrotnie nagradzany; otrzymał między innymi Srebrnego Smoka na Krakowskim Festiwalu Filmowym, Europejską Nagrodę Filmową w kategorii filmu dokumentalnego oraz nagrodę im. Andrzeja Munka za debiut dokumentalny.

Treść

Film opowiada o Ryszardzie Siwcu, 59-letnim urzędniku z Przemyśla. 8 września 1968 podczas uroczystości dożynkowych na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie, na oczach wielotysięcznego tłumu Siwiec dokonał aktu samospalenia, oblewając się rozpuszczalnikiem i podpalając na znak protestu przeciwko komunistycznemu totalitaryzmowi i wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji. Ciężko poparzonego przewieziono do Szpitala Praskiego, gdzie zmarł. Protest Siwca został jednak praktycznie zignorowany przez publiczność, a następnie w wyniku działań cenzury „przez lata nieujawniony i skryty za zasłoną milczenia”^[1].

Produkcja

Reżyser filmu, Maciej Drygas, wyrażał zainteresowanie sprawą Siwca już od lata 1989, gdy przeczytał w „Gazecie Wyborczej” wywiad z Adamem Macedońskim, założycielem Wspólnoty im. Ryszarda Siwca i Jana Palacha w Krakowie^[2]. Drygas wcześniej przygotowywał scenariusz dla filmu fabularnego Raimondasa Banionisa Dzieci z hotelu Ameryka o samospaleniu Litwina Romasa Kalanty^[2]. W Przemyślu Drygas poznał żonę Siwca, Marię oraz jej córkę Elżbietę. Dzięki nim reżyser zyskał dostęp do nagrania, jakie Siwiec zarejestrował dwa dni przed wyjazdem na dożynki^[3]. Drygasa poruszyła metodyka, z jaką Siwiec przygotowywał się do samospalenia^[4], ale również – po przejrzeniu dostępnych reżyserowi materiałów Służby Bezpieczeństwa – całkowita obojętność, z jaką spotkał się protest Siwca w chwili jego śmierci^[5].

Ostatecznie Drygas dotarł do 7-sekundowej sekwencji archiwalnej zarejestrowanej przez operatora Polskiej Kroniki Filmowej, Zbigniewa Skoczka. Jak pisał w swojej pracy doktorskiej: „Gdy założyłem taśmę na stół montażowy i przed moimi oczyma mignęło zaledwie siedem sekund z tego dramatycznego wydarzenia, trudno mi było ukryć emocje”^[6]. Pisząc na podstawie zebranego materiału scenariusz do filmu, Drygas starał się ułożyć go tak, aby widz był emocjonalnie zaangażowany w historię losów Siwca^[7]:

Liczyłem na to, że pod jej koniec przestanie być tylko obserwatorem i sam stanie się świadkiem protestu Siwca. Daleki byłem od publicystycznej retoryki. To widz-świadek miał rozstrzygnąć we własnym sumieniu swój stosunek do protestu Siwca^[8].

Z każdą sceną filmu stopniowo Drygas zbliżał widza ku tragicznemu finałowi w postaci wspomnianego nagrania:

Siedmiosekundowe ujęcie rozrzedzone do ponad siedmiu minut, rozbite na kilkadziesiąt mikrosytuacji, które zostały tak ułożone, by do ostatniej chwili nie odkrywać sceny płonącego Siwca. Z każdym ujęciem zbliżaliśmy się do jego twarzy. Ta scena miała być zarezerwowana tylko i wyłącznie dla niego, kiedy już wszystko zostało powiedziane. A potem długie napisy końcowe, na kompletnej ciszy^[9].

Nagrody

Przypisy

Bibliografia

• Maciej J.M.J. Drygas Maciej J.M.J., Analiza warsztatowa filmu dokumentalnego „Usłyszcie mój krzyk”, „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication”, 16 (25), 2015, s. 147–160, ISSN 1731-450x [dostęp 2021-07-26] .
• SławomirS. Sikora SławomirS., Polskie Wesele AD 1968 z Szarym Człowiekiem w tle. Performowanie historii w „Usłyszcie mój krzyk”, „Kwartalnik Filmowy” (100), 2017, s. 68–80, ISSN 0452-9502 [dostęp 2021-07-26] .

Linki zewnętrzne

• Usłyszcie mój krzyk w bazie filmpolski.pl
• Usłyszcie mój krzyk w bazie Filmweb
• Usłyszcie mój krzyk w bazie IMDb (ang.)
• Opis filmu na stronie kinonagranicy.pl
• Opis filmu na stronie culture.pl