Turkus

Ten artykuł dotyczy minerału. Zobacz też: turkus (barwa).

Turkus

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	CuAl 6(PO 4) 4(OH) 8·4H 2O
Twardość w skali Mohsa	5,5–6,0[1]
Przełam	muszlowy[2], nierówny[1]
Łupliwość	dokładna, wyraźna[1]
Układ krystalograficzny	trójskośny[1]
Właściwości mechaniczne	kruchy[1]
Gęstość minerału	2,31–2,91 g/cm³[1][2]
Właściwości optyczne
Barwa	błękitna do jabłkowozielonej[3]
Rysa	biała[1]
Połysk	woskowy, matowy[1]
Współczynnik załamania	1,610–1,650[2]
Inne	absorpcja – (460), 432, (422) dypersja – brak fluorescencja – słaba, zielonkawożółta, jasnoniebieska dwójłomność – +0,040[2]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Turkus, kalait – minerał z grupy fosforanów.

Etymologia

Nazwa turkusu pochodzi z francuskiego turques lub turquois, co oznacza „turecki” – kamienie były kiedyś sprowadzane do Europy przez Turcję^[2][4]. Zamienna nazwa kalait (z gr. κάλαϊς od καλὸς λίθος „ładny kamień”) jest obecnie już prawie nieużywana i zapomniana^[2].

Właściwości

Turkus często wykształca konkrecje i skupienia zbite^[5], groniaste, grudkowate. Jego kryształy mają postać bardzo drobnych ziaren^[1].

Czysty niebieski kolor jest rzadki, turkusy najczęściej zawierają liczne inkluzje innych minerałów lub skał (taka odmiana nosi nazwę turkusu matrycowego lub matrycy turkusowej). Kolor niebieski kryształom nadaje miedź, odcień zielony to skutek zawartości żelaza. Po podgrzaniu barwa turkusu zaczyna bardziej zbliżać się do zieleni^[2].

Występowanie

Turkus to minerał wtórny, osadzony z wód obiegowych^[6] w strefie utleniania kruszców miedzi, w zasobnych w fosfor łupkach. Występuje m.in. w Niszapurze^[5] czy Isfahanie w Iranie, w Arizonie^[1], Nowym Meksyku i Nevadzie w Stanach Zjednoczonych, na Synaju w Egipcie^[a], w Turyngii w Niemczech, na Dolnym Śląsku w Polsce, w Mandżurii w Chinach, w Afganistanie, Argentynie, Australii, Brazylii, Izraelu, Meksyku oraz Tanzanii. Pojawia się jako wypełnienie szczelin w łupkach i piaskowcach^[2][3].

Zastosowanie

• W jubilerstwie, jako kamień w broszkach, pierścionkach, wisiorkach, naszyjnikach i bransoletach^[1].

Uwagi

Przypisy