Trybalizm

Saamowie w tradycyjnych strojach (Laponia, 2005)

Trybalizm, inaczej plemienność – idea dążąca do utrzymania się plemiennej struktury społeczeństwa pozbawionego scentralizowanej władzy[1], jednocześnie idea jest przeciwna kształtowaniu się narodów[2][3][4][5][6]. Trybalizm może akceptować współczesne aspekty życia oraz czynności, jak np. praktykowanie religii abrahamowych, edukację, komunikację mobilną oraz wymianę walut[7]. Wykazuje również cechy podobne do nacjonalizmu[8][9] oraz sprzeczne z islamem[10].

Dzieci z plemienia Janomamów zamieszkujące wenezuelski stan Amazonas (2007)

W XX wieku trybalizm był zauważalny na terenie Kazachstanu, jednak kazachscy intelektualiści proponowali porzucenie tej idei na rzecz nacjonalizmu; po rozpadzie Związku Radzieckiego i uzyskaniu przez Kazachstan niepodległości, ze względu na wzrost współczynnika urbanizacji i na zachodzące wówczas reformy gospodarcze, trybalizm w tym regionie zanikł[11][12][13]. Chociaż podział plemienny prawie całkowicie zanikł na świecie, wciąż występują jego aspekty, takie jak odrębny język, kultura bądź pochodzenie[14][15].

Struktura społeczna

Członkowie plemienia mają silną tożsamość kulturową i etniczną[16][17], a hierarchia społeczna rzadko w nich występuje[18]. Członkowie plemienia często w swoich językach nazywają się ludem (przykładowo nazwa plemienia Inuitów w ich języku oznacza słowo ludzie)[19].

Plemię w antropologii

W antropologii termin plemienia nigdy nie został jednoznacznie zdefiniowany, jednak jest zgoda w kwestii nazewnictwa społeczeństw plemiennych; część z nich zalicza się do koczowników, jednak inne prowadzą osiadły tryb życia na stale zamieszkiwanym przez nich terytorium[20].

Plemię jako termin antropologiczny zaczął tracić popularność w połowie XX wieku, gdyż zaczął być uważany z związany z kolonializmem[21].

Koncepcja ewolucji

Trybalizm ma bardzo adaptacyjny wpływ na ewolucję człowieka[22] oraz pomaga powstrzymać jednostkę przed odejściem od swojego plemienia lub dołączeniem do innego[23].

Brytyjski psycholog i profesor Uniwersytetu w Liverpoolu Robin Dunbar przeprowadził badania, w których stwierdził, że wielkość grupy społecznej jest zależna od rozmiaru mózgu naczelnych ssaków, oraz że człowiek może utrzymywać trwałe więzi z około 150 osobami; to zjawisko jest znane jako liczba Dunbara[24][25]. Z kolei antropolodzy Russell Bernard i Peter Killworth przeprowadzili w Stanach Zjednoczonych podobne badania, gdzie liczba wyniosła 290[26].

Krytyka

Termin trybalizmu został skrytykowany przez Aidana Southalla[27], który nazywał go "narzędziem kolonializmu"[28]; ten termin był jednak używany przez europejskich kolonizatorów w odniesieniu wobec ruchów narodowo-wyzwoleńczych, szczególnie w Afryce[29].

W kwietniu 2021 roku w czasopiśmie „Journal of Hospital Medicine” miał ukazać się artykuł pt. Tribalism: The Good, The Bad, and The Future (pol. Trybalizm: dobro, zło i przyszłość); został jednak wycofany z powodu protestów czytelników w sprawie używania terminów plemię i plemienność[30]. Artykuł został jednak opublikowany pod inną nazwą[30], a redaktor naczelny czasopisma wystosował oficjalne przeprosiny[31].

Przypisy

  1. ↑ 부족. terms.naver.com. (kor.).
  2. ↑ trybalizm, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-09-21] .
  3. ↑ tribalism. merriam-webster.com. (ang.).
  4. ↑ tribalism. macmillandictionary.com. (ang.).
  5. ↑ tribalism. oxforddictionaries.com. [dostęp 2013-06-19]. (ang.).
  6. ↑ James 2006 ↓, s. 325-326.
  7. ↑ James 2012 ↓.
  8. ↑ Glover 2007 ↓, s. 192.
  9. ↑ Szilágyi Ákos: A magyar nemzet tribalizálása (1). ketezer.hu, 2005. (węg.).
  10. ↑ العصبية القبلية.. عودة للجاهلية في أبشع صورها!!. alukah.net, 2011-05-03. (arab.).
  11. ↑ Kazachska Encyklopedia 1998 ↓.
  12. ↑ Jeti jarğı 2008 ↓.
  13. ↑ Aruna Ltd. 2005 ↓.
  14. ↑ Václav Hrnčíř, Petr Květina, Jan Květina: Tribalismus: my versus ti druzí. vesmir.cz, 2021-01-04. (cz.).
  15. ↑ Glover 2007 ↓, s. 194.
  16. ↑ Dekā 1993 ↓, s. 90.
  17. ↑ Szociológia fogalmak. vik.wiki. s. 8. (węg.).
  18. ↑ Manners, Kaplan 2007 ↓, s. 453-464.
  19. ↑ Lowther 2003 ↓, s. 14.
  20. ↑ Stewart 2013 ↓, s. 563.
  21. ↑ tribe, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05]  (ang.).
  22. ↑ Isaacs 1975 ↓, s. 43.
  23. ↑ Jenks 1998 ↓, s. 339.
  24. ↑ Dunbar 2010 ↓.
  25. ↑ Dunbar 1993 ↓, s. 681-735.
  26. ↑ Cristopher McCarty, Peter Killworth, Russell Bernard, Eugene Johnsen: Comparing Two Methods for Estimating Network Size. bebr.ufl.edu, 2001. (ang.).
  27. ↑ Southall 1970 ↓, s. 28-50.
  28. ↑ Sneath 2016 ↓.
  29. ↑ ტრაიბალიზმი და ტრიბალიზმი. nplg.gov.ge. (gruz.).
  30. ↑ a b Batya Swift Yasgur: What an Editor Learned After a Journal Paper Was Deemed Insensitive. medscape.com, 2021-07-07. (ang.).
  31. ↑ Shah, Manning, Wray, Castellanos, Jerardi 2021 ↓, s. 325.

Bibliografia

  • AidanA. Southall AidanA., The Illusion of Tribe, 1970, ISSN 1568-5217 .
  • Harold RobertH.R. Isaacs Harold RobertH.R., Idols of the Tribe: Group Identity and Political Change, 1975, ISBN 978-0-674-44315-0 .
  • KanakasenaK. Dekā KanakasenaK., Assam's Crisis: Myth & Reality, 1993, ISBN 978-81-7099-473-2 .
  • RobinR. Dunbar RobinR., Coevolution of neocortical size, group size and language in humans, 1993 .
  • ChrisCh. Jenks ChrisCh., Core Sociological Dichotomies, 1998, ISBN 978-1-4462-6463-8 .
  • «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия. Ałmaty: Kazachska Encyklopedia (Қазақ энциклопедиясы), 1998. ISBN 5-89800-123-9.
  • KarenK. Lowther KarenK., Native Americans: Grades 1–3, 2003, ISBN 978-1-55799-901-6 .
  • Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Ałmaty: Aruna Ltd. (Аруна Ltd.), 2005. ISBN 9965-26-095-8.
  • PaulP. James PaulP., Globalism, Nationalism, Tribalism: Bringing Theory Back In, 2006 .
  • DavidD. Sneath DavidD., Tribe, 2006 .
  • JonathanJ. Glover JonathanJ., Ihmisyys: 1900-luvun moraalihistoria., 2007, ISBN 978-952-01-0072-8 .
  • Robert AlanR.A. Manners Robert AlanR.A., DavidD. Kaplan DavidD., Anthropological Theory, 2007, ISBN 978-0-202-36133-8 .
  • Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. Ałmaty: Jeti jarğı (Жеті жарғы), 2008. ISBN 9965-11-274-6.
  • RobinR. Dunbar RobinR., How many friends does one person need?: Dunbar's number and other evolutionary quirks, 2010, ISBN 978-0-571-25342-5 .
  • PaulP. James PaulP., Sustainable Communities, Sustainable Development, 2012 .
  • FrankF. Stewart FrankF., Tribalism. Teoksessa; Böwering, Gerhard, 2013 .
  • SamirS. Shah SamirS. i inni, Microaggressions, Accountability, and Our Commitment to Doing Better, 2021, ISSN 1553-5592 .

Linki zewnętrzne

Anglojęzyczne
  • It’s the economy, stupid (not just “tribalism”)
  • "It's the Tribes, Stupid"
  • The descent into tribalism
  • "The New Tribalism"
  • Tribalism in Africa
Inne
  • Arbeitskreis Gemeinschafts- und Nachhaltigkeitsforschung (niem.)
  • Az ukrán mentalitás afrikai gyökerei (węg.)
  • Ethnozentrismus als Katalysator bestehender Konflikte in Afrika südlich der Sahara, am Beispiel der Unruhen in Côte d`Ivoire (niem.)
  • FÜGGŐSÉG, EGYENLŐTLENSÉG, TESTVÉRHARC (węg.)
  • "Клановость в Казахстане сильно видоизменилась за последние десятилетия..." (ros.)
  • Трайбализм — старая болезнь Африки (ros.)
  • ТРАЙБАЛІЗМ (ukr.)
  • Tribalism on the terrace (gr.)
  • NKC: ph380391