Transport kolejowy w Toruniu

Transport kolejowy w Toruniu

kolej
Toruń Główny
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Lokalizacja	Toruń
Lata funkcjonowania	od 1861 roku
Multimedia w Wikimedia Commons

Toruń Główny

Toruń Wschodni

Toruń Miasto

Toruń Kluczyki

Toruń Czerniewice

Toruń Grębocin

Toruń Północny

Toruń Zachodni

Toruń Mokre

Toruń Elana

Toruń Barbarka

Toruński Węzeł Kolejowy
Czynne dworce i przystanki kolejowe
Zlikwidowane dworce i przystanki kolejowe
Planowane przystanki kolejowe

Transport kolejowy w Toruniu – linie, połączenia, dworce, przystanki kolejowe oraz instytucje i stowarzyszenia związane z kolejnictwem w Toruniu.

Charakterystyka

Toruński Węzeł Kolejowy obejmuje krzyżujące się w mieście linie kolejowe 18 i 353 oraz linię 27, 207, 246, 734 i 736^{[potrzebny przypis]}.

W granicach administracyjnych miasta znajdują się trzy czynne dworce kolejowe: Toruń Główny, Toruń Wschodni, Toruń Miasto oraz trzy czynne przystanki osobowe: Toruń Kluczyki, Toruń Czerniewice i Grębocin^{[potrzebny przypis]}.

Przez miasto prócz pociągów dalekobieżnych i wojewódzkich kursują również pociągi BiT City. Składy typu Pesa Elf 22WEc przemierzają trasę Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna oraz BiT City II między stacjami Włocławek i Bydgoszcz Główna^{[potrzebny przypis]}.

W skład znajdującej się w mieście infrastruktury kolejowej wchodzi: siedem wiaduktów, jeden tunel pod placem Pokoju Toruńskiego i most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego na Wiśle, który znajduje się między stacjami Toruń Główny i Toruń Miasto^{[potrzebny przypis]}.

Kalendarium

W Królestwie Prus

• 10 kwietnia 1860 – rozpoczęto budowę Kolei Warszawsko-Bydgoskiej na odcinkach Bydgoszcz – Toruń i Toruń – Aleksandrów Kujawski^[1]
• 24 października 1861 – otwarto linię kolejową Bydgoszcz – Toruń Główny, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej^[1]
• 3 grudnia 1862 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej, która od tego dnia zaczęła funkcjonowanie^{[potrzebny przypis]}
• 1866 – wybudowano fort kolejowy Twierdzy Toruń^{[potrzebny przypis]}
• 1868 – zapadła decyzja o budowie mostu kolejowego na Wiśle^{[potrzebny przypis]}
• 1870 – rozpoczęto budowę mostu kolejowego na Wiśle^[2]
• 20 listopada 1871 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) – Jabłonowo Pomorskie, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)^{[potrzebny przypis]}
• 20 listopada 1871 – otwarto stację Toruń Mokre^{[potrzebny przypis]}
• 25 marca 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Inowrocław, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)^{[potrzebny przypis]}
• 14 sierpnia 1873 – otwarto most kolejowo-drogowy przez Wisłę^[3]
• 15 sierpnia 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Toruń Wschodni, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)^[3]
• po 15 sierpnia 1873 – zamknięto stację Toruń Mokre, ale wkrótce otwarto ją jako dworzec towarowy^[4]
• 1874 – oddano do użytku obecny budynek dworca Toruń Główny^{[potrzebny przypis]}
• październik 1878 – otwarto przystanek Toruń Miasto^[5]
• 1 września 1879 – przystanek Toruń Miasto stał się dworcem (oprócz wsiadania i wysiadania, można było nadawać i odbierać przesyłki oraz bagaż)^[6]
• 1 lipca 1882 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre – Chełmża, będącą częścią planowanej Kolei Miast Nadwiślańskich (obecnie Linia kolejowa nr 207) ^[7]
• 1 lipca 1882 – otwarto dworzec Toruń Mokre^[8]
• 1 stycznia 1886 – oddano do ruchu drugi tor na linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Poznań Wschód^{[potrzebny przypis]}
• przed marcem 1888 – otwarto obecny budynek dworca Toruń Miasto (stary drewniany budynek sprzedano gminie staroluterańskiej, która przebudowała go na cerkiew stojącą do dziś przy ul. Podgórnej)^[9]
• 1892 – wybudowano gmach na siedzibę Inspektoratu Kolei Królewskiej^[10]
• 1894 – otwarto pierwszą linie kolei wąskotorową na poligonie toruńskim^[11]
• 1 grudnia 1902 – otwarto prywatną linię kolejową łączącą Toruń Mokre z Lubiczem, która była dzierżawiona przez Królewski Pruski Zarząd Kolei^[12]
• 1908 – rozpoczęto budowę linii z Torunia do Czarnowa^[13]
• 14 sierpnia 1909 – zamknięto dworzec Toruń Mokre^[14]
• 15 sierpnia 1909 – otwarto ponownie dworzec Toruń Mokre^[14]
• 28 lutego 1910 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Czarnowo^{[potrzebny przypis]}
• 28 lutego 1910 – otwarto stację Toruń Zachodni leżącą na linii Toruń Północny – Czarnowo^{[potrzebny przypis]}
• 28 lutego 1910 – otwarto torowisko na odcinku Toruń Wschodni – Toruń Północny^{[potrzebny przypis]}
• 1 lipca 1912 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Chełmno przez Unisław Pomorski (obecnie Linia kolejowa nr 246)^{[potrzebny przypis]}

Okres międzywojenny

• 18 stycznia 1920 – plac przed dworcem Toruń Miasto były miejscem powitania polskich wojsk wkraczających do Torunia^{[potrzebny przypis]}
• 1924 – planowano bez powodzenia budowę mostu kolejowo-drogowego na Wiśle między Brzozą Toruńską a Grabowcem^{[potrzebny przypis]}
• 1 października 1933 – przeniesiono z Gdańska Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych^{[potrzebny przypis]}
• 1935 – most kolejowy zamknięto dla ruchu kołowego i położono na nim drugi tor^{[potrzebny przypis]}
• 21 listopada 1937 – oddano do ruchu linię kolejową 27 na odcinku Toruń Wschodni – Sierpc przez Lubicz^[12]
• 1937 – zlikwidowano starą linię Toruń – Lubicz^[12]
• 1938 – przebudowano budynek dworca Toruń Miasto do stanu obecnego^{[potrzebny przypis]}

II wojna światowa

• 1939 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko polskie^{[potrzebny przypis]}
• 1944 – ukończono nową lokomotywownie na Kluczykach^{[potrzebny przypis]}
• 1944 – wybudowano lokomotywownię przy dworcu Toruń Wschodni^{[potrzebny przypis]}
• 24 stycznia 1945 – na Podgórzu doszło do eksplozji wagonów kolejowych. Śmierć poniosło co najmniej 31 osób^[15]
• 1945 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko niemieckie^{[potrzebny przypis]}

Okres PRL

• sierpień 1945 – przejęto eksploatację węzła kolejowego od wojskowych władz radzieckich^{[potrzebny przypis]}
• 1946 – odbudowano nastawnię na stacji Toruń Główny^{[potrzebny przypis]}
• 15 kwietnia 1947 – otwarto do ruchu odbudowany most kolejowy na Wiśle^{[potrzebny przypis]}
• Toruń stał się tzw. pierwszorzędnym węzłem kolejowym^{[potrzebny przypis]}
• 1959 – zmieniono nazwę stacji Toruń Mokre na Toruń Wschodni^{[potrzebny przypis]}
• 1 kwietnia 1966 – zlikwidowano połączenie kolejowe na odcinku Toruń Północny – Czarnowo^{[potrzebny przypis]}
• pocz. lat 70. – zlikwidowano poligonową kolej wąskotorową^[16]
• 1973 – rozebrano bocznicę kolejową wzdłuż nabrzeża wiślanego (obecnie Bulwar Filadelfijski) do portu zimowego^{[potrzebny przypis]}
• 8 maja 1976 – odsłonięto Pomnik kolejarzy – ofiar faszyzmu^[17]
• 19 sierpnia 1980 – miała miejsce katastrofa kolejowa pod Otłoczynem^{[potrzebny przypis]}
• 20 grudnia 1983 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Inowrocław – Toruń Główny^{[potrzebny przypis]}
• 1984 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Bydgoszcz Wschód – Toruń Główny^{[potrzebny przypis]}
• maj 1985 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski^{[potrzebny przypis]}
• 16 października 1986 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Iława Główna – Toruń Wschodni^{[potrzebny przypis]}
• 13 grudnia 1987 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Toruń Wschodni^{[potrzebny przypis]}
• 27 maja 1988 – pożar mostu kolejowego^{[potrzebny przypis]}

Od 1989

• 10 stycznia 1992 – zawieszono ruch pasażerski na trasie Toruń Wschodni – Unisław Pomorski przez stację Toruń Północny^{[potrzebny przypis]}
• 1999 – patronem mostu kolejowego został Ernest Malinowski^{[potrzebny przypis]}
• 2003 – rozebrano bocznicę kolejową m.in. do Młynów Richtera^{[potrzebny przypis]}
• 2004 – rozebrano bocznicę kolejową do Toruńskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Betonów^{[potrzebny przypis]}
• 2007 – zostało opracowane studium wykonalności przebiegu bydgosko-toruńskiej kolei metropolitalnej BiT City^{[potrzebny przypis]}
• 2007 – rozebrano bocznicę kolejową do Elektrociepłowni Toruń Zachód, Merinotexu, Polchemu i Towimoru^{[potrzebny przypis]}
• 2009 – zlikwidowano Zakład Linii Kolejowych^{[potrzebny przypis]}
• 2013 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża^{[potrzebny przypis]}
• 31 stycznia 2014 – nastąpiło protokolarne przekazanie dworca Toruń Główny na rzecz Gminy Miasta Toruń^{[potrzebny przypis]}
• 2014 – otwarto Zakład Napraw Tabory PKP CargoTabor^{[potrzebny przypis]}
• 2015 – zakończono modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża^{[potrzebny przypis]}
• 23 czerwca 2015 – siedzibę spółki Arriva RP przeniesiono z Warszawy do Torunia^[18]
• 12 listopada 2015 – otwarto po gruntownej przebudowie dworzec Toruń Główny^[19]
• 9 lipca 2018 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały porozumienie w sprawie realizacji zadania „Modernizacja linii kolejowej nr 353 na docinku Toruń Główny – Toruń Wschodni wraz z infrastrukturą dworcową oraz budową nowych przystanków kolejowych w Toruniu – BiTCity II”^[20]
• 27 czerwca 2019 – władze miasta przejęły dworzec Toruń Północny^{[potrzebny przypis]}
• 19 sierpnia 2019 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały umowę z wykonawcą dokumentacji projektowej BiT City II^[21]
• 11 czerwca 2021 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej nr 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża^[22]

Linie kolejowe

Ta sekcja od 2024-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Wykaz linii

Toruński węzeł kolejowy tworzą następujące linie kolejowe:

Linia	Nr D29	Sąsiednie stacje węzłowe	Operator przewozów pasażerskich	Elektryfikacja	Zdjęcie
Kutno – Piła Główna	18	Aleksandrów Kuj. – Bydgoszcz Wschód	PKP Intercity, Polregio (BiT-City)
Poznań Wschód – Skandawa (GP) – Žielieznodorožnyj	353	Inowrocław – Jabłonowo Pom.	Polregio i PKP InterCity
Nieszawka – Toruń Główny	734		Polregio i PKP InterCity
Toruń Wschodni – Malbork	207	Grudziądz	Arriva RP (na odcinku Toruń Wschodni-Grudziądz), Polregio (na odcinku Grudziądz-Malbork)
Nasielsk – Toruń Wschodni	27	Sierpc	Arriva RP
Toruń Wschodni – Olek (daw. Chełmno)	246	(dawniej) Unisław Pomorski	(linia towarowa)
Grębocin – Katarzynka	736		(nieczynna)

Jednostki i instytucje związane z kolejnictwem

W Toruniu swoją siedzibę ma spółka kolejowa Arriva RP^[18], której pociągi kursują na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego. Ponadto istnieją:

• PKP Intercity Remtrak, siedziba spółki^{[potrzebny przypis]}
• Baza Toruń-Kluczyki, mającej za zadanie m.in. bieżące utrzymanie składów Elf 22WEc, które kursują w ramach szybkiej kolei miejskiej BiT City na trasie Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna^{[potrzebny przypis]}
• Sekcja Utrzymania Taboru Trakcyjnego Toruń Kluczyki^[23]
• PKP Cargo Zakład Przewozów Towarowych Sekcja Przewozów i Ekspedycji^{[potrzebny przypis]}
• PKP CargoTabor Zakład Naprawy Taboru^{[potrzebny przypis]}
• PKP Energetyka Sekcja Zasilania Elektroenergetycznego Toruń^{[potrzebny przypis]}
• Zakład Linii Kolejowych Sekcja Eksploatacji Toruń Wschodni, Sekcja Eksploatacji Toruń Główny, Dział Rachunkowości i Finansów^{[potrzebny przypis]}
• Posterunek Straży Ochrony Kolei^{[potrzebny przypis]}

Muzea i stowarzyszenia

W Toruniu istnieje Stowarzyszenie Przyjaciół Kolei i Zabytków Techniki oraz Toruńskiej Makiety Modułowej^[24], a także Izba Tradycji Toruńskiego Węzła Kolejowego^[25].

Od 13 grudnia 2015 roku do Torunia docierają nowoczesne składy Flirt, którymi można dojechać do: Warszawy, Gdańska, Gdyni, Częstochowy, Katowic, Bydgoszczy i Łodzi^{[potrzebny przypis]}.

Kategoria pociągów

Ta sekcja od 2024-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Wykaz pociągów zatrzymujących się na stacji Toruń Główny od grudnia 2018 roku:

Czynne dworce i przystanki kolejowe

Dworce kolejowe

Nazwa	Lokalizacja	Perony	Zadaszenie peronów	Budynek	Kasa	Uwagi	Zdjęcie
Toruń Główny	Stawki	4	wiaty nad peronami	użytkowany	czynna	Główna stacja kolejowa w Toruniu, powstała w 1861, obecny budynek z 1874. W latach 2014[potrzebny przypis]–2015 przeszła gruntowną przebudowę[19]
Toruń Wschodni	Mokre	3	wiaty nad peronami	użytkowany	czynna	Powstała w 1871, obecny budynek z 1909. Na stacji zaczynają i kończą bieg składy jadące z i do: Bydgoszczy, Włocławka i Kutna[potrzebny przypis]
Toruń Miasto	Jakubskie Przedmieście	1	wiata nad peronem	użytkowany	nieczynna	Powstała w 1878, obecny budynek z 1888[potrzebny przypis]

Przystanki osobowe

Ta sekcja od 2024-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Zlikwidowane dworce i przystanki kolejowe

Ta sekcja od 2024-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Dworce kolejowe

Przystanki osobowe

Węzeł przesiadkowy

Oprócz tradycyjnych przystanków komunikacji miejskiej, które znajdują się przy wszystkich dworcach kolejowych w Toruniu, od sierpnia 2015 roku istnieje także węzeł przesiadkowy na placu 18 Stycznia, który integruje sieć tramwajową z koleją w ramach projektu BiT-City^{[potrzebny przypis]}.

Szybka kolej Miejska

BiT-City

 Osobny artykuł: Szybka kolej miejska BiTCity.

Szybka kolej miejska łączy dwie stolice województwa kujawsko-pomorskiego: Bydgoszcz i Toruń^{[potrzebny przypis]}.

Pomysłodawcą tego projektu był Wydział Inwestycji Strategicznych Urzędu Miasta Torunia oraz toruńskie Stowarzyszenie Porozumienie Obywateli (www.spo.org.pl), a wdrażającym projekt – Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu oraz Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przy współpracy z urzędami miast Bydgoszczy i Torunia^{[potrzebny przypis]}.

Przypisy

Bibliografia

• Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
• Tomasz Jankowski: Kolejki wąskotorowe Mazowsza. W: Koleje polowe na ziemiach polskich w okresie I wojny światowej. Funkcja, znaczenie i późniejsze wykorzystanie. Materiały z konferencji Piaseczno – Nieporęt – Sochaczew 2019. Sochaczew: Stacja Muzeum, 2019. ISBN 978-83-953336-0-6.
• KatarzynaK. Kluczwajd KatarzynaK., Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat, Łódź 2018, ISBN 978-83-7729-452-9 .
• JoannaJ. Kucharzewska JoannaJ., Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920, Warszawa: Neriton, 2004, ISBN 838897369X .
• Roman Witkowski. Kolejki wojskowe w Toruniu w czasie I wojny światowej. „Świat Kolei”. 7, 2008. 
• Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.