Tolko

Tolko

osada
Kościół
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bartoszyce
Liczba ludności (2004)	627
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-200[2]
Tablice rejestracyjne	NBA
SIMC	0471159
Położenie na mapie gminy wiejskiej Bartoszyce Tolko
Położenie na mapie Polski Tolko
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Tolko
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego Tolko
54°14′32″N 20°42′37″E/54,242222 20,710278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Tolko (niem. Tolks) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce, przy drodze wojewódzkiej nr 512, w odległości ok. 9 km od najbliższego miasta Bartoszyc. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Historia

Wieś założona w XIV w. W XIV w. wieś była służebnym majątkiem rycerskim. Od XVI do XIX była siedzibą rodową rodziny von Tettau. W 1889 majątek ziemski Tolko, wraz z podległymi folwarkami: Cegielnia, Kiersity, Kurek, Młynisko, Spurławki i Wyręba, zajmował obszar 1264 ha.

W 1935 r. w szkole zatrudniony był jeden nauczyciel i uczyło się 45 dzieci. W 1939 we wsi było 495 mieszkańców. W 1983 r. we wsi funkcjonował PGR, znajdowało się 21 budynków mieszkalnych z 352 osobami. W tym czasie we wsi była jednoizbowa szkoła podstawowa, realizująca program czterech klas szkoły podstawowej. Była też świetlica, klub, punkt biblioteczny, sala kinowa na 50 miejsc, tartak.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[3]:

• zespół pałacowy, XVIII–XIX:
  • pałac rodu von Tettau, wybudowany w stylu barokowym z końca XVII w., na planie prostokąta z dwoma ryzalitami. Nad wejściem kartusz herbowy. Boczne przybudówki pochodzą z XIX w. Po 1945 r. pałac był użytkowany przez PGR. Gruntownie był odrestaurowany w latach 1983–1987.
  • park krajobrazowy

 Osobny artykuł: Pałac w Tolku.

Poza pałacem do zabytków zaliczyć można spichlerz murowany z XIX w., wybudowany na planie prostokąta, w części konstrukcji ryglowej, z dachem z półszczytami.

Ludzie związani z miejscowością

• Piotr z Tolka, jeden z działaczy antykrzyżackich Związku Pruskiego.
• Georg von Tettau, ur. w 1837 – zm. w 1930, feldmarszałek Królestwa Prus i komtura Zakonu Joannitów. Jego herb z krzyżami maltańskimi znajduje się do dzisiaj nad głównym wejściem do pałacu.

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 121.
• Rzempołuch A., 1993. Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wyd. Remix, Olsztyn.
• Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987, 480 str., ISBN 83-7002-239-1
• dobra, powiat iławkowski z siedzibą w mieście Iława Pruska, Iławka (Bagrationowsk), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 362 .