Szewach Weiss

Szewach Weiss

‏שבח וייס‎

Szewach Weiss (2008)
Imię i nazwisko po urodzeniu	Szejwach Weiss
Data i miejsce urodzenia	5 lipca 1935 Borysław
Data i miejsce śmierci	3 lutego 2023 Tel Awiw-Jafa
Przewodniczący Knesetu
Okres	od 13 lipca 1992 do 24 czerwca 1996
Przynależność polityczna	Partia Pracy
Poprzednik	Dow Szilanski
Następca	Dan Tichon
Ambasador Izraela w Polsce
Okres	od 2001 do 2003
Poprzednik	Jigal Antebi
Następca	Dawid Peleg
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Szewach Weiss (hebr. שבח וייס; ur. 5 lipca 1935 w Borysławiu, zm. 3 lutego 2023^[1] w Tel Awiwie^[2]) – izraelski politolog, polityk i dyplomata, profesor nauk politycznych, poseł do Knesetu w latach 1981–1999 i jego przewodniczący (1992–1996), w latach 2001–2003 ambasador Izraela w Polsce^[3], kawaler Orderu Orła Białego^[4].

Życiorys

Młodość i czas wojny

Urodził się w ówcześnie leżącym w Polsce Borysławiu (obecnie leży na Ukrainie) w rodzinie żydowskiej, jako Szejwach Weiss (forma z języka jidysz), syn Gitł (Gieni) i Meira Wolfa Weissa, właściciela sklepu spożywczego. Latem 1941, po wkroczeniu armii niemieckiej, rodzinie Weissów udało się zbiec z getta. Najpierw ukrywali się u Ukrainki Julii Lasotowej, później u polskiego małżeństwa Anny i Michała Górali. Następnie pomagała im przetrwać sąsiadka, Maria Potężna z synem Tadeuszem^[5][6].

Weiss:

W tej kryjówce spędzili około 8 miesięcy. Następnie przenieśli się do ukrytej piwnicy innego niepozornego domu, gdzie ukrywali się przez kolejne 21 miesięcy^[3].

W sierpniu 1944 do Borysławia wkroczyły wojska radzieckie. Po zakończeniu działań wojennych Weissowie zamieszkali ponownie w swoim starym domu, a Szejwach poszedł do drugiej klasy szkoły podstawowej. Jednak wkrótce potem zmuszeni byli wyjechać na tereny Polski w obecnych granicach. Przez pewien czas rodzice mieszkali w Gliwicach,Wałbrzychu, a sam Szejwach mieszkał i uczył się w sierocińcu prowadzonym przez syjonistyczną organizację Bricha w Głuszycy. W tym czasie rozpoczął naukę języka hebrajskiego^[5].

W styczniu 1946 Weissowie przekroczyli nielegalnie granicę z Czechosłowacją, by przedostać się do mandatu Palestyny. Przez Bratysławę dotarli do Wiednia, po czym znaleźli się w obozie przejściowym niedaleko Linzu. Następnie przedostali się do Włoch i dotarli do Rzymu. 1 grudnia Weiss wypłynął z Genui do mandatu Palestyny.

W Izraelu

Po przybyciu na tereny obecnego Izraela zmienił imię na Szewach (w języku hebrajskim szewach oznacza „sława”^[8]). Skierowano go do szkoły rolniczej Hadassim niedaleko Netanji. Tam spotkał polskiego lewicującego Żyda, Micha’ela Kasztana, który stał się jego nauczycielem. To m.in. pod jego wpływem Weiss zbliżył się do lewicy^[5].

W tym czasie zaczął uprawiać wyczynowo sport, (trenował lekkoatletykę i podnoszenie ciężarów) i osiągnął w tych dyscyplinach doskonałe wyniki. Po zdaniu egzaminów maturalnych rozpoczął służbę wojskową w armii izraelskiej, gdzie zaangażował się w życie kulturalne – jako podoficer do spraw kultury dla północnej części Izraela. Dosłużył się stopnia sierżanta^[9]. Później został dziennikarzem radiowym. Jednocześnie studiował na Wydziale Nauk Politycznych Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, na którym w 1969 uzyskał stopień doktora filozofii i nauk politycznych i Wydziale Prawa w Tel Awiwie^[5].

W 1965 uległ wypadkowi samochodowemu, który zakończył jego karierę sportową. Był jednym z pierwszych trenerów Miriam Sidranski, wielokrotnej mistrzyni Izraela w biegach.

W 1975 założył Wydział Mediów na Uniwersytecie Hajfy i został profesorem nauk politycznych na tej uczelni.

Działalność polityczna

W latach 1969–1981 był radnym w Hajfie, od 1977 do 1999 członkiem Komitetu Centralnego Partii Pracy. Był jednym ze zwolenników Icchaka Rabina podczas jego wewnątrzpartyjnej rywalizacji z Szimonem Peresem. Od 1981 był posłem do Knesetu.

Przewodniczący Knesetu

W latach 1988–1992 był wiceprzewodniczącym^[9], od 13 lipca 1992 do 24 czerwca 1996 przewodniczącym Knesetu^[10], wybranym stosunkiem głosów 76:32. Po latach pisał:

W 1993 uczestniczył w rozmowach pokojowych z Jasirem Arafatem w Oslo, zakończonych podpisaniem porozumienia.

Był jedną z ostatnich osób, z którą rozmawiał premier Izraela Icchak Rabin zanim zginął z rąk żydowskiego nacjonalisty 4 listopada 1995. Przy wielu okazjach reprezentował Kneset za granicą (w latach 1984–1999 był delegatem izraelskiego parlamentu do Rady Europy).

Ambasador Izraela w Polsce i późniejsza działalność

W latach 2001–2003 pełnił funkcję ambasadora Izraela w Polsce. Podczas swojej misji w Polsce brał udział w polskim życiu publicznym, do czego przyczyniała się jego biegła znajomość języka polskiego. Od 2000 był Przewodniczącym Rady Instytutu Pamięci Jad Waszem^[5][6].

Prowadził wykłady na temat historii i polityki Izraela na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, w ostatnich pięciu latach we współpracy z dr hab. Elżbietą Kossewską. W 2008 wspólnie z prof. Stanisławem Sulowskim i dr hab. Elżbietą Kossewską powołał Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską na tym Wydziale. Po śmierci Szewacha Weissa, dla uczczenia jego pamięci, decyzją Władz Uniwersyteckich i Wydziału, Centrum zmieniło nazwę na: Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską im. prof. Szewacha Weissa^[6][12][13].

Przez kilka lat współpracował z tygodnikiem „Wprost”^[14], a od 2011 do 2012 z tygodnikiem „Uważam Rze”. Publikował także komentarze w „Rzeczpospolitej”. Od stycznia 2013 był publicystą tygodnika „Do Rzeczy”^[15].

Był autorem kilkudziesięciu książek: dla dzieci, z dziedziny nauk politycznych, na temat zarządu miejskiego oraz Holocaustu.

Był członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Umiejętności^[16]. Od 28 marca 2008 był członkiem Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu.

Życie prywatne

Od 1959 był żonaty z Ester, z którą miał dwójkę dzieci – córkę Jifat i syna No’ama. Miał wnuczkę Szirę.

Biegle władał językami: hebrajskim, polskim, angielskim i rosyjskim.

Zmarł 3 lutego 2023 w Ramat Gan w wieku 87 lat^[17][2][1]. Został pochowany dwa dni później na narodowym cmentarzu na Wzgórzu Herzla w Jerozolimie^[18].

Odznaczenia

• Order Orła Białego (2016)^[19][20],
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2004)^[21],
• Komandoria Missio Reconciliationis (2003)^[22],
• Odznaka Honorowa „Bene Merito” (2009)^[23][24],
• Medal „Zasłużony dla Tolerancji” (2003).

Nagrody i wyróżnienia

• 1975 – Nagroda za studia nad zarządem miejskim,
• 1995 – Nagroda za tolerancję przyznaną mu przez Ruch Piękny Izrael,
• 1996 – Nagroda Amitaia za uczciwość w służbie publicznej,
• 1998 – Nagroda Brata Alberta,
• 1999 – Nagroda Ruchu dla Dobrego Zarządu,
• 2003 – Honorowy Obywatel Miasta Kalisza,
• 2006 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego,
• 2008 – Nagroda imienia Sérgio Vieira de Mello (nagroda specjalna^[25]),
• 2011 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego^[26],
• 2011 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi^[27],
• 2012 – Doktorat honoris causa Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie^[28],
• 2013 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach^[29],
• 2018 – Nagroda im. Jana Nowaka Jeziorańskiego.

Przypisy

Bibliografia

• Szewach Weiss (ang.) – profil na stronie Knesetu.
• Informacja na WNPiSM UW