Strzelce Krajeńskie

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Strzelce Krajeńskie (ujednoznacznienie).

Strzelce Krajeńskie

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Strzelce Krajeńskie, baszta czarownic (2021)
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	strzelecko-drezdenecki
Gmina	Strzelce Krajeńskie
Data założenia	1272 rok
Burmistrz	Mateusz Feder
Powierzchnia	5,54[1] km²
Populacja (30.06.2022) • liczba ludności • gęstość	9809[1] 1770,6[1] os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 95
Kod pocztowy	66-500
Tablice rejestracyjne	FSD
Położenie na mapie gminy Strzelce Krajeńskie Strzelce Krajeńskie
Położenie na mapie Polski Strzelce Krajeńskie
Położenie na mapie województwa lubuskiego Strzelce Krajeńskie
Położenie na mapie powiatu strzelecko-drezdeneckiego Strzelce Krajeńskie
52°52′32″N 15°31′55″E/52,875556 15,531944
TERC (TERYT)	0806044
SIMC	0935742
Hasło promocyjne: Strzelce Krajeńskie oczarowują
Urząd miejski al. Wolności 48 66–500 Strzelce Krajeńskie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Strzelce Krajeńskie (niem. Friedeberg in der Neumark^[2]) – miasto w Polsce, w województwie lubuskim, siedziba powiatu strzelecko-drezdeneckiego i gminy miejsko-wiejskiej Strzelce Krajeńskie.

Położenie

Miasto położone jest w północno-wschodniej części województwa lubuskiego, na prawobrzeżnej ziemi nadnoteckiej, nad jeziorami: Klasztornym Górnym, Dolnym Jeziorem oraz Młyńskim, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym, w południowo-zachodniej części Pojezierza Dobiegniewskiego)^[3], przy drodze krajowej nr 22, 26 km na północny wschód od Gorzowa Wielkopolskiego.

Pierwotnie obszar, na którym położone jest miasto, należał do Wielkopolski^[4] jako część kasztelanii santockiej^[5], po czym w drugiej połowie XIII wieku został opanowany przez Brandenburgię i włączony do Nowej Marchii, w granicach której leżał do 1945 roku, a w latach 1402–1454 miasto należało do zakonu krzyżackiego^[6]. Przymiotnik Krajeńskie dodano po II wojnie światowej dla odróżnienia od innych miejscowości o podobnych nazwach (np. Strzelce Opolskie), jednak nie ma podstaw historyczno-geograficznych, gdyż miasto nigdy nie było związane z Krajną^[7].

Miasto zajmuje powierzchnię 4,94 km² (1 stycznia 2011)^[8].

Historia

Najstarsza wzmianka, która dotyczy miejscowości określanej jako: Strzelzi, Strzelecz, Strzelcze, jest związana ze zniszczeniem w 1272 r. gródka margrabiego brandenburskiego Konrada I przez wielkopolskiego księcia Przemysła II^[9]. Po zniszczeniu tej fortyfikacji margrabiowie zdecydowali się w latach 1272–1286 lokować miasto, które postanowili nazwać Friedeberg^[10]. Wkrótce po lokacji miejskiej, podjęto prace fortyfikacyjne w wyniku których w latach 1272–1290, powstał wokół miasta mur kamienny, wał ziemny i podwójne fosy^[9]. Potwierdza to wzmianka z 1290 r. dotycząca fundacji na rzecz zakonu augustianów-eremitów klasztoru obok murów miejskich^[9]. W ramach fortyfikacji miejskich zbudowano Bramę Młyńską (Drezdenecką lub Wschodnią) i Gorzowską (Brzozowską) oraz 37 baszt łupinowych^[9]. W trakcie wojny polsko-krzyżackiej pod miastem w 1433 r. stanęły wojska husyckie Jana Čapka, które wspierały oddziały polskie dowodzone przez Piotra Szafrańca. Po dwudniowym szturmie, 7 czerwca, atakujący przez podkop zdobyli miasto, które spalili^[9].

W 1945 roku miejscowość włączono do Polski. Administracja polska używała początkowo nazwy Strzelce bez przymiotnika Krajeńskie^[11], który dodano w 1946^[12]. W latach 1975–1998 w woj. gorzowskim.

Demografia

Miasto ma 9809 mieszkańców (30 czerwca 2022)^[13].

Piramida wieku mieszkańców Strzelec Krajeńskich w 2014 roku^[14].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[15]:

• stare miasto, układ urbanistyczny
• kościół filialny pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej^[16], mariacki z 1300 roku, z XV wieku, XIX wieku, lat 1957–1973
• mury miejskie obronne z 36 basztami, z XIII wieku. Zbudowane zostały z kamienia w latach 1272–1290. Długość: 1640 m, grubość: 1 m, wysokość: do 8 m. Mury otaczają teren Starego Miasta o pow. 24 ha. Niegdyś fortyfikacje składały się z 38 czatowni, dwóch bram – Gorzowskiej i Młyńskiej – oraz baszty zwanej Więzienną lub Czarownic. Mury zachowały się prawie na całej długości, przetrwała także Brama Młyńska i Baszta Więzienna:
  • brama Młyńska – Wschodnia, z XIV wieku, inna nazwa: Brama Drezdenkowska, przy końcu ul. Młyńskiej. Została wzniesiona w stylu gotyckim, w XV w. Posiada cztery kondygnacje i zamknięty ostrym łukiem przejazd. Brama zwieńczona jest ażurowymi sterczynami. Obecnie mieści się tu Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia
  • baszta Więzienia, pochodzi z XIV w. Niższe partie zbudowane zostały z kamienia na planie prostokąta, wyższe z cegły – na planie spłaszczonego koła. Zwieńczenie stanowi spiczasty, ceglany hełm, który okolony jest platformą widokową. Wnętrze baszty podzielone jest na trzy kondygnacje. Obecnie budowla nie jest użytkowana. Do baszty przylega Nowa Brama
• domy, ul. Brygady Saperów nr 19, 20, 25, 34 i budynek gospodarczy – szachulcowy, murowano-szachulcowe, z XVIII wieku, z połowy XIX wieku
• dom, ul. Krasińskiego 11, murowano-szachulcowy
• domy, ul. Ludowa nr 16 szachulcowy; nr 31 i budynek gospodarczy, szachulcowy, z połowy XIX wieku
• dom, ul. Mickiewicza 18, szachulcowy, z połowy XIX wieku, nie zachował się
• domy, ul. Południowa nr 13, nr 17 – szachulcowe, z połowy XIX wieku; nr 38
• domy, ul. Północna nr 36 szachulcowy, nr 38, z XVIII / XIX wieku
• spichlerz przy bramie Wschodniej, ul. Wojska Polskiego 1, murowano-szachulcowy, z 1764 roku, w 2020 został wyremontowany^[17].
• dom, ul. Wojska Polskiego 4, z połowy XIX wieku

Inne zabytki:

• cmentarz żydowski
• kościół parafialny pw. św. Franciszka z Asyżu z 1929 r., z którego codziennie o godzinie 12 grany jest hejnał miasta^[18][19][16]
• ratusz, zbudowany został w latach 1870–1872 w stylu neorenesansowym, na miejscu wcześniejszego ratusza. Projekt sporządził Koehler z Frankfurtu nad Odrą oraz Asmund Schulz. Fasadę budynku ozdabia balkon z tralkową balustradą, tondo z herbem miasta oraz maszt flagowy z motywem smoka. Obecnie budynek jest siedzibą Sądu Rejonowego w Strzelcach Krajeńskich.
• Wieża ciśnień (zabytek z ewidencji zabytków)^[20]

• 
  Baszta Czarownic (1959)
• 
  Kościół Mariacki (XV, XIX w., 1957–1973)
• 
  mury obronne wraz z 36 basztami z XIII w.
• 
  Ul. Północna 36 – dom z przeł. XVIII / XIX w.
• 
  Spichrz z 1764 roku, ul. Wojska Polskiego 1
• 
  Ratusz, Urząd Miasta i Gminy (1870–1872)

Edukacja

• Żłobek Samorządowy
• Przedszkole Samorządowe Nr 1
• Przedszkole Samorządowe Nr 2 „Smerfy”
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Janusza Korczaka (w tym: Szkoła Podstawowa Specjalna, Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy, Przedszkole Specjalne nr 3)
• Ochotnicze Hufce Pracy
• Szkoła Podstawowa nr 2
• Szkoła Podstawowa nr 1
• Zespół Szkół (Liceum Ogólnokształcące im. Macieja Rataja i Technikum Gastronomiczne)
• Zespół Szkół Centrum Kształcenia Ustawicznego w Strzelcach Krajeńskich im. Stefana Biedrzyckiego – jeden z największych zespołów szkół na terenie miasta. Mieści się w zespole budynków przy al. Wolności 7. Budynek szkoły wzniesiony z czerwonej cegły, powstał na początku XX wieku. Organizowano w nim zajęcia, zakładając we Friedeberg początkowo Seminarium Nauczycielskie, a następnie gimnazjum niemieckie. Po II wojnie światowej, gdy Friedeberg stał się polskim miastem pod nazwą Strzelce Krajeńskie, w budynku zorganizowano szkołę średnią. Biorąc pod uwagę rolniczy charakter Strzelec utworzono szkołę kształcącą kadry dla rolnictwa. Placówka ta była wtedy jedną z nielicznych szkół kształcących pracowników obsługi technicznej dla Państwowych Gospodarstw Rolnych^[21].
• Wydział Szczecińskiej Akademii Rolniczej
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia

Sport

Od 1945 w Strzelcach Krajeńskich działa klub piłkarski Miejski Klub Sportowy „Łucznik” Strzelce Krajeńskie. Zespół mecze rozgrywa na Stadionie Miejskim^[22]. W 2014 roku w leżących nieopodal Strzelcach Klasztornych powstał tor kartingowy, którego pomysłodawcą jest Fundacja Wierczuk Race Promotion, zajmująca się promocją młodych adeptów wyścigów samochodowych. W roku 2022 działalność toru została zakończona.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki: parafia św. Franciszka z Asyżu,
• Kościół greckokatolicki: parafia Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich i św. Michała Archanioła^[23],
• Świadkowie Jehowy: zbór (Sala Królestwa ul. Orzechowa 5)^[24].

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:^[25]

• Jammerbugt
• Angermünde
• Tornesch

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta
• Friedeberg (niem.) 4, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 409 .
• Strzelce Krajeńskie na niemieckim filmie z 1939 roku