Stefania Sempołowska

Stefania Sempołowska

Data i miejsce urodzenia	2 października 1869 Polonisz, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	31 stycznia 1944 Warszawa, Polska pod okupacją, III Rzeszy
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski
Zawód, zajęcie	nauczycielka, działaczka oświatowa, pisarka
Narodowość	polska
Partner	Stanisław Patek
Multimedia w Wikimedia Commons

Stefania Sempołowska^[1] (ur. 2 października 1869 w Poloniszu, zm. 31 stycznia 1944 w Warszawie) – polska nauczycielka i działaczka oświatowa, bojowniczka o prawa dziecka, dziennikarka i pisarka.

Życiorys

Po przedwczesnej śmierci ojca wychowywała się w majątku babki ojczystej, najprawdopodobniej w miejscowości Wyszki w powiecie jarocińskim^[2]. Na początku lat 80. XIX w. zamieszkała wraz z matką w Warszawie, gdzie była świadkiem pogromu ludności żydowskiej. To wydarzenie wykształciło w niej postawę sprzeciwu wobec szowinizmu i rasizmu^[3].

W Warszawie Sempołowska uczęszczała do tajnej szkoły Jadwigi Teodozji Papi. Mając 17 lat, zdała egzamin na Patent nauczycielki przed rządową komisją w Warszawie. Zaczęła pracę w zawodzie, a także zajmowała się publicystyką oświatową, postulując pełny dostęp do oświaty wszystkich warstw społecznych. Naukę kontynuowała na Uniwersytecie Latającym, pełniącym w Królestwie Polskim rolę tajnej szkoły wyższej. Na przełomie XIX i XX w. uczestniczyła także w kursach Warszawskiego Towarzystwa Pszczelniczo–Ogrodniczego, m.in. wraz Jadwigą Jahołkowską i działaczem ludowym Teofilem Kurczakiem^[4].

Była członkinią Towarzystwa Oświaty Demokratycznej Nowe Tory oraz współredaktorką czasopisma dla młodzieży Z bliska i z daleka, a później dwutygodnika dla dzieci i wychowawców W słońcu. W okresie międzywojennym udzielała się również w Towarzystwie Opieki nad Więźniami „Patronat”^[5]. Mimo przeciwieństw losu, do śmierci pozostała wierna swoim ideałom.

W czasie rewolucji 1905 roku zainicjowała zjazd delegatów kół nauczycielskich Królestwa Polskiego, który miał miejsce 1 października w Pilaszkowie, w szkole Stanisława Najmoły. Na zjeździe nauczyciele zadeklarowali solidarność z protestującym ludem oraz wbrew zakazowi zaborcy postanowili prowadzić nauczanie w szkołach ludowych w języku polskim^[4]. W trakcie rewolucji Sempołowska prowadziła także akcje pomocy więźniom politycznym. Razem ze swoim partnerem, adwokatem Stanisławem Patkiem, kierowała Kołem Obrońców Politycznych^[6]. Za swoją działalność była kilkakrotnie aresztowana, wydalona do Galicji, szykanowana przez władze carskie. W 1898 była więziona w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej^[7]. W latach 1908-1913 działaczka Towarzystwa Kultury Polskiej. Podczas I Wojny Światowej działała w Biurze Porad Prawnych dla Uchodźców^[8].

W okresie międzywojennym była autorką raportu „W więzieniach”, w którym stwierdzała, że „tortury zwyczajowo towarzyszą badaniom policji na Kresach, a nie są rzadkością i w centrum Kraju”^[9].

W czasie II wojny światowej ciężko chorą Sempołowską zaopiekowała się Aniela Steinsbergowa, wówczas członkini konspiracyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej – Wolność, Równość, Niepodległość. Sempołowska na początku XX wieku była nauczycielką młodej Steinsbergowej^[10].

Została pochowana w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 180-6-7/8)^[11].

Główne prace

• Żydzi w Polsce, Warszawa 1906.
• Niedola młodzieży w szkole galicyjskiej. Kraków 1906.
• Dla przyszłości. Czytania dla młodzieży i dla dorosłych], wraz z Julią Unszlicht-Bernsteinową. Warszawa 1907.
• Reforma szkolna 1862 roku, Organizacja Szkolnictwa Elementarnego, Warszawa 1915.
• Mazury Pruskie z mapką i rycinami, Warszawa 1920.
• Z tajemnic Ciemnogrodu (cz. I – 1924^[12], cz. II – 1928^[13])
• Na ratunek (1934).
• Warszawa wczoraj i dziś (1938).

Upamiętnienie

W grudniu 1961 roku przy Al. Jerozolimskich, w miejscu, w którym znajdował się dom przy ul. Smolnej, w którym mieszkała Stefania Sempołowska, odsłonięto kamień pamiątkowy^[14]. Szkoły, których jest patronką to, m.in.:

• Zespół Szkół Nr 1 w Puławach,
• XVI Liceum Ogólnokształcące w Warszawie,
• byłe LIII Gimnazjum Dwujęzyczne w Warszawie,
• II Liceum Ogólnokształcące w Prudniku,
• IV Liceum Ogólnokształcące w Lublinie,
• X Liceum Ogólnokształcące we Wrocławiu,
• I Liceum Ogólnokształcące w Tarnowskich Górach,
• Szkoła Podstawowa nr 13 w Pabianicach,
• Szkoła Podstawowa nr 9 w Lubinie,
• Szkoła Podstawowa w Szebniach (oddana do użytku w 1964)^[15],
• Szkoła Podstawowa nr 2 w Tuszynie,
• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 4 w Więckach,
• Szkoła Podstawowa nr 42 w Szczecinie.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Stefania Sempołowska – prace w bibliotece Polona
• Stefania Sempołowska, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2024-01-30].